Γλυπτά Παρθενώνα: 17 σημεία που πρέπει να γνωρίζουμε

Ο Παρθενώνας, έμεινε, σχεδόν, αλώβητος, από την ολοκλήρωση της οικοδόμησής του, το 431π.Χ., έως το 1687, όταν κατά τη διάρκεια του ενετοτουρκικού πολέμου, δέχτηκε το πρώτο σοβαρό πλήγμα από το βομβαρδισμό των Ενετών.

Το μνημείο έχασε μεγάλο τμήμα του γλυπτού του πλούτου, κατά τα έτη 1801-1804, όταν ο λόρδος Έλγιν, πήρε το μισό περίπου του γλυπτού του διακόσμου και να το μεταφέρει στην Αγγλία.

1. Ως Ελγίνεια Μάρμαρα είναι γνωστή μία συλλογή γλυπτών που προέρχονται από την Ακρόπολη των Αθηνών τα οποία μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806 από τον Τόμας Μπρους, 7ο κόμη του Έλγιν, πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1799 μέχρι το 1803.

2. Η εν λόγω συλλογή γλυπτών περιλαμβάνει μερικά από τα γλυπτά των αετωμάτων, των μετοπών που απεικονίζουν μάχες μεταξύ των Λαπίθων και των Κενταύρων, αλλά και της Ζωφόρου του Παρθενώνα που κοσμούσε το ανώτερο τμήμα των τοίχων του σηκού του ναού σε όλο τους το μήκος.

Ως εκ τούτου, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 1/2 από ό,τι απομένει από τη γλυπτική διακόσμηση του Παρθενώνα που διασώθηκε: 75 μέτρα από τα αρχικά 160 μέτρα, 15 από τις 92 μετόπες, 17 τμηματικές φιγούρες από τα αετώματα, όπως επίσης και άλλα τμήματα της αρχιτεκτονικής.

Τα αποκτήματα του Έλγιν περιλαμβάνουν ακόμη αντικείμενα από άλλα κτίρια της Αθηναϊκής Ακρόπολης: το Ερέχθειο, που μεταβλήθηκε σε ερείπιο κατά τον ελληνικό αγώνα της Ανεξαρτησίας (1821-33), τα Προπύλαια και τον Ναό της Αθηνάς Νίκης. Ο λόρδος Έλγιν πήρε περίπου τα μισά από τα γλυπτά του Παρθενώνα και από τα υπόλοιπα δημιουργήθηκαν εκμαγεία σε γύψο.

3. Εκμεταλλευόμενος την Οθωμανική ηγεμονία στην ελληνική επικράτεια, κατάφερε και απέκτησε φιρμάνι από τον Οθωμανό Σουλτάνο για την αποκαθήλωσή τους από τον Παρθενώνα με σκοπό την μέτρηση και την αποτύπωσή τους σε σχέδια, και στη συνέχεια προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευσή τους. Τα γλυπτά αυτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το 1816.

4. Ένα ατυχές συμβάν, που διαδραματίστηκε κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, είναι το καλά εξιστορημένο ναυάγιο του « Μέντορα», του προσωπικού πλοίου του Έλγιν, στα ανοιχτά των Κυθήρων. Τα γλυπτά του Παρθενώνα, με τα οποία ήταν φορτωμένο, βυθίστηκαν στον πυθμένα της θάλασσας και οι Έλληνες δύτες χρειάστηκαν δυο χρόνια για να τα διασώσουν. Έως ότου ανασυρθούν όλα τα κομμάτια, όσα Μάρμαρα έβγαιναν στην επιφάνεια έπρεπε να παραμείνουν στην παραλία καλυμμένα με άμμο, φύκια και πέτρες.

5. Τα γλυπτά αυτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το 1816. Το οθωμανικό φιρμάνι, που κατέχει το Βρετανικό Μουσείο "δεν φέρει την υπογραφή και τη σφραγίδα του Σουλτάνου ή τη συνήθη επίκληση στο Θεό, και χωρίς αυτά, ο Elgin και συνεπώς το Βρετανικό Μουσείο δεν έχουν καμία νομική απόδειξη της κυριότητας των Γλυπτών του Παρθενώνα", σύμφωνα με έκθεση ειδικών.

