Συνήθεις λατινικές φράσεις στη νέα ελληνική γλώσσα

ad calendas Graecas	στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή ποτέ
ad hoc	γι’ αυτόν το σκοπό
alter ego	το άλλο εγώ, ο σωσίας
anno Domini (a.D.)	έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
ante Cristum (a.C.)	προ Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.
ante meridiem (a.m.)	πριν το μεσημέρι
ante portas	προ των πυλών
a posteriori	εκ των υστέρων
a priori	εκ των προτέρων
ave, Caesar, morituri te salutant	χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
Ave, Maria	χαίρε, Μαρία
carpe diem	άδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
casus beli	αιτία πολέμου
citius, altius, fortius	ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
cogito ergo sum	σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
corpus	συλλογή έργων
curriculum	πρόγραμμα σπουδών
curriculum vitae (c.v.)	βιογραφικό σημείωμα
de facto	έμπρακτα
de iure	με νόμο
de profundis	εκ βαθέων
directiva	διάταξη, κανονιστική οδηγία
dum spiro spero	όσο ζω ελπίζω
dura lex sed lex	σκληρός νόμος αλλά νόμος
errare humanum est	το να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
errata	σφάλματα· παροράματα
et cetera (etc.)	και λοιπά
ex libris	1. Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ’ ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου. 3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.
ex officio	από θέσεως
exampli gratia (e.g.)	για παράδειγμα
fama volat	η φήμη πετά
gratis	δωρεάν
grosso modo	με αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
habeas corpus	1. (κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β’.2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης
homo homini lupus	ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
homo sapiens	σοφός άνθρωπος
id est (i.e.)	δηλαδή
imperium	ηγεμονία· κοσμοκρατορία
incognito	κρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα
in memoriam	εις μνήμην
in situ	επί τόπου, στην αρχική θέση· στη φυσική του θέση, στο φυσικό του χώρο
in vitro	κατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
in vivo veritas	στο κρασί η αλήθεια
in vivo	σε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
ipso facto	με αυτό καθαυτό το γεγονός
libido	επιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο
mare nostrum	η θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
mea culpa	δικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
memorandum	υπόμνημα
modus vivendi	τρόπος ζωής· συμβιβασμός
moratorium	αναστολή εχθροπραξιών
mutatis mutandis	τηρουμένων των αναλογιών
nexus	σύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)
nota	σημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία
occasione data	ευκαιρίας δοθείσης
o tempora  o mores!	ω καιροί! ω ήθη!
pax	ειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.
per se	καθ’ εαυτόν
persona	πρόσωπο· προσωπείο
persona non grata	ανεπιθύμητο πρόσωπο
post scriptum (p.s.)	υστερόγραφο
primus inter pares	πρώτος μεταξύ ίσων
post meridiem (p.m.)	μετά το μεσημέρι
quo vadis	που πηγαίνεις
ratio	λόγος· αιτία
requiem	νεκρώσιμη ακολουθία
res	πράγμα· αντικείμενο
scripta manent, verba volant	τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.
sic	έτσι
sic et non	ναι και όχι
sine qua non	εκ των ων ουκ άνευ
status quo	παγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
sui generis	ιδιόρρυθμος
tabula rasa	άγραφη πλάκα
terra incognita	άγνωστη γη
terminus ante quem	χρονολογικό όριο (όχι πριν απ’ αυτό)
terminus post puem	χρονολογικό όριο (όχι μετά απ’ αυτό)
time hominem unius libri	να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
urbi et orbi	στην πόλη και στην οικουμένη· παντού
vae victis	ουαί τοις ηττημένοις
veni, vidi, vici	ήλθα, είδα, νίκησα
veto	βέτο· προβάλω ένσταση
vice versa	και αντίθετα· και αντίστροφα
viva voce	δια ζώσης· προφορικά
Vulgata	η μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά

 

Πηγές:

Μαρκαντωνάτος, Γ.Α., Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της Νέας Ελληνικής, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).

Μείζον Ελληνικό Λεξικό (ηλεκτρονική έκδοση)