Αρχαία Ελληνική Γλώσσα
Η Μετοχή
Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που έχει τις ιδιότητες και
του ρήματος (παίρνει δηλ.
υποκείμενο, αντικείμενο, προσδιορισμούς, έχει χρόνους και διαθέσεις) και του επιθέτου (έχει δηλ. τρία γένη, τρεις
καταλήξεις, πτώσεις, προσδιορίζει ένα ουσιαστικό σαν επιθετικός ή
κατηγορηματικός προσδιορισμός, μπαίνει σαν κατηγορούμενο).
Κατηγορηματική
Επιρρηματική
Επιθετική/Αναφορική μετοχή:
Ø προσδιορίζει ουσιαστικά ή
αντωνυμίες και έχει συνήθως άρθρο.
Ø μεταφράζεται με: ο οποίος/ που + οριστική/μετοχή/επίθετο.
Ø όταν η επιθετική μετοχή
είναι έναρθρη, έχει σαν υποκείμενο το άρθρο της.
Π.χ. Οἱ ἐκπλέοντες εἰσί Ἀθηναῖοι.
(υποκείμενο μετοχής: οἱ)
Ø Όταν η επιθετική μετοχή
είναι άναρθρη, έχει σαν υποκείμενό της τη λέξη που προσδιορίζει.
Π.χ. Σύνειμι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν.
(υποκείμενο μετοχής: ἀνθρώποις)
Κατηγορηματική μετοχή
Ø Δεν παίρνει ποτέ άρθρο
και χρησιμοποιείται σαν κατηγορούμενο ή σαν κατηγορηματικός προσδιορισμός στο
υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται.
Ø Όταν αναφέρεται μόνο στο
υποκείμενό τους, ακολουθεί τα παρακάτω ρήματα που δηλώνουν:
·
Έναρξη και λήξη: ἂρχομαι,
ἂρχω, ὑπάρχω (=αρχίζω), παύομαι,
λήγω κ.λ.π.
·
Ανοχή, υπομονή, καρτερία, κάματο: ἀνέχομαι, ὑπομένω, καρτερῶ, κάμνω, ἀγορεύω κ.λ.π.
·
Ψυχικό πάθος: ἣδομαι,
ἀγαπῶ, χαίρω, ἂχθομαι, ἀγανακτῶ, ὀργίζομαι, χαλεπῶς φέρω/βαρέως φέρω, λυποῦμαι, ἀλγῶ, αἰσχύνομαι κ.λ.π.
·
Ευεργεσία, αδικοπραγία, νίκη, ήττα: εὖ ποιῶ, καλῶς ποιῶ, χαρίζομαι, χάριν φέρω (=
κάνω χάρη), κακῶς ποιῶ, ἀδικῶ, νικῶ, κρατῶ, ἡττῶμαι, λείπομαι (= είμαι
κατώτερος, υστερώ) κ.λ.π.
·
Τα ρήματα:
εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, διαγίγνομαι, διάγω, διατελῶ, λανθάνω, οἴχομαι, τυγχάνω, φαίνομαι, φανερός εἰμί, δῆλος εἰμί,
φθάνω.
Π.χ Ἂρξομαι ἀπό τῆς ἰατρικῆς λέγων.
Οὐκ ἠνέσχετο σιγῶν. (= δεν ανεχόταν να
σιωπά)
Ἣδομαι ἀκούων τοῦτον. (= ευχαριστιέμαι να τον
ακούω)
Καλῶς ποιεῖς προνοῶν. (= καλά κάνεις που
προνοείς)
Τισσαφέρνης ἐν
Σάρδεσιν ἒτυχεν ὢν.
Ø Όταν αναφέρεται άλλοτε
στο υποκείμενο και άλλοτε στο αντικείμενό τους ακολουθεί τα εξής ρήματα που
σημαίνουν:
·
Αίσθηση, γνώση, μάθηση,
μνήμη: αἰσθάνομαι,
ἀκούω, ὁρῶ, οἶδα, ἐπίσταμαι, γιγνώσκω, μανθάνω, ἁλίσκομαι, λαμβάνω, εὑρίσκω,
μέμνημαι, ἐπιλανθάνομαι κ.τ.λ.
·
Δείξη, δήλωση, αγγελία,
έλεγχο: δείκνυμι, δηλῶ, φαίνω, ἀγγέλλω, παρέχω (=
παρουσιάζω), ἐλέγχω, ἐξελέγχω κ.τ.λ.
Π.χ. Οἱ φύλακες κατελήφθησαν κοιμώμενοι
(= Οι
φρουροί πιάστηκαν να κοιμούνται).
Κλέαρχος ἐπιορκῶν ἐφάνη (= Ο Κλέαρχος φάνηκε πως
παρέβαινε τους όρκους του)
Επιρρηματική μετοχή
Ø Η μετοχή που
χρησιμοποιείται σαν επιρρηματικός προσδιορισμός για να δηλώσει τρόπο, χρόνο, αιτία, εναντίωση, σκοπό, υπόθεση.
Ø Όταν το υποκείμενο της
επιρρηματικής μετοχής έχει σχέση με έναν άλλο ρηματικό τύπο της πρότασης στην
οποία ανήκει η μετοχή (δηλ. είναι υποκείμενο ή αντικείμενο στο ρηματικό αυτό
τύπο ή δοτική προσωπική) τότε η μετοχή λέγεται συνημμένη επιρρηματική μετοχή.
Π.χ.
