Ο "Ελληνοέλληνας"

Όλα καλά και περίκαλα τά 'χουμε με την πατρίδα. Με το έθνος, την ιστορία μας, και τους «αρχαίους ημών πρόγονοι». Μόνο που ξεχάσαμε ένα. Πως εμείς οι νέοι με τους αρχαίους έλληνες έχουμε τόσα κοινά, όσα ο χασαποσφαγέας με τις κορδέλες, και η μοδίστρα με τα κριάρια. Κι από την άλλη φουσκώνουμε και κορδώνουμε, και ταρτουφίζουμε για «τσι γενναίοι προγονοί» σαν τι;

Όπως εκείνος ο τράγος του Σικελιανού- που εσήκωνε το απανω χείλι του, εβέλαζε μαρκαλιστικά, και οσφραινότανε όλο το δείλι την αρμύρα στη θάλασσα της Κινέττας. Αλλίμονο. Η δάφνη κατεμαράνθη. Έτσι δεν εψιθύριζε ο Σολωμός στο Διάλογο κλαίγοντας; Η δάφνη κατεμαράνθη... Όταν είσαι μέσα στο μάτι του κυκλώνα, είναι δύσκολο νά 'χεις εικόνα για τα γύρω σου. Και ζώντας μέσα στη χώρα δεν έχουμε εικόνα για τη σημερινή Ελλάδα.

Αρχές του 1993 έγινε μια εκδήλωση στο Παρίσι από Έλληνες καλλιτέχνες για την ασβολερή Κύπρο. Εκείνο το θαλασσοφίλητο νησί. Εκεί, ένας δημοσιογράφος ερώτησε τρεις τέσσερες έγκριτους 'Ελληνες που ζουν μόνιμα στη Γαλλία μια ερώτηση καίρια: "Για ειπέτε μου, τους είπε, εσείς που όντας μακρυά από την Ελλάδα βλέπετε με άλλο μάτι, το αληθινό του νοσταλγού και του πάσχοντα. Με το μάτι του Οδυσσέα. Τι γνώμη έχει το παγκόσμιο κοινό για τη σύγχρονη Ελλάδα; Τη βλέπει τάχατες και τη νομίζει όπως εμείς εκεί κάτου στο Κακοσάλεσι και την Αθήνα;"

Η απόκριση που του δώσανε και οι τέσσερες ξαναζωντάνεψε, τίμιε αναγνώστη, τις σπαθιές που δίνανε οι ντελήδες του Κιουταχή στη μάχη του Ανάλατου. Όταν πια είχε πέσει ο τρανός Καραϊσκάκης.: "Ποια Ελλάδα, μακάριε άνθρωπε", του είπανε. "Μιλάς για ίσκιους στη συννεφιά. Και για σύννεφα στην αιθρία. Για τον έξω κόσμο Ελλάδα δεν υπάρχει. Κανείς δε την ξέρει, κανείς δεν τη μελετάει, κανείς δεν τη συλλογάται. Δεν άκουσες το παλιό μοιρολόι;

"Κλάψε με, μάνα, κλάψε με, Και πεθαμένο γράψε με"...

Άκουσε λοιπόν, και μάθε το. Και κει που θα γυρίσεις, να το ειπείς και να το μολογήσεις. Η Ελλάδα είναι σβησμένη από τον κατάλογο των εθνών. Αν στείλει κάποτε στους ξένους κανένα παράπονο ή κανένα παρακαλετό, το συζητούν πέντε δέκα άνθρωποι της διπλωματίας σε κάποιο γραφείο, και παίρνουνε την απόφαση, όπως εμείς παραγγέλνουμε καφέ στο καφενείο και στα μπιλιάρδα."

Αυτή είναι η εικόνα που έχουνε οι ξένοι για την Ελλάδα. Κι ο σουλτάνος το γομάρι δεν ξέρει τι του γίνεται. Έτσι δεν είπε ο πασάς της Σκόντρας, όταν ακούστηκε ότι οι ραγιάδες σηκωθήκανε στο Μοριά; Τώρα γυρίστηκε η τάξη. Σουλτάνος είναι ο έλληνας πολιτικός.

Λάβε τη σύγχρονη Ελλάδα σαν ποσότητα και σαν ποιότητα, για να μιλήσουμε με «κατηγορίες». Κι έλα να μας περιγράφεις τι βλέπεις. Σαν ποσότητα πρώτα. Αν αντικρύσουμε τον πληθυσμό της γης σε κλίμακα μικρογραφική ένα προς πέντε εκατομμύρια, 1: 5 χ ΙΟ6, θα βρούμε πως ο πληθυσμός του πλανήτη μας είναι ένα χωριό από χίλιους κατοίκους. Ανάμεσα σ' αυτούς τους χίλιους οι Έλληνες είμαστε δύο άνθρωποι, που τρεκλοπατάμε και αρκουδίζουμε μέσα στο πλήθος. Ζαλισμένοι και φουκαράδες ξετρέχουνε να συναντηθούν μεταξύ τους. Αν τα καταφέρουν να μη σκυλοφαγωθούν, ζητούν να συνεννοηθούν με τους άλλους. Σε μια γλώσσα που δε μιλιέται, και σε μια γραφή που δε διαβάζεται. Λίγο μουστάκι, λίγο πρικοιόύλι, χρώμα τέτζερη αγάνωτου, ζουνάρι, βέλεσι, φούντα, κι αμάν αμάν. Σερβιτόροι και αγωγιάτες όλοι μας. Και κακοί σαράφηδες του μάρμαρου, του ήλιου, και της θάλασσας.

Σαν ποιότητα ύστερα. Είμαστε ένας λαός χωρίς ταυτότητα. Με μια ιστορία που ο ίδιος τη νομίζει λαμπρή. Και απορεί, πώς και δεν πέφτουν οι ξένοι ξεροί μπροστά στο μεγαλείο της. Οι ξένοι όμως, σαν συλλογιούνται την ελληνική ιστορία, την αρχαία εννοώ, γιατί για τη νέα δεν έχουν ακούσει, και βάλουν απέναντι της εμάς τους νεοέλληνες, φέρνουν στο μυαλό τους άλλες παραστάσεις. Φέρνουν στο μυαλό τους κάποιους καμηλιέρηδες που περπατούν στο Καρνάκ και στη Γκίζα. Τι σχέση ημπορεί νά 'χουν, συλλογιούνται, ετούτοι οι φελλάχοι του Μισιριού σήμερα με τους αρχαίους Φαραώ, και το βασιλικό ήθος των πυραμίδων τους;

Την ίδια σχέση βρίσκουν οι ξένοι στους σημερινούς έλληνες με τους αρχαίους. Οι θεωρίες των διάφορων Φαλμε-ράυερ έχουν περάσει στους φράγκους. Εμείς θέλουμε να πιστεύουμε ότι τους αποσβολώσαμε με τους ιστορικούς, τους γλωσσολόγους, και τους λαογράφους μας. Λάθος. Κρύβουμε το κεφάλι με το λιανό μας δάχτυλο. Και βέβαια. Πώς μπορούσε να γίνει αλλιώς, αφού ο μέγας γλωσσολόγος Γ. Χατζιδάκις έλεγε αυτά που έλεγε, -ορθά- κι από την άλλη έβριζε το Σολωμό μας αγράμματο, και τη γλώσσα του σκύβαλα και μαλλιαρά μαλλιά;

Σχέση με τους αρχαίους έλληνες έχουμε εμείς, λένε οι γάλλοι, οι εγγλέζοι και οι γερμανοί. Εμείς, που τους ανακαλύψαμε, τους αναστυλώσαμε, τους εξηγήσαμε. Για τους ευρωπαίους οι νεοέλληνες είμαστε μια δράκα ανθρώπων απρόσωπη, ανάμεσα σε βαλκανιλίκι, τουρκο-λογιά και αράπηδες. Είμαστε οι "ορτοντόξ"...

Με το ρούσικο τυπικό στη γραφή, με τους κουμπέδες και τους τρούλλους πάνω από τα σπίτια των χωριών μας, με ακτινογραφίες σωμάτων και σκουληκόμορφες φιγούρες αγίων στους τοίχους των εκκλησιών. Οι ευρωπαίοι βλέπουνε τους πολιτικούς μας να ψηφίζουν στη Βουλή να μπει το «ορθόδοξος» στην ευρωπαϊκή μας ταυτότητα, κατά τη διαταγή των παπάδων, και κοιτάνε ανακατωμένοι και ναυτιάζοντας κατά το θεοκρατικό Ιράν και τους Αγιατολάχους. Τέτοιοι οι βουλευτές μας, ακόμη και της Αριστεράς. «Αυτοί οι πολιτικοί, αυτοί οι βουλεπταί εκατάστρεψαν το έθνος». Έτσι γράφει ο Παπαδιαμάντης.

Θέλεις νά 'χεις πιστή την εικόνα του νεοέλληνα; Λάβε το ράσο του γύπα και του κόρακα. Λάβε τις ασπιδωτές κοιλιές των ιερέων, το καλυμμαύκι Μακαρίου Β' της Κύπρου. Και τα γένεια τα καλογερικά, που κρύβουν το πρόσωπο, καθώς άκοσμοι αγκαθεροί φράχτες τους αγρούς. Και τις κουκουλωμένες καλόγριες, την άλλη έκδοση του φερετζέ της τούρκισσας, και έχεις το νεοέλληνα φωτογραφία στον τοίχο. Απέναντι σε τούτη τη μελανή και γανιασμένη φοβέρα, φέρε την εικόνα του αρχαίου έλληνα, για να μετρήσεις τη διαφορά.

Φέρε τις μορφές των νέων σωμάτων, τις ευσταλείς και τις διακριτές. Να ανεβαίνουν από την Ολυμπία και τους Δελφούς, καθώς λευκοί αργυρόηχοι κρότοι κυμβάλων. Τους ωραίους χιτώνες τους χειριδωτούς, και τα λευκά ιμάτια τα πτυχωτά και τα ποδήρη. Τα πέδιλα από δέρματα μαροκινά, αρμοσμένα στις δυνατές φτέρνες.

Φέρε την εικόνα που μας αφήσανε οι γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας. Οι κοντυλογραμμένες, με τις λεπτές ζώνες, τον κυανό κεφαλόδεσμο, και το ζαρκαδένιο τόνο του κορμιού. Οι ελληνίδες του Αργούς και της Ιωνίας, οι λινές και οι φαινομηρίδες. Τρέχουνε στα όρη μαζί με την Αταλάντη. Και κοιμούνται στα κοιμητήρια σαν την Κόρη του Ευθυδίκου.

Όλες και όλοι στηριγμένοι χαρούμενα σε κάποια μαρμάρινη στήλη, σ' ένα λιτό κιονόκρανο, σε μια κρήνη λευκή της Αγοράς. Με περίγυρα τους ωραίους γεωμετρημένους ναούς, αναπαμένους στο φως και στην αιθρία. Άνθρωποι, και θεοί, και αγάλματα ένα.

Όλα ετούτα, για να συγκρίνεις την παλαιή και τη νέα Ελλάδα, να τα βάλεις και να τα παραβάλεις. Και στήσε τον Φράγκο από δίπλα, να τα κοιτάει και να τα αποτιμά. Με το δίκιο του θά 'χει να σου ειπεί: "άλλο πράμα η μέρα και το φως, και άλλο η νύχτα και οι μαύροι βρυκολάκοι". Δε γίνεται να βάλεις στο ίδιο βάζο υάκινθους και βάτα.

Και κάπου θα αποσώσουν επιτιμητικά την κρίση τους:
 - Ακούς αναίδεια; Να μας ζητούν κι από πάνω τα ελγίνεια μάρμαρα. Ποιοι μωρέ; Οι χριστιανοχομεΐνηδες;

Αλλά είναι καιρός από τις ασκήσεις επί χάρτου να περάσουμε στα πεδία των επιχειρήσεων. Να κοιτάξουμε την πυρκαγιά που αποτεφρώνει το σπιτάκι μας. Γιατί είμαστε σβησμένοι από τον κατάλογο των εθνών; Γιατί η Μακεδονία γίνεται Σκόπια, η Κύπρος γίνεται τουρκιά, το Αιγαίο διεκδικιέται ως το mare nostrum των Οθωμανών; Γιατί ο πρόεδρος της Τουρκίας είπε πρόσφατα στην Αθήνα, ότι είμαστε μια επαρχία του παλιού οθωμανικού κράτους, που αποσχίσθηκε και πρέπει να μας ξανα-προσαρτήσουν; Γιατί ο Μπερίσα της Αλβανίας έχει να λέει πως οι Έλληνες κάνουν διπλωματία που έρχεται από το Μεσαίωνα και τους παπάδες; Γιατί ο Αλέξανδρος βαφτίζεται Ισκεντέρ, και ο Όμηρος Ομέρ Βρυώνης; Γιατί οι διακόσιες χιλιάδες Έλληνες της Πόλης γίνανε χίλιοι, και οι Τούρκοι της Δυτικής Θράκης θρασομανούν, και γίνουνται όγκος κακοήθης που ετοιμάζει μεταστάσεις;

Γιατί δύο από τους πιο σημαντικούς ποιητές μας, ο μέτριος Σεφέρης κι ο μεγάλος Καβάφης, καταγράφουνται στις διεθνείς ανθολογίες και τους ποιητικούς καταλόγους μισό έλληνες μισό τούρκοι; Γιατί όλα τα αυτονόητα εθνικά μας δίκαια ευρωπαίοι και αλβανοί, βούλγαροι και εβραίοι, ορθόδοξοι και ρούσοι, τούρκοι και βουσμανοαμερικανοί τα βλέπουν σαν ανόητες και μίζερες προκλήσεις, σαν υλακές και κλεφτοεπαιτείες; Ποια τύφλωση μας φέρνει να μη βλέπουμε ότι στα μάτια των ξένων εκαταντήσαμε πάλι οι παλαιοί εκείνοι γραικολιγούρηδες; Οι esurientes graeculi του Γιουβενάλη και του Κικέρωνα;

Το πράγμα έχει και περιγραφή και ερμηνεία. Μέσα στη χώρα, μέσα στην παιδεία δηλαδή και την παράδοση μας, εμείς περνάμε τους εαυτούς μας λιοντάρια, εκεί που οι έξω από τη χώρα μας βλέπουνε ποντίκια. Θαρρούμε πως είμαστε τα παιδόγγονα του Αριστοτέλη και του Αλέξανδρου. Οι ξένοι όμως σε μας βλέπουνε τις μούμιες που βρεθήκανε σε κάποια ασήμαντα Μασταβά. Γιατί; Τα διότι είναι πολλά. Όλα όμως συρρέουν σε μια κοίτη. Σε μια απλή εξίσωση με δύο όρους και ένα ίσον. Είναι ότι: νεοέλληνες ίσον ελληνοεβραίοι.

Αν εφαρμόσουμε αυτή την εξίσωση στα πράγματα, θα μας δώσει δύο γινόμενα. Το πρώτο είναι ότι ζούμε σε εθνική πόλωση. Το δεύτερο, ακολουθία του πρώτου, ότι ζούμε χωρίς εθνική ταυτότητα. Ότι οι νεοέλληνες είμαστε ελληνοεβραίοι σημαίνει το εξής: ενώ λέμε και φωνάζουμε και κηρύχνουμε ότι είμαστε Έλληνες, στην ουσία κινιόμαστε και υπάρχουμε και μιλάμε σα να είμαστε εβραίοι. Αυτή είναι η αντίφαση. Είναι η σύγκρουση και η αντινομία που παράγει την πόλωση. Και η πόλωση στην πράξη γίνεται απώλεια της εθνικής ταυτότητας. Και το τελευταίο τούτο σημαίνει πολλά. Στην πιο απλή διατύπωση, σημαίνει νά 'σαι τουρκόγυφτας, και να ζητάς να σε βλέπουν οι άλλοι πρίγκιπα. Σημαίνει νά 'σαι η μούμια των Μασταβά, και να ζητάς από τους ευρωπαίους να σε βλέπουν ιδιοκτήτη της Ακρόπολης. Σημαίνει να σε θωρείς λιοντάρι, και οι ξένοι να σε λογαριάζουνε πόντικα. Απώλεια της εθνικής ταυτότητας είναι να σε βλέπουν οι άλλοι αρκουδόρεμα, και συ να τους φωνάζεις πως ντε και καλά είσαι η Ολυμπία. Και ύστερα να τους ζητάς Ολυμπιακούς αγώνες στην καλογρέζα. Χλευαστικό του καλογριά.

Είναι μεγάλη ιστορία να πιαστώ να σε πείσω, ότι οι νεοέλληνες από τους αρχαίους έχουμε μόνο το τομάρι που κρέμεται στο τσιγκέλι του σφαγέα, θέλει κότσια το πράμα. Θέλει καιρό και κόπο. Θέλει σκύψιμο μέσα μας, και σκάψιμο βαθύ. Και κυρίως αυτό: θέλει το μεγάλο πόνο.

Θα σε καλέσω όμως σ' έναν απλό περίπατο. Θα κάνουμε ένα πείραμα, που λένε οι φυσικοί. Για νά 'χουμε αποτέλεσμα έμπεδο. Και η γνώση που θα κερδίσουμε νά 'ναι σίγουρη. Θα επιχειρήσουμε μια στατιστική έρευνα. Θα διατρέξουμε τη χώρα απ' άκρη σ' άκρη. Θα ρωτήσουμε νεοέλληνες απ' όλες τις τάξεις και όλα τα επίπεδα. Γυναίκες και άντρες, γερόντους και παιδιά, αγράμματους και επιστήμονες, φτωχούς και πλούσιους να μας ειπούν τι γνωρίζουν για την αρχαία Ελλάδα. Ζητούμε μια γνώση σοβαρή και υποψιασμένη. Όχι φολκλόρ και γραφικότητες. Όχι δηλαδή ο Ηρακλής μωρό έπνιξε τα φίδια· ότι ο Αρχιμήδης εχάραζε κύκλους στην άμμο- ούτε τάν ή επί τάς, μέτρον άριστον και τον Μινώταυρος στην Κρήτη. Αλλα να μας ειπούνε, δηλαδή, αν έχουνε ακουστά τα ονόματα Εμπεδοκλής, Αναξίμανδρος, Αριστόξενος ο Ταραντίνος, Διογένης Λαέρτιος, Αγελάδας, Λεύκιππος, Πυθαγόρας ο Ρηγίνος, Πυθέας.

Να μας ειπούνε, πόσοι φιλόλογοι, έξω από τα σχολικά κολυβογράμματα, έχουν διαβάσει στο πρωτότυπο τρεις διάλογους του Πλάτωνα, δύο Νεμεόνικους του Πινδάρου, την Ωδή στην αρετή του Αριστοτέλη, έναν Ομηρικό Ύμνο. Να μας πουν αν ξέρουν ότι στη διάλεξη του για την αρετή ο Πλάτων έκαμε στους ακροατές του ένα μάθημα γεωμετρίας, ότι η Ακρόπολη των Αθηνών είναι δωρικό, και όχι ιωνικό καλλιτέχνημα, ότι η διδασκαλία τραγωδίας στο θέατρο ήταν κήρυγμα από άμβωνος, ότι η θρησκεία των ελλήνων ήταν αισθητική προσέγγιση των φυσικών φαινομένων.

Δε νομίζω, αναγνώστη μου, ότι σε όλα αυτά τα επίπεδα η έρευνα μας θα δώσει ποσοστά γνώσης και κατοχής σε βάθος του κλασικού κόσμου από τους νεοέλληνες που να υπερβαίνουν τους δύο στους χίλιους.
Τι φωνάζουμε τότε, και φουσκώνουμε, και χτυπάμε το κούτελο στο μάρμαρο ότι είμαστε έλληνες; Για το θεό δηλαδή. Παράκρουση και παραφροσύνη...

Θα μου ειπείτε:
- Μήπως και οι ευρωπαίοι γνωρίζουν σε τέτοιο βάθος την αρχαία Ελλάδα;

Θα σας ειπώ:
-Όχι. Αλλά οι ευρωπαίοι δεν καυχιούνται ότι είναι Έλληνες, όπως εμείς. Καυχιούνται ότι είναι Γάλλοι, και Ιταλοί, και Βέλγοι.

Γιατί αυτό είναι στην ουσία της η αρχαία Ελλάδα. Δεν είναι τα πασουμάκια του Ηρακλή στο παλάτι της Ομφάλης. Ούτε ο Οδυσσέας με το παλούκι του στη σπηλιά του Κύκλωπα. Η αρχαία Ελλάδα είναι ένας πολιτισμός ασύγκριτος. Μια κοσμοθεωρία πλήρης. Ένας τρόπος ζωής ολοκληρωμένος και τέλειος. Είναι η πιο κοντά στη φύση και στη φυσική αϊδιότητα κοινωνία, που έσωσε να δημιουργήσει ο άνθρωπος. Δεν είναι τυχαίο που λέξεις ελληνικές, όπως μουσική, θέατρο, οργασμός, φιλοσοφία, μαθηματικά, φυσική, δημοκρατία, γεωμετρία, πολιτική, περάσανε σε όλες τις γλώσσες των εθνών του OHE σήμερα. Και με τις λέξεις αυτές ζουν και δηλώνουν τις βαθύτερες ουσίες του ανθρώπινου βίου τα δισεκατομμύρια του πλανήτη. Δεν είναι τυχαίο, που όχι μόνο ο πλανήτης αλλά και ο ουρανός, το σύμπαν ολόκληρο είναι κατάσπαρτο με τις ελληνικές λέξεις και με τα ελληνικά γράμματα που ονομάζουν διεθνώς τους αστερισμούς, και τους φωτεινότερους αστέρες του κάθε αστερισμού. Κοίτα πρόχειρα το εξώφυλλο της "Γκέμμας".

Όχι. Δεν είναι καθόλου τυχαίο. Εκείνο που είναι τυχαίο, είναι πως ο λαός που κατοικεί σήμερα στη χώρα που παλαιά την εκατοίκησαν οι έλληνες, ονομάζουνται έλληνες. Η έρευνα μας έδειξε ότι μόνο έλληνες δεν είναι. 
Γιατί τους έλληνες ούτε τους βλέπουν ούτε τους γνωρίζουν.

Από το Ελληνικό ερχόμαστε στό Εβραίικο. Ερωτάμε το ίδιο στατιστικό δείγμα, το ευρύ και το πλήρες, αν έχουν ακουστά τα ονόματα Μωϋσής, Αβραάμ, Ησαΐας, Ηλίας με το άρμα, Νώε, Βαφτιστής, Εύα η πρωτόπλαστη, Ιώβ, ο Δαναήλ στο λάκκο, η Σάρα που γέννησε με εξωσωματική. Και όχι μόνο τα ονόματα, αλλά και τις πράξεις ή τις αξίες που εκφράζουν αυτά τα ονόματα.

Υπάρχει γριά στην επικράτεια που να μην τους ξεύρει τούτους τους εβραίους; Δεν υπάρχει ούτε γριά, ούτε ορνιθοκλόπος στις Σποράδες, ούτε κλεφτογιδάς στην Κρήτη. Εδώ τα ποσοστά αντιστρέφουνται. Στους χίλιους νεοέλληνες τα ναι γίνουνται ενιακόσια τόσα, και τα όχι δύο. Και δεν ξεύρουν μόνο τα ονόματα, αλλά είναι έτοιμοι να σου κάνουν αναλύσεις στην ουνιβερσιτά και στην ακαντέμια για τις ηθικές και άλλες αξίες που εκφράζει το κάθε όνομα.

Μ' ένα λόγο, ο μέγας και ο βαθύς εβραίικος πολιτισμός -δεν ειρωνεύομαι, κυριολεκτώ- μέσα από τη χριστιανική του μετάλλαξη, κι αυτή πια δεν είναι ούτε μεγάλη ούτε βαθιά, πέρασε ως το μυελό των οστών και στη διπλή σπείρα του DNA όλων των νεοελλήνων. Ένα μόνο δε γνωρίζουν. Ότι ο σπουδαίος αυτός πολιτισμός είναι εντελώς αντίθετος με τον πολιτισμό της κλασικής Ελλάδας. Το αρνί και ο λύκος. Ο πάμφωτος ναός της Αφαίας στην Αίγινα, και το μονύδριο της αγίας Ελεούσας στο νησί της λίμνης των Ιωαννίνων, με την αγράμματη καλόγρια που κυνηγά τις έγκυες και τις λεχώνες, γιατί 'ναι μαγαρισμένες, λέει.

Έλληνες θα ειπεί δύο και δύο τέσσερα στη γη. Όχι δύο και δύο είκοσι δύο στον ουρανό.
Έλληνες θα ειπεί να τελείς στους νεκρούς τις χοές της Ηλέκτρας. Όχι κεριά στους νεκρόλακκους, και δηνάρια στο σακούλι του τουρκόπαπα.
Έλληνες θα ειπεί να προσκυνάς τακτικά στους Δελφούς το "γνώθι σαντόν". Όχι να κάνεις την εξομολόγηση στους αγράμματους πνευματικούς και στους μαύρους ψυχοσώστες.
Έλληνες θα ειπεί να σταθείς μπροστά στη στήλη του Κεραμεικού και να διαβάσεις το επιτύμβιο: "στάθί και οϊκτιρον". Σταμάτα, και δάκρυσε· γιατί δε ζω πιά. Κι όχι να σκαλίζεις πάνω σε σταυρούς κορακίστικα λόγια και νοήματα: προσδοκώ ανάσταση νεκρών.
Έλληνες θα ειπεί το πρωί να γελάς σαν παιδί. Το μεσημέρι να κουβεντιάζεις φρόνιμα. Και το δείλι να δακρύζεις περήφανα. Κι όχι το πρωί να κάνεις μετάνοιες στα τούβλα. Το μεσημέρι να γίνεσαι φοροφυγάς στο κράτος και επίτροπος στην ενορία σου. Και το βράδυ να κρύβεσαι στην κώχη του φόβου σου, και να ολολύζεις σα βερέμης.

Ακόμη κι ο Ελύτης, καθώς εγέρασε, τό 'ριξε στους αγγέλους και στα σουδάρια. Τι απογοήτεψη...

Έλληνες θα ειπεί όσο ζεις, να δοξάζεις με τους γείτονες τον ήλιο και τον άνθρωπο. Και να παλεύεις με τους συντρόφους τη γη και τη θάλασσα. Και σαν πεθάνεις, να μαζεύουνται οι φίλοι γύρω από τη μνήμη σου, να πίνουνε παλιό κρασί, και να σε τραγουδάνε:

Τρεις αντρειωμένοι εβούλησαν να βγουν από τον Άδη,

Ένας το Μάη θέλει να βγει κι άλλος τον Αλωνάρη,

Κι ο Δήμος τ' αγια-Δημητριού ν' ανοίξει γιοματάρι. 

Μια λυγερή τους άκουσε, γυρεύει να την πάρουν.

Κόρη, βροντούν τ' ασήμια σου, το φελλοκάλιγό σου,

και τα χρυσά γιορντάνια σου, θα μας ακούσει ο Χάρος.

Δημήτρης Λιαντίνης
(Αποσπάσματα απο το βιβλίο του "ΓΚΕΜΜΑ")

Απόψεις για τη δημιουργική σκέψη που, συνήθως, δε διδάσκεται.

1. Είσαι δημιουργικός. Ο καλλιτέχνης δεν είναι κάποιο ειδικό άτομο. Ο κάθε ένας από εμάς είναι ένα ξεχωριστό είδος καλλιτέχνη. Ο καθένας μας γεννήθηκε για να σκέπτεται δημιουργικά και αυθόρμητα. Η μόνη διαφορά μεταξύ ενός δημιουργικού ανθρώπου και ενός μη δημιουργικού είναι μια μικρή δοξασία: Οι δημιουργικοί πιστεύουν ότι όντως είναι δημιουργικοί. Αντίθετα, αυτοί που νομίζουν ότι δεν είναι δημιουργικοί, τελικά, δεν είναι δημιουργικοί. Από τη στιγμή που θα πιστέψεις στον εαυτό σου αρχίζεις να αναζητάς τις δεξιότητες που χρειάζεσαι ώστε να εκφράσεις την ταυτότητά σου και τα πιστεύω σου. Να γιατί αυτοί που πιστεύουν ότι είναι δημιουργικοί, τελικά γίνονται δημιουργικοί. Αν όμως πιστεύεις ότι δεν είσαι δημιουργικός δεν υπάρχει λόγος να διδαχθείς και να μάθεις πώς θα γίνεις δημιουργικός, απλά γιατί δεν πρόκειται να γίνεις. Στην πραγματικότητα, πιστεύοντας ότι δεν είσαι δημιουργικός απαλλάσσεις τον εαυτό σου από την προσπάθεια ή τη δοκιμασία για κάτι καινούριο. Όταν κάποιος σου λέει ότι δεν είναι δημιουργικός, τότε μιλάς με κάποιον που δεν έχει ενδιαφέρον και ούτε θα κάνει κάποια προσπάθεια να γίνει.

2. Η δημιουργική σκέψη είναι (ήδη) έργο. Πρέπει να διακατέχεσαι από πάθος και αποφασιστικότητα για να βρεις τον τρόπο της πραγματοποίησης νέων και διαφορετικών ιδεών. Μετά πρέπει να έχεις υπομονή και εγκαρτέρηση απέναντι σε κάθε εναντιότητα. Όλες οι δημιουργικές μεγαλοφυΐες εργάζονται σκληρά και με πάθος για να πραγματοποιήσουν απίστευτο αριθμό ιδεών, οι περισσότερες από τις οποίες είναι κακές. Πράγματι, περισσότερα κακά ποιήματα γράφτηκαν από μεγάλους ποιητές, παρά από μικρούς. Ο Tomas Edison υλοποίησε 3,000 διαφορετικές ιδέες για συσκευές φωτισμού προτού τις αξιολογήσει για την πρακτικότητα και την ωφελιμότητά τους. Ο Wolfgang Amadeus Mozart συνέθεσε περισσότερα από 600 μουσικά έργα, μεταξύ των οποίων 41 συμφωνίες, και κάπου 40 όπερες και (θρησκευτικές) λειτουργίες, κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του. Ο Rembrandt παρήγαγε γύρο στους 650 πίνακες και 2,000 άλλα σχέδια και ο Picasso εκπόνησε περισσότερες από 20,000 δημιουργίες. Ο Shakespeare έγραψε 154 σονέτα. Μερικά ήταν αριστουργήματα, μερικά δεν ήταν καλύτερα από αυτά που οι σύγχρονοί του θα μπορούσαν να γράψουν, και μερικά ήταν απλώς κακά.

3. Πρέπει να κάνεις τις κινήσεις που θα σε κάνουν δημιουργό. Όταν παράγεις ιδέες ενεργοποιείς αδρανείς μέχρι την ώρα εκείνη νευρικές συνάψεις που γυρίζουν τον εγκέφαλό σου από το off στο on. Όταν συλλαμβάνεις ιδέες αναγκάζεις τον εγκέφαλό σου ώστε να αυξήσει την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων του. Όσο πιο πολύ προσπαθείς να συλλάβεις καινούριες ιδέες τόσο πιο δραστήριος γίνεται ο εγκέφαλός σου και τόσο πιο δραστήριος γίνεσαι κι εσύ. Αν θέλεις να γίνεις καλλιτέχνης και το μόνο που κάνεις είναι να ζωγραφίζεις έναν πίνακα κάθε μέρα, τελικά θα γίνεις καλλιτέχνης. Πιθανόν να μην γίνεις ένας Vincent Van Gogh, αλλά θα γίνεις σπουδαιότερος καλλιτέχνης από κάποιον που δεν προσπάθησε ποτέ.

4. Ο εγκέφαλός σου δεν είναι computer. Ο εγκέφαλός σου είναι ένα δυναμικό σύστημα το οποίο συνεχώς εξελίσσει τα πρωτόκολλα λειτουργίας του αντί να υπολογίζει, στατικά, όπως κάνει ο κομπιούτερ. Ο εγκέφαλός σου εξελίσσεται και ανατροφοδοτείται με την ενέργεια που παράγεται από τις εμπειρίες του, πραγματικές ή φανταστικές. Μπορείτε λοιπόν να αποκομίσετε εμπειρία, απλά δημιουργήστε την με την φαντασία σας. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ μιας πραγματικής εμπειρίας και μιας εμπειρίας που φαντασιώθηκε ζωηρά και με λεπτομέρειες. Αυτή η ανακάλυψη είναι που κατέστησε ικανό τον Albert Einstein να επινοήσει, μέσα από πειράματα με σενάρια καθαρής φαντασίας, τις επαναστατικές θεωρίες σχετικά με το σύμπαν και το χρόνο. Κάποια ημέρα, για παράδειγμα, φαντασιώθηκε ότι είναι ερωτευμένος. Δύο εβδομάδες μετά φαντασιώθηκε μία συνάντηση με τη γυναίκα που ερωτεύτηκε. Αυτό τον οδήγησε στη σύλληψη της θεωρίας της αναιτιότητας, (ότι δηλ. δεν υπάρχει προφανής αιτία για κάθε τι που συμβαίνει). Η ίδια διαδικασία της επεξεργασίας των εμπειριών επέτρεψε στον Walt Disney να δώσει ζωή στις φαντασιώσεις του.

5. Δεν υπάρχει καμία σωστή απάντηση. Η πραγματικότητα είναι διφορούμενη. Ο Αριστοτέλης είπε ότι η πραγματικότητα είναι είτε Α, είτε Β. Δεν μπορεί να είναι και τα δύο. Ο ουρανός είτε είναι μπλε, είτε δεν είναι. Αυτός όμως ο τρόπος σκέψης, μαύρο-άσπρο, δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα αφού ο ουρανός έχει ένα δισεκατομμύριο διαφορετικές αποχρώσεις του μπλε. Οι φυσικοί ανακάλυψαν ότι το φως μπορεί να είναι είτε σωματίδιο, είτε κύμα ανάλογα με τον παρατηρητή. Το μόνο βέβαιο στη ζωή είναι η αβεβαιότητά της. Όταν προσπαθείτε να βρείτε ιδέες, καλό είναι να μην τις κρίνετε όταν αυτές έρχονται. Τίποτα δεν σκοτώνει την δημιουργικότητα πιο γρήγορα από την αυτοκριτική των ιδεών τη στιγμή της δημιουργίας τους. Σκεφτείτε ότι όλες τις ιδέες σας είναι πραγματοποιήσιμες και φτιάξτε όσες περισσότερες μπορείτε προτού να αποφασίσετε ποια θα διαλέξετε. Ο κόσμος δεν είναι ούτε λευκό ούτε μαύρο. Είναι γκρι.

6. Ποτέ μην αρκείσαι στην πρώτη σου καλή ιδέα. Να προσπαθείς συνεχώς να βρεις μία καλύτερη. Ύστερα συνέχισε μέχρις ότου βρεις μία ακόμη πιο καλή. Το 1862, ο Phillip Reis παρουσίασε την εφεύρεσή του η οποία μπορούσε να διαβιβάσει μουσική δια μέσου σύρματος. Και ήθελε λίγες μέρες μόνο για να την βελτιώσει σε τηλέφωνο, που θα μπορούσε να διαβιβάσει ομιλία. Στη Γερμανία, οι ειδικοί στην επικοινωνία προσπάθησαν να τον αποτρέψουν να κάνει τις απαραίτητες βελτιώσεις, ισχυριζόμενοι ότι ο τηλέγραφος είναι ήδη πολύ καλός (και επομένως δεν χρειαζόμαστε τηλέφωνα). Έτσι κανένας δεν θα αγοράσει ούτε θα χρησιμοποιήσει ποτέ τηλέφωνο. Δέκα χρόνια μετά, ο Alexander Graham Bell κατοχύρωσε την ευρεσιτεχνία του τηλεφώνου. Ο Spenser Silver τελειοποίησε μια νέα κόλλα για την εταιρία 3Μ η οποία κολλά χαρτιά που όμως μπορούν εύκολα να αποκολληθούν. Αρχικά πωλήθηκε σαν κόλλα χαρτιού αλλά δεν είχε εμπορική επιτυχία. Ο Silver όμως δεν πτοήθηκε. Κάποια μέρα ο Arthur Fry, υπάλληλος επίσης της 3M, έψελνε με την εκκλησιαστική χορωδία όταν ο σελιδοδείκτης του έπεσε από το υμνολόγιο. Ο Fry επικάλυψε τον σελιδοδείκτη με την κόλλα του Silver και ανακάλυψε ότι ο σελιδοδείκτης παρέμενε στη θέση του αλλά και απομακρυνόταν εύκολα χωρίς να καταστρέφει τη σελίδα. Έτσι γεννήθηκαν τα αυτοκόλλητα χαρτάκια που γράφουμε τις σημειώσεις μας. Ο Thomas Edison, στη δουλειά του, αδιάλειπτα προσπαθούσε να γεφυρώσει μία ιδέα του με μία άλλη. Έτσι γεφύρωσε την μεταφορά του ήχου με την καταγραφή του ήχου. Γεφύρωσε δηλαδή το τηλέφωνο με τον φωνογράφο και τις κινούμενες εικόνες, επινοώντας τον κινηματογράφο.

7. Να το περιμένεις ότι οι ειδικοί είναι αρνητικοί. Όσο πιο ειδικός και σπεσιαλίστας γίνεται κάποιος, τόσο ο νους του στενεύει και τόσο παγιώνεται η πεποίθησή του ότι είναι ο απόλυτος. Συνεπώς, όταν έρχονται αντιμέτωποι με διαφορετικές ιδέες, θα πρέπει να τις ασπάζονται. Συμπίπτει αυτό με ό,τι οι ίδιοι νομίζουν σωστό; Εάν δεν συμπίπτει, οι ειδικοί θα ξοδέψουν όλο τους το χρόνο για να αποδείξουν και να εξηγήσουν ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει αλλά και αν γίνει δεν θα λειτουργήσει. Δεν θα ψάξουν για τρόπους που θα το κάνουν να δουλέψει διότι αν τελικά δουλέψει θα αποκαλύψει ότι αυτό που οι ίδιοι θεωρούσαν ως απόλυτο τελικά δεν είναι απόλυτο. Για τον ίδιο λόγο όταν ο Fred Smith δημιούργησε την Federal Express (σημ. ταχυμεταφορές), κάδε ειδήμων στις κατ΄ οίκον παραδώσεις προφήτεψε ότι είναι μια καταδικασμένη επιχείρηση. Διότι τελικά, λένε, αν αυτός ο τρόπος παράδοσης είναι βιώσιμος, η κρατική ταχυδρομική υπηρεσία θα το είχε κάνει από καιρό.

8. Εμπιστέψου το ένστικτό σου. Μην αφήνεις τον εαυτό σου να χάσει το κουράγιο του. Ο Albert Einstein είχε αποβληθεί από το σχολείο του διότι η συμπεριφορά του είχε αρνητική επίδραση στους συμμαθητές του. Αργότερα, απέτυχε στις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο και έπρεπε, για ένα χρόνο, να παρακολουθήσει φροντιστήριο ώστε να γίνει τελικά αποδεκτός και ήταν ο μόνος στην τάξη του που δεν πήρε βοηθητική, σε καθηγητή θέση, διότι κανένας καθηγητής δεν τον ήθελε. Ένας μάλιστα καθηγητής είπε ότι ο Einstein είναι το «πιο τεμπέλικο σκυλί» που είχε ποτέ το πανεπιστήμιο. Του Beethoven οι γονείς είχαν πει ότι ήταν υπερβολικά χαζός για να γίνει συνθέτης μουσικής. Οι συνάδελφοι του Charles Darwin (Δαρβίνος) τον αποκαλούσαν τρελό. Όταν τελειοποιούσε τη θεωρία της Εξέλιξης των Ειδών, έλεγαν ότι αυτά που κάνει δεν είναι παρά πειράματα ενός τρελού. Ο Walt Disney απολύθηκε από την πρώτη του δουλειά, σε μια εφημερίδα, με τη δικαιολογία ότι «στερείται φαντασίας». Ο Thomas Edison, που έλαβε μόνο δύο έτη τυπικής εκπαίδευσης, ήταν τελείως κωφός από το ένα του αυτί και βαρήκοος από το άλλο. Απολύθηκε από την πρώτη του δουλειά ως παιδί που μοιράζει εφημερίδες. Αργότερα απολύθηκε από τη δουλειά του ως τηλεγραφητής, παρόλα αυτά έγινε ο μεγαλύτερος εφευρέτης στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών.

9. Δεν υπάρχει κάτι όμοιο με την αποτυχία. Όποτε προσπαθείς να κάνεις κάτι και δεν πετυχαίνει δεν αποτυγχάνεις, διότι έχεις ήδη εντοπίσει αυτό που δεν δουλεύει. Να διερωτάσαι πάντα: τι έχω διδαχτεί από κάτι που δεν λειτουργεί; Μπορεί αυτό να εξηγήσει κάτι που ακόμα δεν άρχισα να εξηγώ; Και τι ήδη ανακάλυψα πριν ακόμα αρχίσω να ανακαλύπτω; Κάθε φορά που κάποιος σου λέει ότι «δεν έκανε ποτέ λάθος», να ξέρεις ότι μιλάς με κάποιον που δεν προσπάθησε ποτέ για κάτι καινούριο.

10. Δεν βλέπεις τα πράγματα όπως είναι. Τα βλέπεις όπως εσύ είσαι. Διερμήνευσε τις εμπειρίες σου. Όλες οι εμπειρίες είναι ουδέτερες. Δεν έχουν νόημα. Εσύ τις δίνεις νόημα ανάλογα με τον τρόπο που τις διερμηνεύεις. Αν είσαι παπάς, βλέπεις την μαρτυρία του Θεού παντού. Αν είσαι άθεος, βλέπεις τη απουσία του Θεού από παντού. Η ΙΒΜ κάποτε παρατήρησε ότι κανείς στον κόσμο δεν θα έχει προσωπικό υπολογιστή. Η ΙΒΜ επεξήγησε ότι δεν θα υπάρχει αγοραστικό ενδιαφέρον. Οι Bill Gates και Steve Jobs που εγκατέλειψαν τις σπουδές τους, διείδαν την απουσία των ηλεκτρονικών υπολογιστών σαν μία τεράστια ευκαιρία. Κάποτε ο Thomas Edison προσεγγίστηκε από έναν βοηθό του τη στιγμή που ήταν απασχολημένος με το νήμα ενός λαμπτήρα. Ο βοηθός τον ρώτησε γιατί δεν τα παρατά, αφού στο κάτω κάτω, όπως του είπε «έχεις αποτύχει 5,000 φορές». Ο Edison τον κοίταξε στα μάτια και τον απάντησε ότι δεν καταλαβαίνω τι εννοείς με τη λέξη αποτυχία διότι «εγώ επινόησα 5,000 πράγματα που δεν λειτουργούν». Δομούμε την πραγματικότητά μας με το πώς επιλέγουμε να ερμηνεύσουμε τις εμπειρίες μας.

11. Να προσεγγίζεις το πρόβλημα με τους δικούς του όρους. Μην εμπιστεύεσαι την πρώτη σου προσέγγιση σε ένα πρόβλημα, αν είναι διαποτισμένη με τον συνήθη τρόπο που σκέπτεσαι. Πάντα να βλέπεις το πρόβλημά με πολλαπλές προοπτικές. Να θυμάσαι πάντα ότι το ζητούμενο είναι η εύρεση μιας προοπτικής που άλλος δεν βρήκε. Ψάξε για εναλλακτικές λύσεις. Γράψε την ουσία του προβλήματος με διάφορους τρόπους και με διαφορετικές λέξεις. Παίξε έναν άλλο ρόλο, για παράδειγμα, πως θα το έβλεπε κάποιος άλλος, πως θα το έβλεπε ο Jay Leno, ο Pablo Picasso ή ο George Patton. Ζωγράφισε μία εικόνα του προβλήματος, κάνε ένα μοντέλο, ένα καλούπι. Κάνε έναν περίπατο και ψάξε για πράγματα που, μεταφορικά, υποδύονται το πρόβλημα και ρίξε γέφυρες ανάμεσα στα πράγματα αυτά και το πρόβλημα. Ζήτησε από φίλους και ξένους να σου πουν πώς αυτοί βλέπουν το πρόβλημα. Ρώτησε ένα παιδί. Πως θα μπορούσε ένα δεκάχρονο να το λύσει; Ρώτησε έναν γέροντα. Φαντάσου ότι εσύ είσαι το πρόβλημα. Όταν αλλάξεις τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα, τα πράγματα που βλέπεις αλλάζουν.

12. Μάθε να σκέπτεσαι αντισυμβατικά. Οι δημιουργικές ιδιοφυίες δεν σκέφτονται αναλυτικά και λογικά. Οι συμβατικοί, λογικοί, αναλυτικοί σκεπτικιστές αποκλείουν όλες τις πληροφορίες που δεν έχουν σχέση με το πρόβλημα. Επιδιώκουν μεθόδους που περιορίζουν τις δυνατότητες. Οι δημιουργικές ιδιοφυίες είναι σκεπτικιστές χωρίς περιορισμούς, πράγμα που σημαίνει ότι ψάχνουν για μεθόδους που περιλαμβάνουν τα πάντα ακόμη και πράγματα που μοιάζουν αντικρουόμενα και τελείως άσχετα. Η δημιουργία σχέσεων και δεσμών μεταξύ άσχετων και ανόμοιων θεμάτων είναι μια απόδειξη του πως τα μυαλά μπορούν και γεννούν ποικίλα πρότυπα σκέψης. Στη συνέχεια, τα νέα πρότυπα οδηγούν σε νέους δεσμούς, ικανούς με διαφορετική μέθοδο εστίασης στην πληροφορία και διαφορετικές δυνατότητες να διακρίνουν επάνω σε τι ακριβώς εστίασαν. Να πως δημιουργούνται πρωτότυπες και αληθινά μυθιστορηματικές ιδέες. Ο Albert Einstein κάποτε έκανε την περίφημη παρατήρηση: Η φαντασία είναι πιο σπουδαία από τη γνώση. Και ενώ η γνώση περιορίζεται σε όλα όσα γνωρίζουμε και κατανοούμε, η φαντασία αγκαλιάζει ολόκληρο τον κόσμο και όλα που κάποτε θα γνωρίσουμε και θα κατανοήσουμε.

Μετάφραση: Άννα Παππά από creativethinking.net/ (Twelve Things You Were Not Taught in School About Creative Thinking)

  Πηγή:  pappanna.wordpress.com 

"Έρωτας, είναι του ενός ο βασανισμός" Κική Δημουλά

Το ότι υπάρχει ένας άλλος δίπλα σου, ότι ερήμην του σκέφτεσαι και δημιουργείς, είναι πάρα πολύ σπουδαίο.

«Οφείλει κανείς να ζει ένα πράγμα με την ένταση που του προκαλεί, κι ας βλάπτει το δεσμό αυτή η μονομερής ένταση. Κατά τη γνώμη μου, βλάπτεται ο δεσμός από το ότι το ένα μέρος παραπροσφέρει, παραπροσφέρεται, παρά είναι παράφορο.

Αλλά είναι και τόσο απίθανο να συμπέσουν οι βαθμοί του αισθήματος ανάμεσα σε δυο ανθρώπους, παρά ενδεχομένως για μία μόνο στιγμή. Από εκεί και πέρα έχουμε χάσματα κι αυτό βοηθάει στο να μεγαλώνει το αίσθημα του ενός, να μικραίνει του άλλου, και να γίνεται αυτό το συναρπαστικό είτε παιχνίδι, είτε κυνηγητό, είτε μαρτύριο, αλλά οπωσδήποτε συναρπαστικό!

Τώρα, αν με ρωτήσετε από πού έχω βγάλει αυτά τα συμπεράσματα, και από πόσα όρη και βουνά ερώτων πέρασα κι ανεβοκατέβηκα, θα σας πω ελάχιστα…

Αλλά έχω μια εμμονή με το θέμα και την αξία του, και το γεγονός ότι δεν το εξήντλησα, δεν το έζησα όσο έπρεπε, όσο το ήθελα κι όσο ήμουν προορισμένη ίσως να το ζήσω, μ΄ έχει κάνει να αισθάνομαι ολίγον μελετήτρια του πράγματος σαν να έχω μία πείρα (…)

Το απεσταγμένο κέρδος αυτής της ιστορίας, είναι του ενός ο βασανισμός. Εκεί έχω καταλήξει κι έχω ευφρανθεί κάμποσο από ένα τέτοιο βάσανο…»

….«Μ΄άρεσε τότε που ζούσε ο Άθως (σ.σ.: ο επί τριάντα χρόνια σύντροφός της, ποιητής Α. Δημουλάς) και πηγαίναμε διάφορες εκδρομές με το αυτοκίνητο. Ηταν από τις ιδανικές στιγμές.

Το ότι υπάρχει ένας άλλος δίπλα σου, ότι ερήμην του σκέφτεσαι και δημιουργείς, είναι πάρα πολύ σπουδαίο. Είχα πολλές φορές σκεφτεί ότι κλέβοντας από την προσοχή του άλλου, κλέβοντας από την άγνοιά του, δημιουργείς. Το ένιωθα με τον Άθω. Τον ευχαριστούσε να το κάνω, βέβαια. Δεν τον ενημέρωνα αλλά δεν με διέκοψε και ποτέ μαντεύοντας!

Ναι, μου είναι αλησμόνητη η σιωπή μέσα στο αυτοκίνητο, ο καθρέφτης δεξιά απ΄όπου περνούσαν αποκεφαλισμένα τα τοπία, έχω πολλές εικόνες ακόμα. Αλλά δεν είμαι πια, εδώ και πολλά χρόνια, τρυφερή. Και φοβάμαι ότι αυτό, μάλλον το έκανε ο θάνατος του Άθου.  Πολύ το φοβάμαι…»

Πηγή: culture.thessaloniki-portal.gr

Νευρική Ανορεξία και Διαταραχές Διατροφής

Τι είναι οι Διαταραχές Διατροφής;

Οι διαταραχές της διατροφής χαρακτηρίζονται από διατάραξη της σχέσης μεταξύ της πρόσληψης του φαγητού και της εικόνας του σώματος, οδηγώντας σε συχνά επακόλουθα προβλήματα υγείας. Αν και οι διαταραχές της θρέψης συναντώνται κυρίως σε εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες, παρουσιάζονται με αυξανόμενη συχνότητα στα παιδιά και στους προεφήβους. Η ανορεξία εκτιμάται ότι εμφανίζεται σε ποσοστό <3% των εφήβων γυναικών και η νευρογενής βουλιμία στο 1% έως το 4%.

Οι διατροφικές διαταραχές που εμφανίζονται πιο συχνά είναι η Νευρική Ανορεξία, η Νευρική Βουλιμία και η Επεισοδιακή Υπερφαγία.

Η Νευρική Ανορεξία  παρά τη λέξη «ανορεξία» δεν εμπεριέχει έλλειψη της όρεξης για φαγητό. Το νεαρό άτομο έχει αισθήματα πείνας όμως ασκεί έλεγχο πάνω στην ορμή του για φαγητό. 

Το σύνηθες είναι η Νευρική Ανορεξία να ξεκινάει στην εφηβεία. Οι έφηβοι που πάσχουν χαρακτηρίζονται από μεγάλη απώλεια βάρους, χωρίς να υπάρχει λόγος, πχ αρρώστια. Μειώνουν σημαντικά την τροφή τους, ενώ προσπαθούν να αρνηθούν την αίσθηση της πείνας. Επιθυμούν όλο και πιο λεπτό σώμα ενώ έχουν έντονο το φόβο του πάχους. Βλέπουν το σώμα τους πιο γεμάτο από ότι είναι (διαστρεβλωμένη αντίληψη) ενώ η αυτοεκτίμησή τους επηρεάζεται από το βάρος και την αίσθηση του σώματος. Έχουν μια σημαντική επιθυμία ελέγχου της ζωής τους ώστε να νιώσουν ικανοί. 

Αυτό πιστεύουν ότι μπορούν να το πετύχουν με το να ελέγχουν τη διατροφή και το βάρος τους. Πολλές φορές τα σημάδια ασιτίας είναι ορατά πάνω τους και συχνά οι έφηβες έχουν αμηνόρροια ή διαταραχές στον κύκλο.

Η Νευρική Βουλιμία χαρακτηρίζεται από κύκλους υπερφαγίας και κάθαρσης. Όπως και στην ανορεξία, αυτή η συμπεριφορά οδηγείται από την επιθυμία να ρυθμίσουν συναισθήματα και ανησυχίες για το σώμα και το βάρος. 

Ο κύκλος ξεκινάει με τον έφηβο να καταναλώνει γρήγορα μεγάλες ποσότητες φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα. Νιώθει πως δεν μπορεί να σταματήσει τη συμπεριφορά που τη χαρακτηρίζει ως αυτόματη. Έπειτα εμφανίζονται δυσάρεστα συναισθήματα όπως θυμός, τύψεις, λύπη και αηδία για τον εαυτό τους. Συγχρόνως προκαλείται σωματική δυσφορία και άγχος ότι θα πάρει βάρος. 

Έτσι ο έφηβος προσπαθεί να ξεφορτωθεί το φαγητό που κατανάλωσε με το να κάνει εμετό, να χρησιμοποιεί καθαρτικά ή διουρητικά, με το να ασκείται υπερβολικά, με το να παραλείπει γεύματα και να κάνει στερητική δίαιτα. 

Αυτές οι καθαρτικές μέθοδοι δεν επιτυγχάνουν τους επιθυμητούς στόχους, που είναι να νιώθει πιο άνετα σωματικά και να μην πάρει βάρος, αντίθετα είναι πολύ επιζήμιες και επικίνδυνες για την υγεία. Οι έφηβοι που έχουν  Βουλιμία χρησιμοποιούν το βάρος τους ως μέτρο για την αυτοεκτίμησή τους. 

Συχνά έφηβοι με Βουλιμία έχουν φυσιολογικό βάρος.

Η Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας (Δ.Ε.Υ.) πρόσφατα θεωρήθηκε ξεχωριστή διαταραχή. Διακρίνεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας. Όσοι αντιμετωπίζουν τη Δ.Ε.Υ. καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού από ότι είναι το φυσιολογικό σε αντίστοιχες περιστάσεις. 

Τρώνε γρήγορα και πολύ, ακόμα και όταν δεν πεινάνε κυρίως  όμως όταν βρίσκονται μόνοι. Τρώνε για να ανακουφίσουν τον εαυτό τους, να αποφύγουν δυσάρεστες καταστάσεις αλλά και να μουδιάσουν τα συναισθήματα τους. 

Η υπερφαγία είναι μια προσπάθεια να ανακουφιστούν συναισθηματικά, όμως μετά  νιώθουν ντροπή και ενοχή για τη συμπεριφορά τους. Δεν προσπαθούν όμως να αντισταθμίσουν τη συμπεριφορά τους με καθαρτικές μεθόδους όπως στη νευρική βουλιμία.

Τι μπορείτε να κάνετε;

Προσπαθήστε να αποφύγετε, να κατηγορήσετε, να ντροπιάσετε ή να ενοχοποιήσετε τον έφηβο ή το παιδί σχετικά με τις πράξεις ή τους φόβους του. Μη χρησιμοποιήσετε εκφράσεις όπως «πρέπει να φας», «φέρσου υπεύθυνα». Αντίθετα πείτε «ανησυχώ για σένα γιατί αρνείσαι  να φας πρωινό ή μεσημεριανό» ή « Φοβάμαι κάθε φορά που σε ακούω να κάνεις εμετό»!

Είναι σημαντικό οι γονείς να μην ασχολούνται υπερβολικά με την εμφάνιση, τις επιδόσεις ή με την υγεία και τη διατροφή. Σε όλα χρειάζεται μέτρο. Να δώσουν στα παιδιά τους να καταλάβουν ότι το ουσιαστικό είναι το συναίσθημα, η ποιότητα που έχουν ως άνθρωποι στο σύνολο, συναισθηματικά, διανοητικά, κοινωνικά και όχι μόνο η εμφάνιση.

Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας πάσχει από μια διατροφική διαταραχή, είναι σημαντικό να μοιραστείτε μαζί του την ανησυχία σας. Όταν πλησιάσετε το παιδί σας, είναι σημαντικό να μοιραστείτε τις ανησυχίες σας με ένα τρυφερό – μη επικριτικό τρόπο.

Να είστε ήρεμοι, θετικοί, συγκεντρωμένοι και με σεβασμό στο παιδί σας και την ιδιωτικότητά του. Προσέξτε να αποφύγετε επικριτικές ή κατηγορικές προτάσεις γιατί αυτές θα κάνουν τον έφηβο επιθετικό. Αντίθετα συγκεντρωθείτε στις συγκεκριμένες συμπεριφορές που σας ανησυχούν.

Κάντε ότι μπορείτε για να ενισχύσετε την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας. Δώστε του ευκαιρίες και ενθάρρυνση. Μια καλή αυτοεκτίμηση είναι το καλύτερο φάρμακο για την αντιμετώπιση της διαταραχής.

Σίγουρα θα πρέπει να επισκεφτείτε ένα γιατρό για να κάνει το παιδί σας όλες τις ιατρικές εξετάσεις που χρειάζονται. Ο έφηβος με διατροφική διαταραχή χρειάζεται διατροφολογική υποστήριξη αλλά και υποστήριξη από επαγγελματία ψυχικής υγείας  (ψυχολόγο, ψυχίατρο). Για ένα καλύτερο αποτέλεσμα όλες οι παραπάνω ειδικότητες θα πρέπει να συνεργαστούν μαζί με τους γονείς και τον έφηβο για πιο ολιστική αντιμετώπιση.

Για οποιοδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» ή ηλεκτρονικά στην διεύθυνση sos1056@hamogelo.gr ώστε να συζητήσετε όλα αυτά που σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

https://www.facebook.com/hamogelo.org