6. Το 1936 τοποθετήθηκαν στην έκθεση Duveen που δημιουργήθηκε για αυτό το σκοπό.

7. Από την πρώτη στιγμή της αφαίρεσης των Γλυπτών του μνημείου άρχισαν οι αντιδράσεις για την κλοπή τους. Αμέσως μετά τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους ξεκίνησε το αναστηλωτικό πρόγραμμα του Παρθενώνα και το μνημείο έγινε εθνικό σύμβολο. Το 1842, «κηρύχθηκε» από τον Αλέξανδρο Ραγκαβή, γραμματέα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, η πρώτη επίσημη αιτίαση της Ελλάδας κατά του Έλγιν και διατυπώθηκε η προσδοκία επιστροφής των διαρπαχθέντων γλυπτών. Το αίτημα επαναλήφθηκε το 1924, με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από το θάνατο του λόρδου Βύρωνα.

8. Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, το 1961, ο Δήμαρχος της Αθήνας αλλά και η Ακαδημία Αθηνών, ζήτησαν από την Αγγλία τον επαναπατρισμό των Μαρμάρων του Παρθενώνα και το 1982 απετέλεσε έτος – σταθμός για το ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, καθώς στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO για την Πολιτιστική Πολιτική στο Μεξικό, η τότε Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών, Μελίνα Μερκούρη προέβαλε το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα.

9. Η Ελληνική αντιπροσωπεία υπέβαλε σχέδιο Σύστασης υπέρ της επιστροφής του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα στην Ελλάδα, που υπερψηφίστηκε με 56 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 24 αποχές. Τον Οκτώβριο του 1984 η Ελλάδα υπέβαλλε επίσημο αίτημα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα και τον Απρίλιο του ίδιου έτους η βρετανική πλευρά απέρριψε το ελληνικό αίτημα.

10. Το ίδιο έτος, επίσης, η Ελλάδα κατέθεσε επίσημο αίτημα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην UNESCO, το οποίο ενεγράφη στην ημερήσια διάταξη της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσής τους ή την Απόδοσή τους σε Περίπτωση Παράνομης Κτήσης.

Από το 1987, το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα έχει ενταχθεί στην επίσημη ατζέντα των θεμάτων της UNESCO, συζητείται ανά διετία στις συνεδριάσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής και κάθε φορά υιοθετείται σύσταση από τα κράτη-μέλη για την προώθηση του ζητήματος χωρίς όμως αποτέλεσμα.

11. Το 1999 ανατέθηκε από τη βρετανική κυβέρνηση στην Ειδική Επιτροπή του αγγλικού Κοινοβουλίου για τον Πολιτισμό, τον Αθλητισμό και τα ΜΜΕ (Select Committee) η μελέτη όλων των θεμάτων της βρετανικής πολιτιστικής πολιτικής. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και τα ζητήματα επιστροφής πολιτιστικής κληρονομιάς, με κυριότερο το αίτημα για τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα υπέβαλλε Υπόμνημα για τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

12. Από το 1983 επίσης μια ομάδα Άγγλων φίλων της Ελλάδας ίδρυσε τη Βρετανική Επιτροπή για την Επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

13. Η αναγκαιότητα της επιστροφής τους στην Ελλάδα επιβεβαιώνεται και από την επίσημη θέση της εκπροσώπου της UNESCO, με βάση την αρχή της διατήρησης της ακεραιότητας των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομία.

14. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2007, αναφέρεται ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει την κυριότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα σε ελληνικό μουσείο.

15. Νεότερη ανακοίνωση του Βρετανικού Μουσείου (2009) ανέφερε πως, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, θα ήταν διατεθειμένο να δανείσει τα Ελγίνεια, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Μουσείο. Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση.

16. Στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης έχει κρατηθεί κενός χώρος για τη μεγάλη μέρα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στο σπίτι τους, ωστόσο ακόμη... λείπουν.

17. Η Μελίνα Μερκούρη στη διάρκεια της ακάματης εκστρατείας της για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στον τόπο τους, την Αθήνα, είχε απευθύνει και αυτά τα λόγια στις Βρετανικές Αρχές: «…πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας…». Η Μελίνα έλεγε: «…ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ…».

Με πληροφορίες από τη Βικιπαίδεια 

και το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη

www.apocalypsejohn.com