Κῦρος
συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον.
Ø Όταν το υποκείμενο της
επιρρηματικής μετοχής δεν έχει σχέση με έναν άλλο ρηματικό τύπο της πρότασης
στην οποία ανήκει η μετοχή και είναι μόνο υποκείμενο της μετοχής, τότε η μετοχή
λέγεται απόλυτη επιρρηματική μετοχή (μπαίνει συνήθως σε πτώση γενική
και σπάνια σε άλλες πτώσεις)
Π.χ.
Ἐλθόντος Ἀλκιβιάδου Σωκράτης ἢρξατο λέγων. (Ἐλθόντος= Γενική απόλυτη χρονική μετοχή, Ἀλκιβιάδου=
υποκείμενο μετοχής)
Είδη επιρρηματικών μετοχών
Α) Τροπική μετοχή
ü Μπαίνει συνήθως σε χρόνο Ενεστώτα.
ü Ισοδυναμεί με προσδιορισμό του τρόπου.
ü Μεταφράζεται με μετοχή η
οποία στη νεοελληνική γλώσσα τελειώνει σε –οντας.
ü Οι μετοχές ἂγων,
ἔχων,
λαβών,
φέρων
συνήθως είναι τροπικές μετοχές και μεταφράζονται : με + Αιτιατική.
Π.χ. Ἦλθε Κλέαρχος ἔχων ὁπλίτας πεντακοσίους.
Β) Χρονική μετοχή
ü Μπαίνει σ’ όλους τους
χρόνους εκτός από Μέλλοντα.
ü Συνήθως μπαίνει σε χρόνο Αόριστο.
ü Ισοδυναμεί με χρονική
πρόταση που μεταφράζεται με: όταν,
μόλις, αφού, ενώ.
ü Δηλώνει το προτερόχρονο, το σύγχρονο
και το υστερόχρονο.
ü Πολλές φορές συνοδεύεται
από χρονικά επιρρήματα: ἃμα, αὐτίκα, ἔτι, εὐθύς, ἐξαίφνης, εἶτα, ἔπειτα, ἐνταῦθα, ἢδη, μεταξύ, οὓτω, τότε
Π.χ. Δειπνήσαντες δέ ἀπελαύνετε.
(= Όταν
δειπνήσετε, αναχωρείτε)
Γ) Τελική μετοχή
ü Μπαίνει σε χρόνο Μέλλοντα και σπάνια σε Ενεστώτα.
ü Λέγεται και μετοχή του σκοπού.
ü Ισοδυναμεί με τελική
πρόταση που μεταφράζεται με: για να,
με το σκοπό να.
ü Παίρνει σχεδόν πάντα
μπροστά της το ὡς.
Όταν, όμως, συντάσσεται με ρήματα που δηλώνουν κίνηση, τότε συνήθως δεν παίρνει
το ὡς.
Π.χ. Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες.
(= για να πολεμήσουν)
Δ) Αιτιολογική μετοχή
ü Μπαίνει σ’ όλους τους χρόνους ( σπάνια σε
Μέλλοντα)
ü Ισοδυναμεί με
αιτιολογική μετοχή που μεταφράζεται με: επειδή, γιατί, διότι.
ü Συχνά συνοδεύεται από: ἃτε,
ἃτε
δή,
οἷα,
οἷα
δή,
οἷον,
οἷον
δή
και δηλώνει πραγματική αιτιολογία.
Π.χ. Οἷον διά χρόνου ἀφιγμένος
ἀσμένως ᾖα. (= επειδή πραγματικά είχα
φθάσει έγκαιρα, ερχόμουν τραγουδώντας)
ü Συνοδεύεται πάντα από το ὡς
και δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία.
Π.χ. Ἐνταῦθα
ἒμενον
ὡς
τό
ἄκρον
κατέχοντες.
(= Έμεναν εκεί γιατί κατά τη γνώμη τους κρατούσαν την άκρη)
ü Συνοδεύεται πάντα από το ὣσπερ
και δηλώνει ψεύτικη αιτιολογία.
Π.χ.
Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμί, ὣσπερ μέλλων ἀληθῆ λέγειν. (…σαν να πρόκειται να
λέει την αλήθεια)
Ε) Εναντιωματική μετοχή
ü Μπαίνει σ’ όλους τους
χρόνους εκτός από Μέλλοντα.
ü Ισοδυναμεί με
εναντιωματική πρόταση που μεταφράζεται με: αν
και, μολονότι.
ü Συχνά συνοδεύεται η
μετοχή από τα: καί,
καίπερ,
καίτοι,
καί ταῦτα,
πάνυ,
περ
ενώ το ρήμα από τα ὃμως, ἀλλ’ ὃμως, ἀλλά και, ὃπως, εἶτα, ἔπειτα.
Π.χ. Εἰσήλθετε ὑμεῖς καίπερ οὐ διδόντος τοῦ
νόμου.
ΣΤ) Υποθετική μετοχή
ü Μπαίνει σ’ όλους τους
χρόνους εκτός από Μέλλοντα.
ü Ισοδυναμεί με υποθετική
πρόταση και μεταφράζεται με: εάν, αν.
ü Συνήθως βρίσκεται κοντά
της δυνητική οριστική ή ευκτική ή δυνητικό απαρέμφατο.
Π.χ.
Οὐκ ἂν δύναιο μή καμών εὐδαιμονεῖν. (= Εάν δεν κουραστείς,
δε θα μπορέσεις να ευτυχήσεις)
