Αυτισμός: Η κοινωνική τύφλωση

Δεν είναι ψυχιατρική πάθηση όπως πίστευαν παλιά και μιλούσαν για τους γονείς - "ψυγείο"

“...Το παιδί δεν κοίταζε πουθενά, δεν έβγαζε κανέναν ήχο. Έμοιαζε σαν κομμένο από τη ζωή, σαν κλεισμένο στον κόσμο του. Οι μύες του κρεμόντουσαν, το κάνανε γελοίο. Μαύροι  μεγάλοι κύκλοι κάτω απο τα μάτια του σκοτεινιάζανε το βλέμμα. Η απουσία οποιασδήποτε έκφρασης απο το πρόσωπό του ήταν τρομαχτική. Θα έλεγες πως τίποτα δεν υπήρχε γύρω του, κανείς, ούτε ο ίδιος του ο εαυτός...”

(Mira Rothenberg, Παιδιά με πέτρινα μάτια)

Οι διαταραχές που περιλαμβάνονται στο φάσμα του Αυτισμού ("Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές")  είναι νευροαναπτυξιακές διαταραχές που εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία έκφρασης.

Στο φάσμα αυτό περιλαμβάνονται απο τις ποιό ήπιες και λειτουργικότερες μορφές (πχ σύνδρομο Asperger) μέχρι τις πολύ βαριές μορφές (πχ σύνδρομο Kanner).

Κοινά τους γνωρίσματα είναι α)ποιοτικές δυσκολίες στην κοινωνική κατανόηση, συναλλαγή και συναισθηματικά αμοιβαιότητα  β) δυσκολίες στον τρόπο επικοινωνίας και στην γλώσσα γ) περιορισμένο, στερεότυπο και επαναλαμβανόμενο ρεπερτόριο δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων  καθώς και εμμονή στην ομοιότητα

Αν και είναι δύσκολο να διαχωριστεί το αυτιστικό σύνδρομο, ο “κλασσικός” δηλαδή αυτισμός   απο τις άλλες  διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, εν τούτοις έχει κάποια χαρακτηριστικά που βοηθούν στην αναγνώρισή του.

Ο αυτισμός αποτελεί μία σοβαρή νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Στο πλαίσιο αυτής της διαταραχής, εμποδίζεται ή δυσκολεύεται η ανάπτυξη ορισμένων ψυχολογικών δεξιοτήτων που  σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή και αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση πρόσφορης και σκόπιμης δραστηριότητας.

Η γλώσσα εξελίσσεται πολύ αργά και κάποιες φορές δεν αναπτύσσεται καθόλου. Εάν τελικά αναπτυχθεί, η γλωσσική έκφραση παίρνει συνήθως παράδοξες μορφές ή γίνεται ασυνήθιστη χρήση λέξεων χωρίς καμία σύνδεση με την κανονική τους σημασία. Ακόμα και αυτοί που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα για να επικοινωνήσουν, μπορεί να χρησιμοποιούν ασυνήθιστες παρομοιώσεις ή να μιλούν με μία τυπική και μονότονη φωνή.

Υπάρχει ποικιλία όσον αφορά τη μορφή των συμπτωμάτων, το συνδυασμό δυσκολιών και το βαθμό βαρύτητας.

Επομένως τα αυτιστικά άτομα, από τη μια διαφέρουν σημαντικά από το φυσιολογικό ενώ από την άλλη, διαφέρουν και μεταξύ τους.

Ο αυτισμός δεν είναι ψυχιατρική πάθηση όπως πίστευαν παλιά και μιλούσαν για τους γονείς - "ψυγείο". Δεν είναι παιδική σχιζοφρένεια, όπως πίστευαν παλιά.

Επίσης, ο αυτισμός δεν είναι το ίδιο με την νοητική καθυστέρηση. Βέβαια,  στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υπάρχει και κάποιος βαθμός νοητικής καθυστέρησης ενώ σε ένα μικρότερο ποσοστό η νοημοσύνη είναι κοντά στην φυσιολογική ή φυσιολογική και σε κάποιες περιπτώσεις ανώτερη από την φυσιολογική. Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν  ανομοιογενή εξέλιξη ικανοτήτων. Στον αυτισμό δεν προσβάλλονται όλες οι νοητικές λειτουργίες  όπως στα άλλα καθυστερημένα άτομα, αλλά ωρισμένες νοητικές ικανότητες όπως η εγχαρακτική μνήμη, κάποιες εξειδικευμένες αισθητηριακές και κινητικές ικανότητες, η οπτικοχωρητική αντίληψη κ.α., αυτές στον αυτισμό διατηρούνται, ενώ υστερούν στην συμβολική πληροφορία και τις λεκτικές δεξιότητες (αφηρημένη σκέψη, ταξινόμηση και επεξεργασία της πληροφορίας).

Το αυτιστικό άτομο μπορεί να έχει ιδιαίτερες ικανότητες σε κάποιους συγκεκριμένους τομείς. Μπορεί να διαθέτει μέγιστη ικανότητα σε μερικές συγκεκριμένες λειτουργίες, σε σχέση με το γενικό επίπεδο λειτουργίας του (π.χ. ζωγραφική, μουσική, μαθηματικοί υπολογισμοί, απομνημόνευση γεγονότων).

Η εικόνα που παρουσιάζει ένα αυτιστικό άτομο σε γενικές γραμμές είναι σαν αυτή που περιγράφεται παρακάτω:

To αυτιστικό παιδί παρουσιάζεται φυσιολογικό κατα τη γέννηση μέχρι τον 18ο - 24ο μήνα της ζωής του. Τότε παρατηρείται μια ανησυχητική παλινδρόμηση. Το παιδί κλαίει λιγότερο και παρουσιάζει αδιαφορία για το τι γίνεται γύρω του. Αγνοεί τα παιχνίδια ή τα κρατά πεισματικά. Αντιδρά στο αγκάλιασμα της μητέρας.

Το αυτιστικό παιδί, καθώς μεγαλώνει, εκδηλώνει μια έντονη αδιαφορία για τα άλλα άτομα. Δεν στρέφει το βλέμμα του προς τους άλλους, ενδιαφέρεται δε περισσότερο για ένα έπιπλο παρά για την παρουσία ενός άλλου ατόμου.

Η επιμονή του στη σταθερότητα του περιβάλλοντός του μπορεί να φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε να ταράζεται υπερβολικά ακόμα και όταν ένα απο τα πράγματά του μετακινηθεί απο την αρχική του θέση και παραμένει στην ίδια θέση έως ότου γίνει επανατοποθέτηση.

Αν αναπτυχθεί η ομιλία του, είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοματική και δεν χρησιμοποιείται ενεργά σαν μέσο επικοινωνίας.

Συχνά εμφανίζονται περίπλοκες στερεότυπες κινήσεις, όπως στροβίλισμα του σώματος, βάδιση στα δάκτυλα των ποδιών και ιδιαίτερα πτερυγισμός των χεριών.

Ορισμένα πράγματα όπως περιστρεφόμενα παιχνίδια ή τρεχούμενο νερό  μπορεί να ασκήσουν μια παράξενη γοητεία σ αυτά τα παιδιά.

Ο αυτισμός εμφανίζεται πολύ πιο συχνά στα αγόρια, σε μια αναλογία 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι. Δεν κάνει διάκριση από πλευράς φυλής, κουλτούρας ή κοινωνικής τάξης.  

Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 4.000 έως 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με κλασικό αυτισμό και 20.000 έως 30.000 με αυτιστικού τύπου διαταραχές ανάπτυξης. Η υπεροχή των αγοριών στον αυτισμό, αλλά και στις περιπτώσεις με  συγγενούς αιτιολογίας χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, οφείλεται κατά μία άποψη στο γεγονός  ότι ο ανδρικός εγκέφαλος είναι πιο ευάλωτος και ότι έχει ισχυρότερες τοπικές συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων  και πιο αδύναμες συνδέσεις μεγάλης απόστασης.

Επίσης, μια άλλη μη εξηγήσιμη παρατήρηση είναι ότι τα αυτιστικά παιδιά  στην πλειοψηφία τους είναι όμορφα έως εξαιρετικά όμορφα.

Ο αυτισμός, όπως αναφέρθηκα, είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Στοιχεία που συνηγορούν σε αυτή την άποψη εκτίθενται παρακάτω:

Το 20-30% των ατόμων με αυτισμό παρουσιάζουν μακροκεφαλία, η οποία μάλλιστα δεν υπάρχει από την γέννηση, αλλά εμφανίζεται από τα 2 ή 3 πρώτα χρόνια και “προβλέπει” την καθυστέρηση στην πρόσκτηση των πρώτων λέξεων και συμπίπτει χρονικά με την έναρξη του αυτισμού. Μπορεί όμως να εμφανιστεί το αντίθετο, δηλαδή μικροκεφαλία που δημιουργείται απο την μείωση του ρυθμού αύξησηςτης περιμέτρου της κεφαλής στον 2ο χρόνο  σε ποσοστό 5-15% ατόμων με αυτισμό, είναι προγνωστικός παράγοντας κακής έκβασης και συμπίπτει με την επιδείνωση των συμπτωμάτων.

Όσον αφορά τα νευρωνικά κυκλώματα που παρουσιάζουν βλάβες, στον αυτισμό υπάρχει κάποιο “φως” από την έρευνα που εξηγεί την ποικιλία των συμπτωμάτων ανάλογα με το κύκλωμα που πάσχει. Ένα από τα βασικά κέντρα του εγκεφάλου είναι ένας σχηματισμός που λέγεται “αμυγδαλή” και είναι υπεύθυνη για την κοινωνικότητα, την συναισθηματική ζωή και την μνήμη. Στον αυτισμό παρατηρήθηκαν λιγότεροι νευρώνες σε αυτό το κέντρο.

Η φαιά ουσία του εγκεφάλου όταν έχει βλάβες δημιουργεί γνωστική δυσλειτουργία. Τα βασικά γάγγλια, μια άλλη περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται στους ενήλικες για την νόσο του Parkinson, στον αυτισμό προκαλεί περιορισμένο εύρος ενδιαφερόντων εφ’ όσον έχει κάποιο πρόβλημα το κύκλωμα. Το στέλεχος του εγκεφάλου σε δυσλειτουργία του προκαλεί δυσκολία μετάβασης απο την μια δραστηριότητα στην άλλη και τέλος σε δυσλειτουργία κυκλωμάτων μιας άλλης περιοχής που λέγεται παρεγκεφαλίδα προκαλούνται δυσκολίες στη ρύθμιση της επικοινωνίας και της συναισθηματικής ανταπόκρισης.

Οι βλάβες σε αυτά τα κυκλώματα προκαλούνται με διάφορους τρόπους όπως με καθυστερημένη ωρίμανση ή αναστολή της ωρίμανσης, παραμονή εμβρυϊκών ή νηπιακών κυκλωμάτων, πρόωρη εκφύλιση και βλάβη των νευρώνων, ανωμαλίες στην εγκεφαλική αιματική ροή  κ.α.

Όσον αφορά την γενετική επιβάρυνση οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι ξεπερνάει το 90%. Τα περισσότερα γονίδια δίνουν πρωτεϊνικά προϊόντα που συμμετέχουν στην μορφογένεση του εγκεφάλου με διάφορους μηχανισμούς.

Τα νευροδιαβιβαστικά συστήματα όπως της σεροτονίνης όταν δυσλειτουργούν δημιουργούν προβλήματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση και τη ρύθμιση του συναισθηματικού τόνου. Το ντοπαμινεργικό σύστημα, που επηρεάζει την επιλεκτική προσοχή και την κινητική συμπεριφορά, σε δυσλειτουργία του δημιουργεί ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα και στερεοτυπίες. Τέλος αυξημένα επίπεδα οπιοειδών (από αυτά που παράγει ο οργανισμός) στον εγκέφαλο προκαλούν φτωχή κοινωνικοποίηση, μειωμένη ευαισθησία στον πόνο και τις αυτοτραυματικές συμπεριφορές των ατόμων με αυτισμό.

Στο ερώτημα αν υπάρχει βοήθεια για τα άτομα αυτά, οι μελέτες δείχνουν πως εκτός των πολύ βαριών περιπτώσεων  με αυτισμό μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την κατάλληλη θεραπευτική-εκπαιδευτική αντιμετώπιση.

Μέσω ειδικά εκπαιδευμένων δασκάλων, σε προγράμματα αυστηρά δομημένης διάρθρωσης που δίνουν έμφαση στην ατομική καθοδήγηση, τα άτομα με αυτισμό μπορούν να μάθουν να λειτουργούν στο σπίτι και στην κοινότητα ακόμα και να ζουν μια σχεδόν φυσιολογική ζωή.

Τα άτομα με αυτισμό απολαμβάνουν συχνά τις ίδιες ψυχαγωγικές δραστηριότητες με τα άτομα που δεν πάσχουν από κάποια αναπηρία. Συχνά, τους αρέσει η μουσική, το κολύμπι, η πεζοπορία, το τραγούδι, η ιππασία και άλλες δραστηριότητες.

Τέλος, όσον αφορά το ερώτημα αν μπορούν να εργαστούν τα άτομα με αυτισμό μπορούμε να πούμε ότι τα άτομα με αυτισμό αποδίδουν καλύτερα σε επαγγέλματα αυστηρά δομημένα που συμπεριλαμβάνουν ένα βαθμό επανάληψης. Συνήθως, αποδίδουν καλύτερα στις μοναχικές δουλειές παρά στις δουλειές που απαιτούν μεγάλη συνεργασία με άλλα άτομα.

Κάποια άτομα με αυτισμό εργάζονται σαν  καλλιτέχνες, κουρδιστές πιάνων, ζωγράφοι, αγρότες, υπάλληλοι γραφείων, χειριστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, εργάτες σε κουζίνες εστιατορίων, εργάτες συναρμολόγησης σε εργοστάσιο, βοηθοί βιβλιοθήκης, εργάτες σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης κ.α.

Σαν επίλογο, αναφέρω αυτό που πολύ εύστοχα έχει ειπωθεί: «Κάθε αναπηρία είναι τόσο μεγάλη, όσο της το επιτρέπουμε να είναι».

Ο αρθρογράφος, ο Τάκης Παπακωνσταντινόπουλος, είναι νευρολόγος

http://www.alfavita.gr/special-edition/aytismos-i-koinoniki-tyflosi

Μαθησιακές δυσκολίες: Ποιες είναι οι πιο κοινές ενδείξεις;

Ο όρος μαθησιακές δυσκολίες αναφέρεται σε κάθε είδους προβλήματα που οδηγούν στη σχολική υποεπίδοση ή αποτυχία σε παιδιά που έχουν κανονική φοίτηση, παρακολουθούν το πρόγραμμα της τάξης τους, δεν κατατάσσονται στα “άτομα με ειδικές ανάγκες”, δεν παρουσιάζουν συγκεκριμένα και σοβαρά νοητικά, ψυχολογικά ή σωματικά προβλήματα.

Σύμφωνα με τον Σύλλογο Επιστημόνων Λογοπαθολόγων, Λογοθεραπευτών Ελλάδος (ΣΕΛΛΕ), οι δυσκολίες μπορεί να παρατηρηθούν σε έναν ή παραπάνω τομείς:

• Προφορικός Λόγος: φτωχό λεξιλόγιο, δυσκολία στην κατανόηση και χρήση μεταφορικού λόγου, δυσκολίες ακουστικής διάκρισης ήχων, δυσκολίες εύρεσης λέξεων που αρχίζουν από συγκεκριμένο ήχο, δυσκολίες εύρεσης των ήχων από τους οποίους ξεκινούν οι λέξεις, δυσκολίες στην εύρεση λέξεων που ομοιοκαταληκτούν, κατάτμηση σύνθετων λέξεων στα συνθετικά τους, δυσκολίες στην ορθή σύνταξη προτάσεων, δυσκολίες στην περιγραφή-αφήγηση, κ.λπ.

• Ανάγνωση: δυσκολίες στην ταύτιση γραφήματος-φωνήματος, αντικαταστάσεις και αντιμεταθέσεις κατά την ανάγνωση λέξεων και προτάσεων, μη-ευχερής ανάγνωση (λάθη ακρίβειας και αργός ρυθμός), δυσκολίες κατανόησης του κειμένου και οργάνωσης μελέτης.

• Γραφή/Ορθογραφία: λάθη στην κατεύθυνση και τις αποστάσεις γραμμάτων, στις αποστάσεις λέξεων, στη χρήση κεφαλαίων γραμμάτων και σημείων στίξης, λάθη στη θεματική και καταληκτική ορθογραφία.

• Γραπτή Έκφραση: δυσκολίες στη σύνταξη των προτάσεων (Απλή, Σύνθετη, Επαυξημένη), ανάπτυξη παραγράφου και έκθεσης (δυσκολίες ως προς το περιεχόμενο, την οργάνωση, το ύφος, το λεξιλόγιο, τη ροή προτάσεων, την τυπολογία).

• Μαθηματικά: δυσκολίες στην αρίθμηση, στις πράξεις, στην επίλυση προβλημάτων, στις μετρήσεις, στη γνώση της ώρας και των χρημάτων, στη γεωμετρία, στους υπολογισμούς.

• Άλλες δυσκολίες: στον χρονικό προσανατολισμό (δε γνωρίζουν μέρες, μήνες, εποχές, έννοιες όπως αύριο, χτες, προχτές), στον χωρικό προσανατολισμό (μπερδεύουν δεξιά-αριστερά), στον κινητικό συντονισμό (παρατηρούνται δυσκολίες στην αδρή κινητικότητα, π.χ. κουτσό, σχοινάκι, παιχνίδι με μπάλα ή/και στη λεπτή κινητικότητα, π.χ. δεν μπορούν να δέσουν κορδόνια, να κουμπώσουν κουμπιά, να κρατήσουν το μολύβι σωστά), στην προσοχή/συγκέντρωση (διάσπαση προσοχής, απροσεξία, υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα), στην οργάνωση (χάνουν ή μπερδεύουν τη θέση αντικειμένων, τα δωμάτιά τους είναι ακατάστατα, κ.λπ.), στη μνήμη (δυσκολεύονται να θυμηθούν αυτά που διάβασαν την προηγούμενη μέρα, τις καθημερινές υποχρεώσεις τους, αλλά ακόμα και τι τους συνέβη την ίδια μέρα, να μάθουν την αλφαβήτα, τον πολλαπλασιασμό, κ.λπ.).

ΠΗΓΗ: www.mothersblog.gr

Αυτισμός: Τι συμπτώματα παρουσιάζει ένα παιδί ανάλογα με την ηλικία

Παρά το γεγονός ότι ο αυτισμός είναι δύσκολο να διαγνωστεί πριν από την ηλικία των 2 ετών, τα συμπτώματα συχνά εμφανίζονται όταν το παιδί είναι 12-18 μηνών. Εάν αυτά τα συμπτώματα εντοπιστούν μέχρι τότε, η εντατική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην πλήρη αποκατάσταση της εγκεφαλικής λειτουργίας και να τα αντιστρέψει.

Τα πρώτα σημάδια του αυτισμού περιλαμβάνουν την απουσία φυσιολογικής συμπεριφοράς (όχι την παρουσία μη-φυσιολογικής συμπεριφοράς) και γι’ αυτό είναι δύσκολο να εντοπιστούν εγκαίρως. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα πρώτα συμπτώματα του αυτισμού μπορεί να παρερμηνευθούν ως σημάδια ενός “καλού/καλόβολου μωρού”, δεδομένου ότι το βρέφος μπορεί να φαίνεται ήσυχο, ανεξάρτητο και χωρίς ιδιαίτερες “απαιτήσεις”. Ωστόσο, μπορείτε να εντοπίσετε τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια, αν γνωρίζετε τι να αναζητήσετε στην συμπεριφορά του παιδιού.

Αυτισμός: Πρώιμα συμπτώματα σε βρέφη και νήπια

Το παιδί…

• δεν κάνει επαφή με τα μάτια (π.χ. δεν κοιτάει την μητέρα όταν εκείνη το θηλάζει)
• δεν χαμογελά όταν του χαμογελούν
• δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του, ή στον ήχο μιας γνώριμης φωνής
• δεν ακολουθεί, οπτικά, αντικείμενα
• δεν δείχνει, ή δεν χαιρετάει, ή δεν χρησιμοποιεί άλλες χειρονομίες για να
  επικοινωνεί
• δεν ακολουθεί αυτό που του δείχνετε με το χέρι σας
• δεν κάνει θορύβους για να κερδίσει την προσοχή σας
• δεν σας “προκαλεί” για, ή δεν ανταποκρίνεται στα χάδια
• δεν μιμείται τις κινήσεις σας και τις εκφράσεις του προσώπου σας
• δεν σηκώνει τα χέρια του προς εσάς για να το πάρετε στην αγκαλιά σας
• δεν παίζει με άλλα άτομα
• δεν ζητάει βοήθεια για κάτι που δεν μπορεί να κάνει μόνο του

Αυτισμός – ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι παρακάτω καθυστερήσεις στην ανάπτυξη σημαίνουν την ανάγκη για άμεση αξιολόγηση από τον παιδίατρο του παιδιού σας!

• Μέχρι τους 6 μήνες: Δεν χαμογελάει “με την καρδιά του”, ή δεν κάνει άλλες θερμές, χαρούμενες εκφράσεις
• Μέχρι τους 9 μήνες: Δεν ανταλλάσσει ήχους, χαμόγελα, ή άλλες εκφράσεις του προσώπου
• Μέχρι 1 έτους: Έλλειψη ανταπόκρισης στο όνομά του. Επίσης δεν “φλυαρεί” δεν κάνει χειρονομίες, όπως το να δείχνει, να προσπαθεί να φτάσει πράγματα, ή να χαιρετάει τους άλλους
• Μέχρι τους 16 μήνες: Δεν λέει λέξεις
• Μέχρι 2 ετών: Δεν μπορεί να εκφράσει φράσεις τουλάχιστον δύο λέξεων, που δεν περιλαμβάνουν μίμηση ή επανάληψη

Αυτισμός: Τα πρώιμα συμπτώματα του αυτισμού σε μεγαλύτερα παιδιά

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, τα σημάδια για τον αυτισμό γίνονται πιο ποικιλόμορφα. Υπάρχουν πολλά προειδοποιητικά συμπτώματα, αλλά αυτά συνήθως περιστρέφονται γύρω από τις μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες, τις δυσκολίες λόγου και ομιλίας, τις δυσκολίες στην μη-λεκτική επικοινωνία και την άκαμπτη συμπεριφορά.

Αυτισμός: Συμπτώματα κοινωνικών δυσκολιών στο παιδί

Το παιδί…

• μοιάζει να είναι ανιδιοτελής, ή να αγνοεί άλλα άτομα, ή το τι συμβαίνει γύρω του
• δεν ξέρει πώς να συνδεθεί με άλλους, να παίξει, ή να κάνει νέους φίλους
• προτιμά να μην το αγγίζει κανείς, να μην το κρατάνε, ή να μην το αγκαλιάζουν
• δεν παίζει παιχνίδια με φανταστικό σενάριο, δεν του αρέσουν τα ομαδικά παιχνίδια, δεν μιμείται τους άλλους, ή δεν χρησιμοποιεί τα παιχνίδια του με δημιουργικούς τρόπους
• έχει πρόβλημα κατανόησης των συναισθημάτων
• δεν φαίνεται να ακούσει, όταν οι άλλοι του μιλούν
• δεν μοιράζεται τα ενδιαφέροντά του με άλλους (ζωγραφιές, παιχνίδια)

Η βασική κοινωνική αλληλεπίδραση είναι κάτι δύσκολο για τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού. Πολλά παιδιά με αυτισμό φαίνεται να προτιμούν να “ζουν στο δικό τους κόσμο”, σε απόσταση και αποκομμένα από τους άλλους.

Αυτισμός: Τα συμπτώματα στον λόγο και γλωσσικές δυσκολίες

Το παιδί…

• μιλάει με έναν ανώμαλο τόνο φωνής, ή με έναν περίεργο ρυθμό ή ένταση (π.χ. τελειώνει κάθε φράση σαν ερώτηση)
• επαναλαμβάνει τις ίδιες λέξεις, ή φράσεις ξανά και ξανά
• ανταποκρίνεται σε ερώτηση με το να την επαναλαμβάνει, αντί να την απαντήσει
• αναφέρεται στον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο
• χρησιμοποιεί σωστά τη γλώσσα λανθασμένα (γραμματικά λάθη, λάθος λέξεις)
• έχει δυσκολία να επικοινωνήσει τις ανάγκες, ή τις επιθυμίες του
• δεν κατανοεί απλές οδηγίες, ή ερωτήσεις
• παίρνει ό,τι λέγεται πολύ κυριολεκτικά (δεν αντιλαμβάνεται τις αποχρώσεις του χιούμορ, την ειρωνεία και τον σαρκασμό)

Τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού έχουν δυσκολία στην ομιλία και τη γλώσσα. Συχνά, αρχίζουν να μιλάνε σε μεγαλύτερη ηλικία από τα άλλα παιδιά.

Αυτισμός: Τα συμπτώματα και οι δυσκολίες της μη-λεκτικής επικοινωνίας

Το παιδί…

• αποφεύγει την άμεση επαφή με τα μάτια
• χρησιμοποιεί εκφράσεις του προσώπου που δεν ταιριάζουν με αυτό που λέει
• δεν αντιλαμβάνεται τις εκφράσεις του προσώπου στους άλλους ανθρώπους, καθώς και τον τόνο της φωνής και τις χειρονομίες τους
• κάνει πολύ λίγες χειρονομίες (όπως το να δείχνει κάπου)
• αντιδρά ασυνήθιστα σε νέα αξιοθέατα, μυρωδιές, υφές και ήχους. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στους δυνατούς θορύβους
• έχει ανώμαλη στάση του σώματος, επιδεικνύει αδεξιότητα, ή έχει εκκεντρικό τρόπο να κινείται (π.χ. περπατάει αποκλειστικά στις μύτες των ποδιών)
• Τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού έχουν πρόβλημα να αντιληφθούν λεπτά λεκτικά συνθήματα και να χρησιμοποιούν τη γλώσσα του σώματος. Αυτό κάνει το “δούναι και λαβείν” της κοινωνικής αλληλεπίδρασης πολύ δύσκολο για εκείνα

Αυτισμός: Άλλα συμπτώματα

Το παιδί…

• ακολουθεί μια αυστηρή ρουτίνα (π.χ. επιμένει στο να ακολουθεί μια συγκεκριμένη διαδρομή προς το σχολείο)
• έχει δυσκολία προσαρμογής σε οποιεσδήποτε αλλαγές στο πρόγραμμα ή στο περιβάλλον (π.χ. ξεσπάει αν τα έπιπλα αλλάξουν θέση στο σπίτι ή αν πάει για ύπνο σε μη-προκαθορισμένη/διαφορετική ώρα από το συνηθισμένο)
• επιδεικνύει μια ασυνήθιστη σύνδεση/εξάρτηση σε παιχνίδια, ή παράξενα αντικείμενα, όπως κλειδιά, διακόπτες φωτός, ή λαστιχάκια
• μανιωδώς βάζει στην σειρά τα πράγματα, ή τα τακτοποιεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο
• μοιάζει να ασχολείται υπερβολικά με ένα στενό θέμα ενδιαφέροντος, που συχνά σχετίζεται με αριθμούς, ή σύμβολα (π.χ. απομνημονεύει και απαγγέλλει γεγονότα σχετικά με χάρτες, δρομολόγια τρένων, ή στατιστικά στα σπορ)
• ξοδεύει μεγάλα χρονικά διαστήματα τακτοποιώντας τα παιχνίδια του με συγκεκριμένους τρόπους, ή βλέποντας κινούμενα αντικείμενα (όπως ένας ανεμιστήρας οροφής), ή εστιάζοντας σε ένα συγκεκριμένο μέρος ενός αντικειμένου (όπως τις ρόδες ενός παιχνιδιού αυτοκινήτου)
• Τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού έχουν συχνά περιορισμένη, άκαμπτη συμπεριφορά, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα

www.helpguide.org

madata.gr

Τέσσερα Σημάδια που ίσως να σημαίνουν ΔΕΠΥ

Το παιδί σας αποσπάται εύκολα; Είναι παρορμητικό ή υπερκινητικό; Μοιάζει να είναι ονειροπόλο;Αν το παιδί σας παρουσιάζει τις εν λόγω συμπεριφορές πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, ίσως να πρόκειται για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Ακολουθούν 4 συμπτώματα, που όταν παρουσιάζονται σε ένα παιδί σε μεγάλη συχνότητα, ίσως να έχει ΔΕΠΥ.

Σύμπτωμα 1: Παρορμητικότητα

Τα παιδιά με ελλιπή έλεγχο των παρορμήσεων τους μπορεί να είναι ανυπόμονα και επίμονα. Συχνά διακόπτουν τους ανθρώπους και δυσκολεύονται να ελέγξουν τα λόγια και τα συναισθήματα τους. Θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε επικίνδυνες συμπεριφορές, επειδή δεν μπορούν να προγραμματίσουν το μέλλον ή να προβλέψουν τις συνέπειες των πράξεών τους . Εάν το παιδί σας έχει αυτό το σύμπτωμα, ο εγκέφαλός του ίσως μην χρησιμοποιεί αποτελεσματικά το νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη , η οποία διεγείρει το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση της εστίασης και τη ρύθμιση της συμπεριφοράς .

Σύμπτωμα 2: Υπερκινητικότητα

Το σύμπτωμα αυτό είναι γνωστό κι ως υπερδραστηριότητα. Τα παιδιά με το σύμπτωμα αυτό αγγίζουν σε υπερβολικό βαθμό τα αντικείμενα του περιβάλλοντός τους, μοιάζουν ανήσυχα όταν κάθονται και σηκώνονται όταν οι περιστάσεις δεν το επιτρέπουν.  Η υπερκινητικότητα των παιδιών με ΔΕΠΥ δεν είναι σκόπιμη. Το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο της κίνησης λειτουργεί διαφορετικά στα παιδιά με ΔΕΠΥ.

Σύμπτωμα 3: Απροσεξία

Η απροσεξία είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΔΕΠΥ. Τα παιδιά με το σύμπτωμα αυτό συχνά δεν μπορούν να εστιάσουν την προσοχή τους σε κάτι, ακόμα κι αν προσπαθήσουν. Δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες, επειδή παραλείπουν βασικά κομμάτια των πληροφοριών. Μπορεί να κουράζονται εύκολα από το να προσπαθούν τόσο σκληρά για να εστιάσουν την προσοχή τους και να κάνουν λάθη επειδή χάνουν το ειρμό της σκέψης τους. Τα παιδιά που εμφανίζουν αυτό το σύμπτωμα χαρακτηρίζονται ως απρόσεκτα ή τεμπέλικα  και κανείς δεν εξετάζει το κατά πόσον θα μπορούσαν να έχουν ΔΕΠΥ.

Σύμπτωμα 4: Ονειροπόληση

Η ονειροπόληση ή αφηρημάδα δεν είναι τόσο συχνό χαρακτηριστικό της ΔΕΠΥ. Ίσως επειδή συγχέεται με την απροσεξία. Υπάρχει όμως διαφορά στη δυσκολία να συγκεντρωθεί σε μια εργασία και στην διάσπαση προσοχής από πληροφορίες που ο εγκέφαλος δεν μπορεί να φιλτράρει. Ένα εξωτερικό ερέθισμα, όπως ένας ήχος, ή μια σκέψη μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή του παιδιού με ΔΕΠΥ και να δυσκολευτεί να ολοκληρώσει ένα έργο ή ακόμα και μια συζήτηση.

Θα πρέπει να γνωρίζουμε όλοι μας και να κατανοούμε πως οι παραπάνω συμπεριφορές ενός παιδιού με ΔΕΠΥ δεν είναι σκόπιμες, αλλά αποτέλεσμα μιας αναπτυξιακής διαταραχής. Οι εν λόγω συμπεριφορές με την κατάλληλη εκπαίδευση από ειδικό, τόσο του παιδιού όσο και των γονιών, μπορούν να ελεγχθούν και να βελτιωθεί σημαντικά η ζωή του παιδιού στο σπίτι και στο σχολείο.

Φώτης Παπαναστασίου

Ειδικός Παιδαγωγός

MSc Σχολική Ψυχολογία

www.eidikospaidagogos.gr

Δυσλεξία: Ποια είναι τα συμπτώματα ανά ηλικία

Τα συμπτώματα της δυσλεξίας διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία. Εάν το παιδί σας έχει ένα ή δύο από τα σημάδια αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει απαραίτητα δυσλεξία.

Αλλά αν έχει πολλά από τα σημεία που αναφέρονται παρακάτω μπορεί να σημαίνει ότι πρέπει να κάνετε ειδικές εξετάσεις στο παιδί για να επιβεβαιώσετε ότι έχει δυσλεξία.

Δείτε ποια είναι τα βασικά συμπτώματα της δυσλεξίας ανά ηλικία:

Προσχολική ηλικία

Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας (3-4 ετών) μπορεί:

-Να αρχίσει να μιλάει αργότερα από ό,τι τα περισσότερα παιδιά.

-Να έχει μεγαλύτερη δυσκολία από ό,τι τα άλλα παιδιά στο να προφέρει λέξεις.

-Να μην εμπλουτίζει το ίδιο γρήγορα με νέες λέξεις το λεξιλόγιό του και να μην είναι σε θέση να θυμηθεί τη σωστή λέξη για κάθε σκοπό.

-Να έχει πρόβλημα να μάθει το αλφάβητο, τους αριθμούς, τις ημέρες της εβδομάδας, τα χρώματα, τα σχήματα, το πώς να συλλαβίσει και το πώς να γράψει το όνομά του.

-Να έχει δυσκολία απαγγελίας μικρών ποιημάτων ή να σκεφτεί λέξεις με ομοιοκαταληξία.

-Να αργήσει να αναπτύξει λεπτές κινητικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, το παιδί σας μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο από άτομα της ίδιας ηλικίας για να μάθει πώς να κρατήσει ένα μολύβι σε θέση γραφής, πώς να χρησιμοποιεί τα κουμπιά και το φερμουάρ και πώς να βουρτσίζει τα δόντια του.

Παιδιά από το νηπιαγωγείο έως την ηλικία των 9-10 ετών μπορεί:

-Να έχουν δυσκολία στην ανάγνωση σκέτων λέξεων, όταν δηλαδή αυτές δεν περιβάλλονται από άλλες λέξεις.

-Να καθυστερούν να μάθουν τη σύνδεση μεταξύ γραμμάτων και ήχων.

-Να συγχέουν μικρές λέξεις.

-Να κάνουν διαρκώς λάθη στην ανάγνωση και την ορθογραφία

Ηλικία 10-13 ετών

Τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες μπορεί:

-Να μην κάνουν καλή ανάγνωση

-Να αλλάζουν τη σειρά των γραμμάτων σε μία λέξη

-Να αδυνατούν να αναγνωρίσουν και να μάθουν προθέματα, επιθήματα, ρίζες λέξεων και άλλες πτυχές της ανάγνωσης και της ορθογραφίας.

-Να έχουν δυσκολία στην ορθογραφία και να γράφουν την ίδια λέξη με δύο διαφορετικούς τρόπους ακόμα και στην ίδια σελίδα.

-Να αποφεύγουν να κάνουν ανάγνωση φωναχτά.

-Να έχουν δυσκολίες με προβλήματα λέξεων στα μαθηματικά.

-Να δυσκολεύονται στη γραφή ή να έχουν δυσανάγνωστη γραφή, ή να κρατούν πολύ δυνατά την λαβή του μολυβιού/στιλού όταν γράφουν.

-Να αποφεύγουν γενικά τη γραφή

Ηλικία από 14 ετών μέχρι και 18-19 ετών

Σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά με δυσλεξία μπορεί:

-Να διαβάζουν πολύ αργά και με πολλά λάθη/ανακρίβειες

-Να εξακολουθούν να γράφουν την ίδια λέξη με διαφορετικούς τρόπους σε ένα ενιαίο κομμάτι κειμένου.

-Να αποφεύγουν τα τεστ που απαιτούν ανάγνωση και γραφή

-Να έχουν πρόβλημα να κάνουν περίληψη/σύνοψη κειμένου

-Να μην έχουν καλή δυνατότητα απομνημόνευσης κειμένου

-Να έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο και να μην είναι σε θέση να αποθηκεύσουν πολλές πληροφορίες από την ανάγνωση

Ενήλικες

Οι ενήλικες με δυσλεξία μπορεί:

-Να αποκρύπτουν τα προβλήματα ανάγνωσης που αντιετωπίζουν

-Να μην είναι καλοί στον συλλαβισμό λέξεων

-Να αποφεύγουν τη γραφή

-Να έχουν αυξημένες ικανότητες στην προφορική επικοινωνία

-Να βασίζονται περισσότερο στη μνήμη τους και όχι στην ανάγνωση νέων πληροφοριών

-Να είναι καλοί στην επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους και στο να "διαβάζουν" τους ανθρώπους (διαισθητικοί).

-Συχνά να εργάζονται σε μια δουλειά που είναι πολύ πιο κάτω από τις πνευματικές τους ικανότητες.

-Να έχουν δυσκολία με τον προγραμματισμό και την οργάνωση.

Πηγή: http://www.onmed.gr

Το υπερκινητικό παιδί στη σχολική τάξη

Σε κάθε σχολική τάξη υπάρχουν ένα ή περισσότερα παιδιά που έχουν σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητας.Ο μαθητής με ΔΕΠ/Υ (το γράφω έτσι για συντομία) παρουσιάζει κάποιες συμπεριφορές διαφορετικές από το σύνολο, που μπορεί να είναι συνδυασμοί από τα παρακάτω:

-Ο μαθητής είναι ή μοιάζει αφηρημένος, δεν συμμετέχει στο μάθημα και πιθανότατα να μην ακούει τίποτα από ότι γίνεται στην τάξη.

-Σηκώνεται συχνά από την καρέκλα του, σπρώχνει το διπλανό του, σπρώχνει το θρανίο ή την καρέκλα και γενικά δυσκολεύεται να μείνει στη θέση του όλη την ώρα του μαθήματος. Φαίνεται νευρικός, κουνάει τα χέρια και τα πόδια.

-Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε μια δραστηριότητα, συχνά ξεχνά τους κανόνες και τις οδηγίες ή τι πρέπει να κάνει.

-Βιάζεται να απαντήσει, απαντά πριν καν ολοκληρωθεί η ερώτηση, με αποτέλεσμα να κάνει λάθος!

-Κάνει λάθη απροσεξίας όταν γράφει, ακόμα και στην αντιγραφή, μπορεί να παραλείψει από μια λέξη μέχρι και ολόκληρη παράγραφο.

- Όταν διαβάζει, χάνει "την γραμμή"και δεν ξέρει από που πρέπει να συνεχίσει. Σε αυτό βοηθά η χρήση μολυβιού.

-Δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες, ειδικά αν οι οδηγίες είναι πιο πολύπλοκες. Έτσι συχνά χαζεύει αντί να προχωρά στην εργασία του, γιατί απλά δεν θυμάται ή δεν έχει καταλάβει τις οδηγίες που δόθηκαν!

- Ξεκινά μια δραστηριότητα, την παρατά στην μέση και πάει στην επόμενη. Συχνό φαινόμενο οι μισοτελειωμένες ασκήσεις.

-Χάνει πολύ συχνά τα πράγματά του, ξεχνά βιβλία και τετράδια στο σχολείο ή στο σπίτι.

Τρόποι για καλύτερη λειτουργία της σχολικής τάξης που έχει παιδιά με ΔΕΠ/Υ

- Καθημερινό πρόγραμμα

Τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ λειτουργούν καλύτερα όταν το καθημερινό σχολικό πρόγραμμα τηρείται ή όταν ενημερώνονται έγκαιρα για τυχόν αλλαγές.

- Απλοί και κατανοητοί κανόνες

Για παράδειγμα γράψτε τα βήματα μιας εργασίας στον πίνακα π.χ. ένα σχεδιάγραμμα έκθεσης ή κάποιου μαθήματος.

-Βάλτε τα παιδιά με διακριτικό τρόπο να συμμετέχουν στο μάθημα.

π.χ. ένα βλέμμα, ένα απαλό άγγιγμα στην πλάτη ή ακόμα και ένα χαμόγελο επαναφέρουν το αφηρημένο παιδί. Ποτέ μην κάνετε αρνητικούς χαρακτηρισμούς! Βρείτε ένα θετικό τρόπο επικοινωνίας με το συγκεκριμένο μαθητή σας.

- Δώστε ευκαιρίες για κίνηση

Τα υπερκινητικά παιδιά πραγματικά δυσκολεύονται πολύ να καθίσουν σχετικά ακούνητα. Συχνά κάνουν φασαρία με την καρέκλα ή το θρανίο, ενοχλούν τους υπόλοιπους, σηκώνονται, κουνιούνται, και όλα αυτά ΄χωρίς να το θέλουν! Καλό είναι να δίνεται ευκαιρίες εκτόνωσης σε αυτούς τους μαθητές π.χ. να σβήσουν τον πίνακα, να αδειάσουν το καλάθι, να φέρουν ένα βιβλίο, να πάνε για φωτοτυπίες κ.λ.π

- Οπτικοακουστικό υλικό στη διδασκαλία

Φροντίστε να δίνετε οπτικο-ακουστικά ερεθίσματα στους μαθητές όπου είναι εφικτό π.χ. μουσική, τραγούδι, χρωματιστές κιμωλίες, εικόνες, βίντεο, χειροτεχνίες.

- Προσωπικές οδηγίες

Βεβαιωθείτε ότι το παιδί με ΔΕΠ/Υ έχει κατανοήσει τις οδηγίες που δώσατε στην τάξη.

- Ήσυχο και οργανωμένο περιβάλλον

Απομακρύνετε το παιδί με ΔΕΠ/Υ από θέση κοντά στο παράθυρο ή στην πόρτα, ώστε να έχει λιγότερα εξωτερικά ερεθίσματα. Τα θρανία να είναι καθαρά και με καλή τοποθέτηση στο χώρο. Δώστε περισσότερο χώρο στους μαθητές με ΔΕΠ/Υ, οπότε κι αν σπρώχνουν το θρανίο ή την καρέκλα να μην ενοχλούν τους άλλους.

- Υπενθύμιση χρόνου

Οι μαθητές με διάσπαση προσοχής δεν έχουν σωστή αίσθηση του χρόνου. Είναι σημαντικό να υπενθυμίζετε σε τακτά διαστήματα πόσο χρόνο έχουν για μια άσκηση ή στο διαγώνισμα.

- Σχεδιάγραμμα μαθήματος

Κάντε σχεδιάγραμμα του μαθήματος στον πίνακα ή σε φωτοτυπία και δώστε το στους μαθητές. Βοηθά πάρα πολύ!

- Επιβράβευση

Επιβραβεύστε την σωστή συμπεριφορά, την προσπάθεια και όχι μόνο το αποτέλεσμα!

Αυτά είναι ενδεικτικά κάποια πράγματα που συμβάλουν στην καλή λειτουργία της σχολικής τάξης. Ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να προσθέσει και άλλα, με βάση τους μαθητές του και τις μαθησιακές δυσκολίες του κάθε παιδιού, αρκεί να υπάρχει θέληση και προσπάθεια!

 iPaideia.gr