Σχολική αυτοεκτίμηση: Ανεβάστε την ψηλά!

Αν το παιδί σας πηγαίνει κάθε μέρα στο σχολείο σαν να πρόκειται να δουλέψει στα κάτεργα ή κρύβεται πίσω από το διπλανό του, γιατί τρέμει να σηκωθεί στον πίνακα, πιθανόν αυτό που χρειάζεται είναι μια μικρή ώθηση για να πιστέψει περισσότερο στον εαυτό του και τις δυνατότητές του!

Μπορεί μέχρι τώρα, στο ασφαλές περιβάλλον του σπιτιού, το αστέρι σας να σας είχε καταπλήξει με την εξυπνάδα, τα ταλέντα και τον πληθωρικό του χαρακτήρα, ξεκινώντας όμως το σχολείο φαίνεται περισσότερο φοβισμένο ή συνεσταλμένο απ’ όσο θα έπρεπε… Αναρωτιέστε τι συμβαίνει; Το μυστικό μπορεί να κρύβεται στη (σχολική) αυτοεκτίμησή του η οποία επηρεάζει:

• τον τρόπο που βλέπει και αξιολογεί το παιδί τον εαυτό του μέσα στο σχολείο
• το πώς αισθάνεται για τις ικανότητές του στην τάξη
• τις επιδόσεις του στα μαθήματα
• τη σχέση του με τους συμμαθητές του
• ακόμα και την εμφάνισή του.

Η σχολική αυτοεκτίμηση, διαμορφώνεται από τα πρώτα κιόλας σχολικά χρόνια όταν το παιδί είναι στο δημοτικό σχολείο. Και είναι εξαιρετικά σημαντική για την ανάπτυξή του, αφού έχει αποδειχτεί πώς όταν η αυτοεκτίμηση είναι χαμηλή, τα αρνητικά έχουν μεγαλύτερη δύναμη πάνω στο παιδί σε σχέση με τα θετικά-πράγμα που σημαίνει ότι με την παραμικρή αποτυχία απογοητεύεται, πτοείται και τα παρατάει.

Σημάδια του προβλήματος

Ένα παιδί που είναι πολύ ντροπαλό ή δειλό μέσα στην τάξη ή στο προαύλιο, μπορεί να έχει χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση. Το ίδιο ισχύει και για έναν μαθητή που δεν προσέχει στο μάθημα, δεν μιλά εύκολα, δείχνει κουρασμένος, έχει μελαγχολική έκφραση και κλείνεται στον εαυτό του. Αυτά είναι σημάδια που θα εντοπίσει ο εκπαιδευτικός στο σχολείο και πιθανόν να σας ενημερώσει.

Στο σπίτι, όμως, πώς μπορείτε να καταλάβετε ότι το παιδί σας έχει χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση; Γενικά, ένα παιδί  που έχει αρνητική σχέση με το σχολείο και δεν αντιμετωπίζει απλά και μόνο πρόβλημα την περίοδο προσαρμογής, πιθανόν να έχει χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση. Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να συζητήσετε με τον εκπαιδευτικό, ώστε να διαπιστώσετε αν οι υποψίες σας επιβεβαιώνονται από τη δική του εκτίμηση. 

Οι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη σχολική αυτοεκτίμηση είναι οι παρακάτω:

• Προβλήματα στην οικογένεια
• Η διαφορετικότητα
• Η υπερπροστασία από τους γονείς  μπορεί να έχει σαν συνέπεια το παιδί ν’ αποφεύγει να αναλαμβάνει ευθύνες.
• Οι μαθησιακές δυσκολίες  οδηγούν αρκετές φορές σε χαμηλή σχολική επίδοση, αφού το παιδί  δεν μπορεί να ακολουθήσει το ρυθμό μάθησης της υπόλοιπης τάξης. 
• Γονείς που έχουν μανία με το άριστα μπορεί να σαμποτάρουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών τους. 

ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Ο εκπαιδευτικός με τη στάση του και το σωστό χειρισμό μπορεί να βοηθήσει έναν μαθητή με χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση να ξεπεράσει το πρόβλημα. Μπορεί να κινητοποιήσει το μαθητή με την ανάθεση πρωτοβουλιών, τονίζοντας τα θετικά στοιχεία της συμπεριφοράς του και επαινώντας κάθε προσπάθεια ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Είναι επίσης σημαντικό να βοηθήσει το παιδί να ανακαλύψει τις ικανότητες του ακόμα και κάποια κρυφά ταλέντα.

ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ

Ο τρόπος που γίνεται η μελέτη στο σπίτι μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το παιδί,  ενθαρρύνοντάς το ή αποθαρρύνοντάς το να πιστέψει στον εαυτό του. Το πρώτο και το σημαντικότερο είναι να μην έχετε άγχος γιατί έτσι κλονίζετε την εμπιστοσύνη του παιδιού σας στον εαυτό του και στις δυνατότητές του. Είναι σημαντικό να το καθοδηγείτε κι όχι να του δίνετε οδηγίες που θα μπορούσε μόνο του να αντιληφθεί.

10 ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΣΕΤΕ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΑΣ

Τα παιδιά εκείνα τα οποία μεγαλώνουν μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο τα στηρίζει, έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση σε όλους τους τομείς και συνεπώς και στο σχολείο.

Γι’ αυτό:

1. Προσέξτε τι λέτε στο παιδί σας. Προτού το χαρακτηρίσετε αρνητικά, αναλογιστείτε: «Έτσι θέλω να βιώσει το παιδί μου τον εαυτό του;» Να θυμάστε ότι τα παιδιά βλέπουν τον εαυτό του όπως νομίζουν ότι τα βλέπουν οι γονείς τους. 
2. Ο θετικός λόγος και η αίσθηση της ασφάλειας είναι δύο από τους βασικότερους παράγοντες που βοηθούν στην καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης. Ο έπαινος χρειάζεται όχι μόνο στις επιτυχίες αλλά και ως επιβράβευση της προσπάθειας.  Θα πρέπει όμως να είναι συγκεκριμένος και ανάλογος προς το αντικείμενο. Γενικός και αφηρημένος έπαινος αφήνει το παιδί να αναρωτιέται για ποιο πράγμα επαινέθηκε.
3. Εντοπίστε και αλλάξτε τις λανθασμένες αντιλήψεις που έχει το παιδί για τον εαυτό του. Πρέπει να το βοηθήσετε να καταλάβει ότι είναι φυσιολογικό να μην είμαστε παντού και σε όλα καλοί.
4. Επιτρέψτε του να εκφράζει ελεύθερα τους προβληματισμούς του για το σχολείο, δείχνοντας κατανόηση στις ανησυχίες του.
5.  Είναι σημαντικό ν’ αποδεχτείτε το χρόνο και τον τρόπο του παιδιού κατά τη μελέτη. Να δεχτείτε δηλαδή ότι μπορεί να αργεί να διαβάσει ή ότι χρειάζεται να του εξηγήσετε κάτι πολλές φορές μέχρι να το καταλάβει.
6. Ενθαρρύνετε το παιδί να αναλάβει περισσότερες ευθύνες μέσα στο σπίτι και να κάνει πράγματα μόνο του, π.χ. στρώσιμο τραπεζιού την ώρα του φαγητού.
7. Δώστε το σωστό παράδειγμα. Αν το παιδί δει ότι όλοι, ακόμα κι οι γονείς του, μπορεί να κάνουν λάθη, δε θα φοβάται τόσο πολύ για τα δικά του.
8. Αποφύγετε τις συγκρίσεις με άλλα αδέρφια ή με άλλους μαθητές, λαμβάνοντας υπόψη ότι το παιδί σας είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα.
9. Φροντίστε οι προσδοκίες σας σχετικά με τις επιδόσεις του να είναι ρεαλιστικές δηλαδή ν’ ανταποκρίνονται στις δυνατότητες του παιδιού χωρίς να το αγχώνετε με τις επιδόσεις.
10. Διαχωρίστε το ρόλο του παιδιού από το ρόλο του μαθητή. Το παιδί σας πρέπει να νιώθει ότι το αγαπάτε και το θαυμάζετε, ανεξάρτητα από τις επιδόσεις του από το σχολείο.

