Ομήρου «Οδύσσεια»

Ραψωδία α’ (στίχ. 26-108)

Θεματικοί άξονες

· (στίχ. 26-30): η απουσία του Ποσειδώνα

· (στίχ. 31-51): ο λόγος του Δία στο συμβούλιο των θεών

· (στίχ. 52-72): η απάντηση της Αθηνάς

· (στίχ. 73-92): η απάντηση του Δία προς την Αθηνά

· (στίχ. 93-108): το διπλό σχέδιο δράσης της Αθηνάς

Ø Στίχ. 26: η απουσία του Ποσειδώνα στη χώρα των Αιθιόπων συμβάλλει στην εξέλιξη της ιστορίας (προοικονομία)

Ø Στίχ. 32-51: η αφήγηση της ιστορίας του Αίγισθου προβάλλει την άποψη για την ελεύθερη κι αυτόβουλη δράση του ανθρώπου, κάτι που σημαίνει πως ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ευτυχία ή τη δυστυχία του, πέρα από ό,τι του όρισε η μοίρα. Η ελευθερία αυτή συνεπάγεται και την ευθύνη για τις πράξεις του, για τις οποίες τιμωρείται ή επαινείται από τους θεούς.

Ø Στίχ. 39: Μοίρα: προσωποποιημένη ακαθόριστη δύναμη, στην οποία υποτάσσονταν θεοί και άνθρωποι. Ο άνθρωπος, ωστόσο, μπορεί να ενεργήσει παράλληλα προς τη Μοίρα ή ακόμη και να την υπερβεί. Θα έχει, όμως, την απόλυτη ευθύνη των πράξεών του και θα πρέπει να είναι έτοιμος να υποστεί τις επιπτώσεις αυτής της συμπεριφοράς.

Ø Στίχ. 46-48: στην ομηρική εποχή δε λειτουργούσε ο θεσμός της δικαιοσύνης αλλά ίσχυε η αυτοδικία, η αυθαίρετη δηλ. τιμωρία του δράστη από συγγενικό πρόσωπο του παθόντα.

Ø Στίχ. 56-72: ευνοϊκή - μεροληπτική συμπεριφορά Αθηνάς προς Οδυσσέα (ανθρωπομορφισμός)

Ø Στίχ. 75-78: οι θεοί συμπαθούν τους γνωστικούς και ευσεβείς ανθρώπους.

Ø Στίχ. 90-92: προβάλλεται η αρχή της πλειοψηφίας ως βασικό συστατικό της δημοκρατίας (Ο Ποσειδώνας είναι ένας ενώ οι υπόλοιποι θεοί που συμπονούν τον Οδυσσέα είναι πολλοί).

Ø Στίχ. 94-108: το σχέδιο της Αθηνάς αποτελείται από δύο στάδια:

α) Ο Ερμής πηγαίνει στην Καλυψώ για να της ανακοινώσει την απόφαση των θεών για την απελευθέρωση του Οδυσσέα

β) Η Αθηνά πηγαίνει στον Τηλέμαχο προκειμένου να τον πείσει:

1) να συγκαλέσει σε συνέλευση τους συμπολίτες του

2) ν’ αντιμετωπίσει με γενναιότητα και θάρρος τους μνηστήρες και

3) να πείσει τον Τηλέμαχο να πάει στην Πύλο και τη Σπάρτη για να πάρει πληροφορίες από το Νέστορα και το Μενέλαο αντίστοιχα, σχετικά με τον πατέρα του.

Ø Στίχ. 108: υστεροφημία είναι η καλή φήμη μετά το θάνατο ενός ανθρώπου. Φαίνεται ότι στην ομηρική εποχή θεωρείται υψηλό ιδανικό και οι άνθρωποι αγωνίζονταν με πράξεις ηρωικές να την εξασφαλίσουν.

§ Στο απόσπασμα αυτό διαφαίνονται θεατρικότητα και παραστατική διήγηση. Εκτός από την τριτοπρόσωπη αφήγηση της Μούσας, υπάρχει και η διαλογική μορφή (μεταξύ Δία-Αθηνάς)

§ Σκηνικό/ τόπος: παλάτι θεών, Όλυμπος

§ Χρόνος: εν απουσία Ποσειδώνα

§ Παρουσία κι άλλων προσώπων- των υπολοίπων θεών- που όμως δεν ομιλούν αλλά είναι βουβά πρόσωπα.

§ Προοικονομία: νόστος Οδυσσέα, τερματισμός οργής Ποσειδώνα, μετάβαση Ερμή στην Ωγυγία, μετάβαση Αθηνάς στην Ιθάκη, απελευθέρωση Οδυσσέα από Καλυψώ.

§  Ανθρωπομορφισμός: οι θεοί συμπαθούν, αντιπαθούν, ταξιδεύουν, συνεδριάζουν, σχολιάζουν, έχουν συναισθήματα.

Ασκήσεις Εμπέδωσης - Ραψωδία α’ (στίχ. 26-108)

Να συμπληρώσετε τα κενά:

1. Οι Θεοί βρίσκονται και συνεδριάζουν στ..      ………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Ο Ποσειδώνας δεν παρευρίσκεται στο συμβούλιο των Θεών, επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Ο Δίας διατυπώνει το παράπονο ότι ………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Ο Αίγισθος τιμωρήθηκε επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Οι αρετές που αποδίδει ο Δίας στον Οδυσσέα είναι ………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Ο Ποσειδώνας δεν συμπαθεί τον Οδυσσέα, επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Ο Αίγισθος δεν τιμωρήθηκε από τους Θεούς αλλά από ………………………………………………………………………………………………………………………………

8. Η Αθηνά ελπίζει ότι όπως τιμωρήθηκε ο Αίγισθος για την απρεπή συμπεριφορά του, ομοίως θα υπάρξει τιμωρία και για τ…. ……………………………………………………………………………………………………………………………..

9. Οι υπόλοιποι Θεοί – εκτός του Ποσειδώνα – συμφωνούν με την πρόταση του Δία, διότι:

α)……………………………………………………………………………………………………………………………

β)……………………………………………………………………………………………………………………………

10) Ο Ερμής θα πάει στο νησί της Καλυψώς, την Ωγυγία για να ………………………………………………………………………………………………………………………………

11) Η Αθηνά θα πάει στην Ιθάκη για να πείσει τον Τηλέμαχο:

α) ………………………………………………………………………………………………………………………………

β) ………………………………………………………………………………………………………………………………

γ) ………………………………………………………………………………………………………………………………