Φιλία και Εφηβεία

Αν συζητήσει κανείς με εφήβους και περάσει λίγο χρόνο μαζί τους, το πιθανότερο είναι πως θα παρατηρήσει τη συχνή αναφορά που γίνεται στη φιλία. “Οι φίλοι μου έκαναν αυτό”, “Θα έκανα τα πάντα για τους φίλους μου”, “Οι φίλοι μου πάνω από όλα”. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και γίνονται πιο ανεξάρτητα από τους γονείς τους, ξεκινούν να εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από τους φίλους τους για να δεχτούν συναισθηματική στήριξη, να δοκιμάσουν καινούριες αξίες και για να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους. Για να αποδεχτεί ο έφηβος την ταυτότητά του, θα πρέπει να νιώθει αποδεκτός και αρεστός από τους άλλους.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, η σημαντικότητα των φίλων παρουσιάζει αλματώδη αύξηση. Οι έφηβοι αναζητούν υποστήριξη από άλλους για να αντιμετωπίσουν τις σωματικές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές που βιώνουν, και είναι πιο πιθανό να την αναζητήσουν σε ομάδες συνομηλίκων. Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό αν σκεφτούμε πως οι εμπειρίες τους και τα βιώματά τους είναι κοινά.

Η σύγκριση του εαυτού με το δίκτυο φίλων…

Η κοινωνική σύγκριση είναι η διαδικασία που χρησιμοποιούμε όλοι για να αξιολογήσουμε τις ικανότητές μας, τη συμπεριφορά μας, χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας, την εμφάνιση μας, τις αντιδράσεις μας, και την γενική αίσθηση του εαυτού μας σε σχέση με αυτά των άλλων. Αν και η κοινωνική σύγκριση ξεκινάει στην πρώτη παιδική ηλικία, στη διάρκεια της εφηβείας αυτή η διαδικασία αποκτά ιδιαίτερη αξία και σημασία.

Στην αρχή της εφηβείας, οι έφηβοι ξοδεύουν πολύ χρόνο και ενέργεια στο να ορίζουν τον εαυτό τους σε μια “αρένα συνομηλίκων” φτιαγμένη από πολύ διαφορετικά νεαρά άτομα. Χρησιμοποιούν αυτή την αρένα για να ανακαλύψουν και να ορίσουν το ποιοι είναι και ποιοι θέλουν να γίνουν. Συνήθως επικεντρώνονται στην εμφάνιση και στα χαρακτηριστικά προσωπικότητας που τους κάνουν δημοφιλείς, όπως η αίσθηση του χιούμορ και η κοινωνικότητα. Αυτό το στάδιο θα απαιτήσει χρόνο για να μπορέσουν οι έφηβοι να ξεδιαλύνουν τα μηνύματα που λαμβάνουν, να εδραιώσουν την ταυτότητά τους και να αναπτύξουν μια ασφαλή αίσθηση του εαυτού. Λίγο αργότερα, η κοινωνική σύγκριση αλλάζει, και οι έφηβοι θα αρχίσουν να αναζητούν φίλους που μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά.

Ανάμεσα στις ηλικίες 12 και 17, οι έφηβοι είναι πολύ πιθανό να συμφωνήσουν με δηλώσεις όπως “Νιώθω άνετα να μιλήσω σχεδόν για τα πάντα με τους φίλους μου”, “Γνωρίζω πώς νιώθει ο/η φίλος-η μου για πράγματα ακόμα και αν δεν μου το πει”. Οι περισσότεροι έφηβοι αναφέρουν ότι έχουν ένα ή δύο “κολλητούς” και αρκετούς καλούς φίλους. Αυτές οι φιλίες τείνουν να διαρκούν για τουλάχιστον ένα χρόνο. Η σταθερότητα των φίλων συνήθως αυξάνει στο μέσο και προς το τέλος της εφηβικής περιόδου.

Όσο οι φιλίες ισχυροποιούνται, οι έφηβοι τείνουν να επιλέγουν τους φίλους αντί τους γονείς για να δεχτούν συμβουλές για διάφορα θέματα όπως ντύσιμο, με ποιον ή με ποια να βγουν, προσωπικά προβλήματα κ.α. Παρόλα αυτά, συνεχίζουν να αναζητούν τη συμβουλή των γονιών για θέματα εκπαίδευσης, οικονομικά και επαγγελματικά σχέδια.

Οι έφηβοι θα διαλέξουν τους φίλους τους με βάση τα κοινά ενδιαφέροντα, τις κοινές δραστηριότητες, την ισότητα, την αφοσίωση και ιδιαίτερα την εμπιστοσύνη. Η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι η κύρια αιτία που οι έφηβοι τερματίζουν μια φιλία!

Η επιρροή των φίλων…

Οι βιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας, όπως επίσης και οι κοινωνικές αλλαγές που σχετίζονται με τη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο και στο λύκειο, απαιτούν παρατεταμένη ψυχολογική προσαρμογή. Ο βασικός και κύριος στόχος των εφήβων είναι να ανήκουν και να γίνονται αποδεκτοί από μία ομάδα συνομηλίκων που θα τους βοηθήσει σε αυτή τη διαδικασία. Αυτός είναι ο λόγος που η επιρροή των φίλων έχει τεράστια σημασία στις εμπειρίες και στα ενδιαφέροντα της εφηβικής ηλικίας.

Η κοινωνική επιρροή και η πίεση από ομάδες συνομηλίκων μπορεί να είναι θετική και να ευνοεί την ανάπτυξη των εφήβων. Για παράδειγμα, μπορεί να επηρεαστούν για να γίνουν πιο διεκδικητικοί, να δοκιμάσουν νέες δραστηριότητες ή να συμμετέχουν περισσότερο στο σχολείο. Από την άλλη πλευρά μπορεί να είναι αρνητική και να οδηγήσει σε συμπεριφορές όπως κατάχρηση ουσιών, κάπνισμα, επιπόλαιη σεξουαλική δραστηριότητα. Οι συμπεριφορές όπως αυτές μπορούν να αποδειχθούν επιζήμιες τόσο για τη σωματική όσο και για τη ψυχολογική υγεία των εφήβων.

Οι έφηβοι που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία κοινωνικοποίησης, χαμηλές σχολικές επιδόσεις και έλλειψη αποδοχής από το οικογενειακό περιβάλλον, είναι πιο πιθανό να υποκύψουν στην πίεση συνομηλίκων, γιατί μπορεί να αισθάνονται πως ο μόνος τρόπος με τον οποίο θα γίνουν αποδεκτοί στην κοινωνική ομάδα είναι η υιοθέτηση συμπεριφορών της ομάδας. Αντίθετα, οι έφηβοι που έχουν ισχυρή αυτοεκτίμηση μπορούν να αντιστέκονται καλύτερα στις αρνητικές πιέσεις από συνομηλίκους. Όταν ο έφηβος είναι ευχαριστημένος με το ποιος είναι και τις επιλογές που κάνει, είναι λιγότερο πιθανό να επηρεαστεί από ανθρώπους γύρω του.

Ο ρόλος των γονιών…

Οι γονείς μπορεί να ανησυχούν ότι το παιδί τους επηρεάζεται υπερβολικά από τους φίλους του ή να νιώθουν πως ξεπουλά τις αξίες του (ή τις δικές τους) για να ταιριάξει στην ομάδα των φίλων. Αξίζει όμως να θυμούνται πως πέρα από την επιρροή των φίλων, ο έφηβος συνεχίζει και επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από την οικογένειά του και μάλιστα σε μακροπρόθεσμο χρόνο.

Οι γονείς πρέπει να προσπαθήσουν να διατηρήσουν ανοιχτή την επικοινωνία με τους εφήβους και να παραμείνουν συνδεδεμένοι με αυτούς. Η ανοιχτή επικοινωνία θα βοηθήσει τα παιδιά να αισθάνονται άνετα να μιλήσουν με τους γονείς για πράγματα που τους κάνουν να νιώθουν πίεση ή άβολα. Επιπλέον η ανοιχτή επικοινωνία μπορεί να βοηθήσει να διδαχτούν οι έφηβοι τρόπους άρνησης όταν πιέζονται να κάνουν κάτι που δεν θέλουν.

Οι γονείς πρέπει να κάνουν ξεκάθαρο στα παιδιά πως θα βρίσκονται δίπλα τους και θα λειτουργήσουν σαν διέξοδος όποτε και αν τους χρειαστούν. Αν για παράδειγμα αισθανθούν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο ή σε μία κατάσταση υψηλής πίεσης με ένα τηλεφώνημα ή ένα γραπτό μήνυμα μπορούν να τους βοηθήσουν να απαλλαγούν από τη δύσκολη κατάσταση.

Ένα ευρύ κοινωνικό δίκτυο μπορεί να προσφέρει επιλογές και άλλες πηγές στήριξης αν μια φιλία πάει στραβά. Οι γονείς είναι καλό να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη σχέσεων μέσω του αθλητισμού, οικογενειακών δραστηριοτήτων ή συλλόγων, έτσι ώστε το παιδί να έχει την ευκαιρία να αναπτύξει φιλίες από ένα ευρύ φάσμα πηγών.

Εάν οι γονείς θεωρούν τους φίλους του παιδιού κακή επιρροή, με το να τους κρίνουν δείχνοντας πως δεν τους αποδέχονται είναι πολύ πιθανό να κάνουν τον έφηβο να θέλει να τους δει ακόμα περισσότερο. Από το να επικεντρώνονται οι γονείς στο ποια παιδιά δεν τους αρέσουν, είναι προτιμότερο να μιλήσουν με το παιδί για τις συμπεριφορές που δεν είναι αρεστές και τις συνέπειες αυτών των συμπεριφορών, χωρίς να κρίνουν τους φίλους τους.

Τέλος, οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται πως όταν τα παιδιά έχουν μια ισχυρή αίσθηση του εαυτού τους και των αξιών τους, είναι πιο πιθανό να ξέρουν πότε να τραβήξουν κόκκινες γραμμές. Δείχνοντας επομένως αγάπη, αποδοχή και σεβασμό βοηθούν τα παιδιά να εξοπλιστούν με αυτοπεποίθηση για να παίρνουν σωστές αποφάσεις και να απωθούν την πίεση των συνομηλίκων!

Parentshelp.gr