ΤΑ ΛΑΘΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Πολλές φορές με τον τρόπο που μιλάμε το παιδί παίρνει λάθος μηνύματα. Όταν οι γονείς εκδηλώνουν την απογοήτευσή τους, την αποδοκιμασία τους ή ακόμα και το θυμό τους για τις κακές σχολικές επιδόσεις του παιδιού, τότε αυτό μπορεί να  νομίζει ότι δεν αξίζει ή ότι οι γονείς του δεν το αγαπούν.

Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς: «Αν δεν τελειώσεις τα μαθήματα, δεν έχει τηλεόραση, γλυκό, παιχνίδι, βόλτα»

Τι νομίζει το παιδί: Δεν είσαι καλό παιδί, αφού δε διαβάζεις.

Πες το σωστά:  «Έλα να τελειώσουμε τα μαθήματα για να πάμε μετά βόλτα».

Τι λέει η ειδικός: Η χρήση τιμωρίας αντί της επιβράβευσης της θετικής συμπεριφοράς του παιδιού διαστρεβλώνουν την αυτό-εικόνα του.

Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς: «Πόσες φορές πρέπει να το πούμε, για να το καταλάβεις;»

Τι νομίζει το παιδί: Αν δεν καταλαβαίνεις το μάθημα, τότε δεν είσαι έξυπνος/η.

Πες το σωστά: «Θα στο πω με διαφορετικό τρόπο, για να το καταλάβεις».

Τι λέει η ειδικός: Εκφράστε την απογοήτευσή σας χωρίς να αποσύρετε την αγάπη σας. Μπορεί να διδάξετε, χωρίς να καταφεύγετε στην απόρριψη.

Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς: «Πάλι το ίδιο λάθος έκανες; Είσαι απρόσεχτος;»

Τι νομίζει το παιδί: Αν συνέχεια κάνεις τα ίδια λάθη και δεν διορθώνεσαι, τότε σημαίνει πως είσαι όπως δεν θα έπρεπε να είσαι.

Πες το σωστά: «Βλέπω ότι έγραψες σωστά τη λέξη ‘κοιμάμαι’! Έκανες λάθος όμως το ‘πηγαίνω’…»

Τι λέει η ειδικός: Η κριτική, πρέπει πάντα να κατευθύνεται μόνο στη συμπεριφορά του παιδιού, ποτέ στο ίδιο το παιδί. Το να κάνω λάθη εξάλλου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας της μάθησης.

Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς: «Πόσο σ’ αγαπώ που μου φέρνεις τόσα άριστα!»

Τι νομίζει το παιδί: Αν δεν είσαι καλός μαθητής, τότε η μαμά δε θα σ’ αγαπά τόσο πολύ.

Πες το σωστά: «Μπράβο! Σου αξίζουν συγχαρητήρια!»

Τι λέει η ειδικός: Δείξτε αγάπη συχνά στο παιδί σας όχι μόνο με λόγια αλλά και αγγίζοντάς το.  Όχι μόνο όταν σας φέρνει άριστα αλλά κι όταν έχει αποτύχει στο τεστ. Τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς πολλά αγγίγματα κουβαλούν μέσα τους έναν βαθύ πόνο.  

Της Φλώρας Κασσαβέτη, με τη συνεργασία της Δρ. Β. Σίμου, Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Καθηγήτρια Ειδικής Αγωγής, Αυτοεκτίμησης και Συμβουλευτικής ΣΨΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου