Εμμανουήλ Ροΐδης «Η εορτή του πατρός μου»

1) Να προσδιορίσετε τον τόπο και το χρόνο του κειμένου.

2) Το  συγκεκριμένο διήγημα εντάσσεται στον κύκλο των «αυτοβιογραφικών» έργων του Εμμανουήλ Ροΐδη και η δράση του εκτυλίσσεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σύρο. Να δικαιολογήσετε αυτή τη θέση.

3) Μερικά από τα γνωρίσματα της γραφής του Ροΐδη είναι η παντελής έλλειψη αισθηματισμού, ο ψυχρός αυτοέλεγχος, η ειρωνεία και ο σαρκασμός. Να τα εντοπίσετε μέσα στο διήγημα:

4) Να περιγράψετε το μοντέλο της παρουσιαζόμενης οικογένειας. Πώς προβάλλεται η στάση του πατέρα, πώς η εμμονή της μητέρας σε εξωτερικούς τύπους, ποιες οι σχέσεις μεταξύ των μελών; Υπάρχουν προσποίηση και θεατρινισμός;

5) Ο Εμμανουήλ Ροΐδης, αν και ένθερμος υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας, γράφει στην καθαρεύουσα. Γιατί κατά τη γνώμη σας το κάνει αυτό; Μήπως εξυπηρετεί την ειρωνική διάθεσή του και γενικότερα τη σάτιρα;

6) Να περιγράψετε τις παιδαγωγικές αντιλήψεις της μεγαλοαστικής οικογένειας που προβάλλονται στο απόσπασμα του σχολικού βιβλίου. Πώς αξιολογείτε τη χρήση του πληθυντικού αριθμού, τις υπερβολικές προσφωνήσεις, το «φροντιστήριο» συμπεριφοράς;

7) Να υπογραμμίσετε και να δικαιολογήσετε ποιοι από τους παρακάτω χαρακτηρισμούς που αφορούν τον πατέρα ισχύουν:

προσιτός	εργατικός
ευγενικός	τυπικός
ολιγόλογος	νευρικός
επιφυλακτικός προς το γιο του	αυστηρός
οξύθυμος	αστείος

8) Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις-προτάσεις της Στήλης Α’ με τα εκφραστικά μέσα και σχήματα λόγου της Στήλης Β΄:

Στήλη Α’	Στήλη Β’
«… απαράλλακτα καθώς εις το θέατρον»	Εικόνα οπτική
«μ’ εβασάνιζαν οι χιονίστραι»	Εικόνα ακουστική
«ξύουσα την κεφαλήν της με τη βελόνην του πλεξίματος»	Μεταφορά
«Το τοιούτο περίχυμα…»	Παρομοίωση
«Κατ’ εκείνην … ηκούσαμεν το βήμα του πατρός μου»	Παρήχηση (του τ)

9) Στη σύγχρονη εποχή εντοπίζεται το πρόβλημα της κατανόησης και της ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών; Να αναπτύξετε την άποψή σας σε μία παράγραφο.

Παντελής Καλιότσος «Πασχαλινή ιστορία»

1. Να χωρίσετε  το  κείμενο  σε  πέντε  νοηματικές  ενότητες  και   να  γράψετε   έναν πλαγιότιτλο  για την καθεμιά:

2. Η «Πασχαλινή ιστορία» είναι διήγημα με όλα τα χαρακτηριστικά του είδους. Να τα παρουσιάσετε: 

3. Ποια έθιμα και θρησκευτικές εκδηλώσεις που σχετίζονται με τον εορτασμό του Πάσχα προβάλλονται στο κείμενο; 

4. Μολονότι η προσέγγιση του θέματος από το  συγγραφέα κυριαρχείται από τα φιλοζωικά του συναισθήματα, εντούτοις δεν απορρίπτει το ισχυρό στην Ελλάδα θρησκευτικό έθιμο του πασχαλινού αμνού. Θέτει, λοιπόν, για προβληματισμό μια αντίθεση. 

    Ποια είναι αυτή; 

    Ποια είναι η προσωπική σας άποψη; 

5. Η επανάληψη της φράσης « εγώ ποτέ στη ζωή μου δεν έχω σηκώσει μαχαίρι σε ζωντανό» λειτουργεί ως επαναλαμβανόμενο μοτίβο κι έχει ποιο διπλό σκοπό; 

6. Να εντοπίσετε τα σημεία στα οποία τόσο ο κυρ Διονυσάκης όσο και η γυναίκα του εμφανίζονται ως  φιλειρηνικοί, καλοκάγαθοι και φιλόζωοι. 

7. Σε ποιο κυρίως τμήμα της αφήγησης υπάρχει  έντονο το  στοιχείο  του χιούμορ  και  πώς αυτό επιδρά στην εξέλιξη της ιστορίας; 

8. Να καταγράψετε μια μεταφορά, μια παρομοίωση, μια προσωποποίηση, μια εικόνα και μια επανάληψη. 

9. «Τι ωραία που είναι η ζωή!»: να αναλύσετε το πανανθρώπινο μήνυμα της αγάπης που προβάλλει ο εορτασμός του Πάσχα .

«Τα κόκκινα λουστρίνια» (Ειρήνη Μάρρα)

1)    Να δικαιολογήσετε τον τίτλο του κειμένου. 

2)   Τι είδους κείμενο είναι αυτό που διαβάσατε; Διήγημα ή μυθιστόρημα και γιατί; 

3)   Γιατί το μικρό τσαγκαρόπουλο κρατάει μυστικό το σχέδιό του; 

4) Ο σκοπός της προσπάθειας του νεαρού τσαγκαρόπουλου δεν αποκαλύπτεται στην πρώτη νοηματική ενότητα. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, επέλεξε κάτι τέτοιο η συγγραφέας; 

5)   Η κοινωνική διαφορά ανάμεσα στο νεαρό και την αγαπημένη του αποτελεί εμπόδιο στην πραγματοποίηση των προσπάθειών του; 

6)   Για ποιους λόγους τα κόκκινα γοβάκια είχαν τελικά άλλον αποδέκτη; 

7)   Το νεαρό τσαγκαρόπουλο παρουσιάζεται:

Νεαρός βιοπαλαιστής	Οργανωτικός
Αγνός αισθηματίας	Ικανός στη δουλειά του
Δειλός	Εμπνέει εμπιστοσύνη στο αφεντικό του
Αισιόδοξος	Διπλωματικός
Εργατικός	Φιλότιμος
Επαγγελματικά ευσυνείδητος	Ερωτευμένος

Να  δικαιολογήσετε  τους  πιο  πάνω  χαρακτηρισμούς χρησιμοποιώντας λέξεις, φράσεις ή αποσπάσματα από το κείμενο. 

8)   Ποιες  αφηγηματικές  τεχνικές  εντοπίζετε  στο κείμενο; Να  τεκμηριώσετε την απάντησή σας. 

9)   Η γλώσσα της αφηγήτριας είναι:

·     Καθαρεύουσα

·  Απλή, δημοτική με ιδιωματισμούς και λεξιλόγιο των υποδηματοποιών

·     Απλή, δημοτική με λόγια στοιχεία

10) Να αντιστοιχίσετε τις προτάσεις-φράσεις της Α’ Στήλης με το κατάλληλο σχήμα λόγου της Β’ Στήλης:

Α’ ΣΤΗΛΗ	Β’ ΣΤΗΛΗ
1.«Σκιά η αδερφή του που σήκωνε το τραπέζι»	Προσωποποίηση
2.«Χιλιάδες ήλιοι φώτισαν τα καφετιά ματάκια…»	Παρομοίωση
3.«Γύρισε όλους τους δρόμους…»	Υπερβολή
4.«…και η καρδιά της μεθυσμένη χόρευε»	Μεταφορά
5.«καρφάκι και μαντινάδα…»	Παρήχηση
6.«Είχε μια πλεξούδα ίσια που τη σφιχτόδενε στο σβέρκο της…»	Ηχητική εικόνα
7.«…τον πάτο του παπουτσιού του»	Οπτική εικόνα
8.«Σκιά η αδερφή του…Σκιά τα κρεβάτια…Σκιά ο πατέρας…»	Επανάληψη

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ «Δέησις»

1.  Να   διακρίνετε   το  ποίημα  σε  τρεις  νοηματικές  ενότητες  και   να  γράψετε   έναν πλαγιότιτλο    για  την  καθεμιά: 

2.  Σε  ποιο  τετελεσμένο και μη αναστρέψιμο  γεγονός αναφέρεται ο πρώτος στίχος του ποιήματος; 

3.  Η μάνα του  ναύτη  παρουσιάζεται  να  αγνοεί  την  τύχη του  παιδιού της και γι’ αυτό προχωρά  σε  ορισμένες ενέργειες.  Ποιες  είναι   αυτές   και  ποια συναισθήματά της δηλώνουν;  

4.  Σε  ποιο  σημείο του  ποιήματος  εντοπίζετε  τραγική ειρωνεία  και γιατί; 

5.  Να περιγράψετε τη συναισθηματική  κατάσταση  της  μάνας. Γιατί θεωρείται τραγικό πρόσωπο; 

6.  Η    Καβαφική   γλώσσα  είναι  η  ομιλούμενη ελληνική γλώσσα στην  παροικία  των Ελλήνων   στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Είναι δημοτική αλλά ταυτόχρονα περιλαμβάνει πολλά λόγια στοιχεία, ιδιωματισμούς της Πολίτικης διαλέκτου και κάποιες καθημερινές, αντιποιητικές   λέξεις. Να  τεκμηριώσετε  την παραπάνω θέση παρουσιάζοντας παραδείγματα από το ποίημα:   

7.  Να  χαρακτηρίσετε ,  με  τεκμηρίωση,  το  ύφος  του  ποιήματος: 

8.  Να  εντοπίσετε  τις  δύο  προσωποποιήσεις  του  ποιήματος: 

9. Να   επισημάνετε   τις   δυσκολίες   και   τους  κινδύνους   της   ναυτικής   ζωής, όπως διαφαίνονται  μέσα  από  το  ποίημα  αλλά  κι  απ’  όσα  εσείς  έχετε  ακούσει: 

10. Να επισκεφτείτε τον επίσημο δικτυακό τόπο του αρχείου Καβάφη http://www.kavafis.gr/ και να περιηγηθείτε στις ποιητικές δημιουργίες του ποιητή.

Κωστής Παλαμάς  «Ο Ολυμπιακός ύμνος»

 

1. Το συγκεκριμένο ποίημα αποτελεί μια ενιαία ενότητα με τρεις υποενότητες. Να τις διακρίνετε και να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την καθεμιά: 

2. Γιατί ο ποιητής αφιερώνει  το ποίημά του στο Σπυρίδωνα Σαμάρα;
https://www.youtube.com/watch?v=hHYt4MJxh2s (Μπορείτε να ακούσετε τον Ολυμπιακό ύμνο ) 

3. Γιατί το ολυμπιακό ιδεώδες χαρακτηρίζεται ως «αρχαίο» και «αθάνατον»;

   

4. Ποιες είναι οι τρεις αρχές που διέπουν το ολυμπιακό ιδεώδες; Να τις αναλύσετε: 

5. «…στη  δόξα της  δικής  σου   γης   και   τ’ ουρανού»: να   προσδιορίσετε   τον τόπο προέλευσης του ολυμπισμού. 

6. Να αναφέρετε τα τρία βασικά αγωνίσματα των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων:

7. Γιατί οι Ολυμπιακοί Αγώνες θεωρούνταν «ευγενείς»; Από  ποια υψηλά ιδανικά  διαπνέονταν;

8. Το βραβείο του νικητή δεν ήταν οικονομικό έπαθλο αλλά ο κότινος, δηλ. ένα στεφάνι από κλαδί αγριελιάς. Γιατί θεωρείται ως «αμάραντο»; 

       

9. Γιατί στους δύο τελευταίους στίχους του ποιήματος εκφράζεται το μήνυμα της συναδέλφωσης των λαών και της Ολυμπιακής εκεχειρίας;

10. Να καταγράψετε μια μεταφορά, μια παρομοίωση, μια προσωποποίηση και μια εικόνα.

11. Να σχολιάσετε στιχουργικά το ποίημα (αριθμό στροφών, μέτρο, ομοιοκαταληξία) 

12. Πιστεύετε πως οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες παρουσιάζουν ομοιότητες συγκριτικά  με τους  αρχαίους; Ναι  ή  όχι  και  γιατί;