1     

       Καινούρια αρχή

Ο ήλιος καυτός,

τρυπάει τις φλέβες του κορμιού,

ανθοφορεί το μυαλό, οραματίζεται.

Πορεία στο παρελθόν

ατενίζοντας τον ορίζοντα.

Γλυκιά γεύση στα χείλη,

μια κόκκινη ρώγα από σταφύλι.

Η συκιά κυοφορεί υποσχόμενους καρπούς,

στη διάβα μια συστάδα φραγκοσυκιών…

Πλησιάζεις,

αγγίζεις…

Το τσίμπημα σε αφυπνίζει.

Το καλοκαίρι σε χειμερία νάρκη.

Τα κιτρινισμένα φύλλα κουνούν το χέρι τους,

κουλουριάζονται…

Κάτι τελειώνει, κάτι νέο αρχίζει!

Έξι πράγματα που θα έπρεπε να μαθαίνουμε στο σχολείο 

Έξι πράγματα έπρεπε να μαθαίνουμε στο σχολείο. Δεν θα ήταν καν άξιο αναφοράς το θέμα του τι θα έπρεπε να μαθαίνουμε στο σχολείο, αν δεν περνούσαμε τόσα χρόνια από τη ζωή μας σ’ αυτό. Και επίσης, όλοι μας έχουμε κάποιες προσδοκίες απ’ την παιδεία που λαμβάνουμε στα σχολικά μας χρόνια. Αλλά όσο μεγαλύτερες είναι οι προσδοκίες, τόσο μεγαλύτερη είναι και η απογοήτευση. Και επειδή κάποιος θα μπορούσε να πει “καλύτερα να εστιάσουμε σ’ αυτά που μαθαίνουμε, παρά σ’ αυτά που δεν μαθαίνουμε”, αν το κάναμε αυτό θα ήταν σαν να λέγαμε ότι δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Τι θα έπρεπε λοιπόν να μαθαίνουμε στο σχολείο: 

1) Τι είμαστε; Τις πιο τρελές πληροφορίες που μπορεί να φανταστεί κανείς, τις μαθαίνουμε στα σχολικά έδρανα: ποιες δυνάμεις ασκούνται σε ένα αντικείμενο που γυρίζει γύρω από τη Γη, από τι αποτελείται ένα μιτοχόνδριο, πότε είχαν εμφύλιο στην Αίγυπτο, πώς λέγανε τη γυναίκα του Σωκράτη, ποια είναι η πρωτεύουσα της Ουρουγουάης, ποια είναι τα αχώριστα μόρια στη γραμματική, και πολλά άλλα. Αυτό που δεν μας λένε είναι το σημαντικότερο όλων: τι είμαστε. Με την ίδια λογική που για να οδηγήσει κανείς ένα αυτοκίνητο πρέπει να αποκτήσει κάποιες βασικές γνώσεις για τη λειτουργία του, έτσι θα έπρεπε να μαθαίνουμε και κάποια βασικά πράγματα για το πώς λειτουργεί το σύστημά μας. Και δεν εννοούμε γνώσεις ανατομίας όπου χανόμαστε στους ορισμούς και τις περιγραφές, αλλά βιωματικές γνώσεις για το πώς διαμορφώνεται η συμπεριφορά ανάλογα με τις σκέψεις, πώς λειτουργεί ο νους και τι μπορούμε να κάνουμε για να μην πέφτουμε στην παγίδα της ταύτισής μας μαζί του. 

2) Να χαλαρώνουμε. Ασχέτως του τι ζωή θα ζήσει ο καθένας από εμάς και τι εμπειρίες τον περιμένουν, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να μαθαίναμε κάποιες τεχνικές χαλάρωσης. Ασκήσεις αναπνοής, γιόγκα ή διαλογισμός, είναι ίσως οι ευκολότεροι τρόποι που αν τους μαθαίναμε από μικροί θα γλιτώναμε από περιττό άγχος, πόνο και ψυχοσωματικά συμπτώματα. Επίσης, θα μπορούσαν να μας φανούν πολύ χρήσιμα εργαλεία στις κρίσιμες περιόδους της ζωής μας, όταν τα όρια του συστήματός μας δοκιμάζονται και δεν έχουμε κανένα υπόβαθρο αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας. 

3) Ποια είναι η σχέση μας με τον νου μας; Ενώ λαμβάνουμε ένα σωρό πληροφορίες και ερεθίσματα, και ενώ γνωρίζουμε ότι η επεξεργασία αυτών των πληροφοριών και ερεθισμάτων γίνεται από τον νου με τη διαδικασία της παραγωγής σκέψεων, δεν μαθαίνουμε το πιο θεμελιώδες: ότι οι σκέψεις είναι απλά μια διαδικασία που συμβαίνει στον οργανισμό μας και ότι το να αντλεί κανείς την αίσθηση ότι γνωρίζει την αλήθεια μέσα από τις σκέψεις του, είναι ίσως η μεγαλύτερη αυταπάτη στην οποία θα μπορούσε να πιστέψει.

 4) Τι είναι τα συναισθήματα και πώς να τα διαχειριζόμαστε; Πολλά δράματα θα είχαν αποφευχθεί αν μαθαίναμε κάποιες δεξιότητες διαχείρισης των συναισθημάτων μας. Όπως και οι σκέψεις, έτσι και αυτά, είναι απλά φαινόμενα που συμβαίνουν μέσα μας. Αντί να ταυτιζόμαστε μαζί τους και να λέμε π.χ. “είμαι θυμωμένος”, θα μπορούσαμε να μάθουμε να αποστασιοποιούμαστε από αυτά και να λέμε “νιώθω να υπάρχει θυμός μέσα μου”. Πολλές συναισθηματικές υπερβολές που προκύπτουν από συσσωρευμένα συναισθήματα, συνδυασμένα με επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψεων, εντείνουν τη δυστυχία μας, ενώ αυτό που χρειάζεται είναι να μάθουμε να παρατηρούμε αυτά τα φαινόμενα για να εξασθενήσουν. 

5) Τη διαφορά μεταξύ κοινωνικής ταυτότητας και αληθινού εαυτού. Όταν τα παιδιά μαθαίνουν ότι ανήκουν σε μια συγκεκριμένη εθνικότητα (και το ακούνε αυτό επανειλημμένα για πολλά χρόνια), είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουν αργότερα ότι αυτό αποτελεί μόνο ένα στοιχείο της κοινωνικής τους ταυτότητας και ότι στην πραγματικότητα είναι οργανισμοί-μορφές ενέργειας, χωρίς εθνική καταγωγή και χωρίς έτοιμα πακέτα πεποιθήσεων. Αντίστοιχα, όταν μαθαίνουν να αντλούν την αξία τους από την εικόνα τους, τις επιδόσεις τους ή τα αποκτήματά τους, τους είναι πολύ δύσκολο μετά να εκτιμήσουν τον εαυτό τους και να τον αποδεχτούν άνευ όρων.

 6) Κατανόηση αντί για κριτική “Γιατί αυτός θυμώνει εύκολα; Γιατί ο άλλος είναι βίαιος; Γιατί εκείνος τραβάει συνεχώς την προσοχή πάνω του;” Αυτά και πολλά άλλα παρόμοια ερωτήματα θα ήταν καλό να μπορούμε να τα απαντήσουμε. Δεν απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις ψυχολογίας γι’ αυτό το σκοπό, αλλά να γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν είναι οι συμπεριφορές τους και ότι όλα τα συμπτώματα έχουν τις αιτίες τους. Αλλά αντί να μαθαίνουμε να κατανοούμε την ανασφάλεια και τις μορφές που μπορεί να λάβει η αίσθηση της προσωπικής ανεπάρκειας, αναπτύσσουμε τα αντίθετα αντανακλαστικά: μαθαίνουμε να κρίνουμε, να διαχωρίζουμε, να κατηγοριοποιούμε, να βάζουμε ταμπέλες και να απορρίπτουμε. 

Τέλος, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι ο σκοπός των παραπάνω “προληπτικών” μέτρων, δεν είναι η αποφυγή των δυσάρεστων καταστάσεων ή η αποφυγή του πόνου. Αυτό, απλούστατα, θα ήταν εξωπραγματικό και ανεφάρμοστο. Εξάλλου, τα πολυτιμότερα μαθήματα στη ζωή τα παίρνει κανείς από τον πόνο – ο πόνος είναι που μας ωθεί να γίνουμε πιο συνειδητοί. Το ζητούμενο είναι να μειώσουμε την περιττή δυστυχία. Υπάρχουν πολύ επώδυνες καταστάσεις που θα μπορούσαν να είναι λιγότερο επώδυνες. Όχι ότι δεν θα τις βιώναμε, αλλά θα μπορούσαμε να περικόψουμε την περιττή οδύνη, είτε ζώντας με λιγότερες ψευδαισθήσεις, είτε γνωρίζοντας πώς να χαλαρώνουμε, είτε γνωρίζοντας ότι οι σκέψεις δεν λένε την αλήθεια, είτε ότι τα συναισθήματα είναι απλά φαινόμενα που έρχονται και φεύγουν, είτε ότι η κοινωνική μας ταυτότητα και η εικόνα μας δεν είναι αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα, είτε κατανοώντας αντί να κρίνουμε. 

http://www.aytepignosi.com/2014/05/6.html

Σεξουαλική Αγωγή: Μιλώντας στους Εφήβους για το Σεξ

Μέρος της σεξουαλικής αγωγής πραγματοποιείται μέσω του σχολείου, αλλά μην στηρίζεστε μόνο σε αυτό. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να γίνεται και στο σπίτι. Το παρόν κείμενο μπορεί να σας βοηθήσει να μιλήσετε στο παιδί σας για το σεξ. 

Τα βασικά θέματα της σεξουαλικής αγωγής καλύπτονται από ορισμένα μαθήματα του σχολείου, ωστόσο οι έφηβοι μπορεί να μην γνωρίζουν ή να μην καταλαβαίνουν ό,τι χρειάζεται να ξέρουν για να κάνουν σωστές επιλογές σχετικά με το σεξ. Εδώ έγκειται ο ρόλος των γονέων. Αν και μπορεί να νιώθετε αμηχανία, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι ευθύνη των γονέων. Ενισχύοντας και συμπληρώνοντας αυτά που ο έφηβος μαθαίνει στο σχολείο, μπορείτε να θέσετε τις βάσεις για μια ζωή υγιούς σεξουαλικότητας.

«Σπάζοντας τον πάγο» 

Το σεξ  αποτελεί πάντα επίκαιρο θέμα, αλλά το να συζητηθεί μεταξύ γονέων και εφήβων δεν είναι πάντα εύκολο. Αν περιμένετε την τέλεια στιγμή, ίσως να χάσετε πολλές ευκαιρίες. Αντίθετα, σκεφτείτε την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ως μια εξελισσόμενη συζήτηση. Ορισμένες ιδέες για να ξεκινήσετε-αλλά και να συνεχίσετε- την κουβέντα, είναι οι εξής:
•   Αδράξτε τη στιγμή. Όταν ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα θίγει ζητήματα υπεύθυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς, χρησιμοποιήστε το ως εφαλτήριο για συζήτηση. Να θυμάστε ότι οι καθημερινές στιγμές συχνά προσφέρουν τις καλύτερες ευκαιρίες για να μιλήσετε.
•  Να είστε ειλικρινείς. Αν νιώθετε άβολα, πείτε το-αλλά εξηγείστε ότι είναι σημαντικό να συνεχίσετε να κουβεντιάζετε. Αν δεν γνωρίζετε πώς να απαντήσετε σε απορίες του παιδιού σας, προσφερθείτε να βρείτε τις απαντήσεις ή να τις ψάξετε μαζί του. 
•    Να είστε ευθείς. Ξεκαθαρίστε τη θέση και τα συναισθήματά σας για συγκεκριμένα σεξουαλικά ζητήματα, παρουσιάστε αντικειμενικά τους κινδύνους που μπορεί να ελοχεύουν, συμπεριλαμβανομένων του συναισθηματικού πόνου, των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. 
•   Εξετάστε τις απόψεις του εφήβου. Μην κάνετε διαλέξεις, ούτε να χρησιμοποιείτε τακτικές εκφοβισμού για να τον/την αποθαρρύνετε από τη σεξουαλική δραστηριότητα. Αντίθετα, να ακούτε προσεκτικά. Κατανοήστε τις πιέσεις, τις προκλήσεις και τις ανησυχίες που έχει.  
•    Προχωρήστε πέρα από τα γεγονότα. Οι έφηβοι χρειάζονται ακριβείς πληροφορίες αλλά είναι εξίσου σημαντικό να μιλάτε για συναισθήματα, στάσεις και αξίες. Εξετάστε ερωτήματα σχετικά με την ηθική και την υπευθυνότητα, στο πλαίσιο των προσωπικών ή θρησκευτικών σας πεποιθήσεων.
•   Ενθαρρύνετε την περαιτέρω συζήτηση. Δώστε στο παιδί σας να καταλάβει ότι είναι καλό να μιλά μαζί σας για το σεξ όποτε έχει απορίες ή ανησυχίες. Επικροτήσετε τις ερωτήσεις του λέγοντας « Χαίρομαι που ήρθες σε μένα για αυτό το θέμα». 

Αντιμετωπίζοντας τα «δύσκολα» θέματα 

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στους εφήβους περιλαμβάνει θέματα όπως η αποχή, η σεξουαλική βία στα ραντεβού, η ομοφυλοφιλία και άλλα «δύσκολα» ζητήματα. Να είστε προετοιμασμένοι για ερωτήσεις όπως αυτές:

•    «Πως θα ξέρω ότι είμαι έτοιμος/η για σεξ;» Πολλοί παράγοντες - όπως για παράδειγμα η πίεση των συνομηλίκων, η περιέργεια και η μοναξιά - ωθούν ορισμένους εφήβους στην πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα. Υπενθυμίστε στον/στην έφηβο/η ότι δεν υπάρχει λόγος για βιασύνη. Το σεξ είναι μια συμπεριφορά ενηλίκων. Εντωμεταξύ, υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι έκφρασης της αγάπης - το κράτημα των χεριών στις βόλτες, το άγγιγμα, οι αγκαλιές και τα φιλιά. 

•    «Αν το αγόρι μου ή το κορίτσι μου θέλει σεξ,  αλλά εγώ όχι;» Εξηγείστε ότι κανείς δεν πρέπει να κάνει σεξ από υποχρέωση ή από φόβο. Οποιαδήποτε μορφή σεξ που επιβάλλεται είναι βιασμός, είτε ο δράστης είναι άγνωστος είτε είναι κάποιος με τον οποίο βγαίνει κανείς ραντεβού. Τονίστε ότι το «όχι» σημαίνει πάντα όχι. Δώστε έμφαση στο ότι τα ναρκωτικά και το αλκοόλ διαταράσσουν την κρίση και μειώνουν τις αναστολές, οδηγώντας έτσι σε καταστάσεις όπου ο βιασμός σε ένα ραντεβού είναι πιο πιθανό να προκύψει.

•    «Και αν νομίζω ότι είμαι ομοφυλόφιλος/η..;» Πολλοί έφηβοι, κάποια στιγμή της ζωής τους, αναρωτιούνται αν είναι ομοφυλόφιλοι ή αμφιφυλόφιλοι. Βοηθήστε το παιδί σας να καταλάβει ότι μόλις αρχίζει να «εξερευνά» τη σεξουαλική έλξη. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να αλλάξουν στην πορεία του χρόνου. Μα, πάνω απ’ όλα, διαβεβαιώστε το ότι το αγαπάτε χωρίς «όρους» και επαινέστε το για το ότι μοιράζεται μαζί σας τα συναισθήματά του.

Αντιμετωπίζοντας τη συμπεριφορά

Αν ο/η έφηβος/η αποκτήσει σεξουαλική δραστηριότητα - ασχέτως με το αν εσείς πιστεύετε ότι είναι έτοιμος/η ή όχι - ίσως είναι πιο σημαντικό από ποτέ να συνεχίσετε να κουβεντιάζετε. Δηλώστε τα συναισθήματα ανοιχτά και ειλικρινά. Υπενθυμίστε του/της ότι περιμένετε να αντιμετωπίσει με σοβαρότητα το σεξ και τις ευθύνες που αυτό φέρει. 
Τονίστε τη σημασία του ασφαλούς σεξ και σιγουρευτείτε ότι γνωρίζει πώς να χρησιμοποιεί αντισύλληψη. Μπορείτε να μιλήσετε για τη διατήρηση αποκλειστικής σεξουαλικής σχέσης, όχι μόνο ως ζήτημα εμπιστοσύνης ή σεβασμού, αλλά και ως τρόπο μείωσης του κινδύνου σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Επίσης, θέστε λογικά όρια και κανόνες, όπως οι ώρες εξόδων ή οι επισκέψεις στο σπίτι φίλων του αντίθετου φύλου.
Ο γιατρός του/της εφήβου/ης θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει. Το συνηθισμένο τσεκ-απ αποτελεί ευκαιρία για συζήτηση πάνω στη σεξουαλική δραστηριότητα και τις σεξουαλικές συμπεριφορές σε μία υποστηρικτική και εμπιστευτική ατμόσφαιρα-όπως επίσης και για να μάθει για την αντισύλληψη και το ασφαλές σεξ. Επιπλέον, στα κορίτσια μπορεί ο γιατρός να τονίσει τη σημασία του εμβολιασμού κατά του ιού των κονδυλωμάτων (HPV) για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Κοιτάζοντας στο μέλλον 

 Με την υποστήριξή σας, ο/η έφηβος/η μπορεί να γίνει ένας σεξουαλικά υπεύθυνος ενήλικας. Να είστε ειλικρινείς και να μιλάτε από την καρδιά σας. Ακόμα και αν ο γιος σας ή η κόρη σας δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται για αυτά που έχετε να τους πείτε, εσείς πείτε τα έτσι και αλλιώς. Είναι πολύ πιθανό να σας ακούει.

Πηγή:  http://www.mayoclinic.com/

  

Είμαι ένας φτωχός και μόνος καουμπόυ...

"...Προτιμώ τα χέρια από τα πρόσωπα.

Τα πρόσωπα είναι φουσκωμένα με παρόν ,κουτά,

ψεύτικα,

χωρίς καμιά συνέπεια με τη μνήμη τους.

Όμως τα χέρια έχουν μια μακροχρόνια πείρα

γεμάτη επισημότητα, σχεδόν ιερατική.

Και μιαν αδέκαστη ειλικρίνεια.

Απόδειξη : ποτέ δεν κοιτιούνται στον καθρέφτη.

Δεν προμελετούν την έκφρασή τους και τη στάση

τους.

Ακολουθώντας το σχήμα και την κίνησή των χεριών,

πλάθω το πρόσωπο που λείπει,

αμετάβλητο μέσα στο χρόνο, σιδερένιο, πέτρινο ή

γυάλινο."

Γ. Ρίτσος

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

       Παροιμία: σύντομο λαϊκό απόφθεγμα, έμμετρο ή πεζό, που εκφράζει αλληγορικά ή

             σκωπτικά μια αλήθεια, που αποτελεί προϊόν μακρόχρονης πείρας και λέγεται για να

             παραδειγματίσει, να διδάξει ή να σχολιάσει μια κατάσταση.

      Ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις παρά + οίμος (=οδός), από τα ρητά που

             γράφονταν επάνω στους οδοδείκτες (Ερμαί: στήλες με κεφαλή Ερμού, που 

             δήλωναν τις αποστάσεις ή την κατεύθυνση) στην αρχαία Αττική, για να

             διαβάζονται από τους οδοιπόρους. (Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 

             Γ. Μπαμπινιώτη)

             Όποιος σκορπάει τον καιρό του, δεν τον ξαναμαζεύει.
  Όποιος δουλεύει, δεν πεινάει κι αν πεινάσει, δεν πεθαίνει.
  Ο χρόνος και το ρεύμα δεν περιμένουν κανένα.
 Ιδρώτα και κόπο θέλει η αρετή.
  Η μάθηση είναι το μάτι του νου.
  Δούλευε να ζήσεις, σπείρε να θερίσεις.
  Η θέληση κι η πεθυμιά δίνουν φτερά στα πόδια.
  Τις περισσότερες γλώσσες στον κόσμο τις μιλάει το χρυσάφι.
  Όταν κόβεται το ένα δάχτυλο, όλα τα δάχτυλα γεμίζουν αίμα.
  Πιο ζούγκλα από τη ζωή η θάλασσα κι από τη θάλασσα η κοινωνία.
  Όπως σου παίζουν τη λύρα, χόρευε.
  Μην κάνεις, μη σου κάνουνε, μη πεις, να μη σου πούνε,
 την ξένη πόρτα αν θα χτυπάς, την ειδική σου σπούνε.
  Οι πολλές σκέψεις είναι καλύτερες από τη μια.
  Το ’να χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο.
  Όποιος δεν ξέρει να βοηθάει
μένει κατάμονος και δυστυχάει.
 Τα γράμματα είναι το μάτι του νου.
 Όποιος ξέρει γράμματα έχει τρία μάτια κι όποιος δεν ξέρει, έχει ένα κι εκείνο στραβό.
 Η γνώση είναι θησαυρός κι η πράξη το κλειδί του.
 Μήτε δέντρο χωρίς ξεράδι, μήτε άνθρωπος χωρίς ψεγάδι.
 Ακαμάτης νέος, γέρος διακονιάρης.
 Ζωή χωρίς γιορτές, μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχείο. (Δημόκριτος, 230)
 Για τον εχθρό που φεύγει, φτιάξε χρυσό γεφύρι.
 Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.
 Έχεις παράδες; Σου κάνουν τεμενάδες.
 Ζήσε μαύρε μου να φας τριφύλλι, και τον Αύγουστο σταφύλι.
 Παλιός οχτρός φίλος δε γίνεται. 
 Ο κακός το πρωί, το βράδυ χειρότερος. 
 Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του.
 Ίδιο πρόσωπο έρχεται, ίδιο μαντάτο φέρνει.
 Θέλει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο.
 Η ανάγκη κάνει το παλικάρι.
 Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός.
 Η βιάση ψήνει το ψωμί, μα δεν το καλοψήνει.
 Θέρος, τρύγος, πόλεμος, στασιό δεν περιμένουν.
 Ώρα καλή στην πρύμνη σου κι αέρα στα πανιά σου.
 Ψαρεύει σε θολά νερά.
 Χιόνι πέφτει το Γενάρη, χαρές θα 'ν' τον Αλωνάρη.
 Χέρι που δεν μπορείς να δαγκάσεις, φίλα το.
 Φτηνός στο λάδι, ακριβός στο ξύδι.
 Φύλαγε τα ρούχα σου να έχεις τα μισά.
 Φωνάζει ο κλέφτης να φοβηθεί ο νοικοκύρης.
 Στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα.
 Τα λεφτά πάνε στα λεφτά.
 Τα λέω της πεθεράς, για να τ' ακούει η νύφη.
 Τα λίγα λόγια ζάχαρη και τα καθόλου μέλι.
 Στη βράση κολλάει το σίδερο.
 Στην γειτονιά τριαντάφυλλο και μεσ' το σπίτι αγκάθι. 
 Ράβε ξήλωνε δουλειά να μη σου λείπει.
 Περήφανος καλόγερος, άδεια τα σάκουλά του.
 Πρώτη βοήθεια του θεού, δεύτερη του γειτόνου.

ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

Α) ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

v Υπερβατό: «άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει»/«έτσι πήρε η αλεπού το στάρι η πονηρή» (διαταράσσεται η σωστή συντακτική σειρά)

v    Πρωθύστερο: «Ξεντύθη ο νιος, ξεζώθηκε και στο πηγάδι μπήκε» (τοποθετείται πρώτη η ενέργεια που είναι λογικά και χρονικά δεύτερη)

v  Χιαστό: «Μέρα και νύχτα περπατεί, νύχτα και μέρα λέγει» (επαναλαμβάνονται δύο λέξεις ή φράσεις με αντίστροφη σειρά σχηματίζοντας το γράμμα χ)

v   Κύκλος: «Μοναχή το δρόμο επήρες, εξανάλθες μοναχή» (με την ίδια λέξη αρχίζει και τελειώνει μια πρόταση)

v Παρονομασία: «Τραγούδι τραγουδήστε μου χιλιοτραγουδημένο» (λέξεις που μοιάζουν ηχητικά -συχνά ετυμολογικά συγγενείς- βρίσκονται κοντά η μία στην άλλη)

v  Παρήχηση: «τον όμορφο τρικύμισε και ξάστερον αέρα» (συναντιέται πολλές φορές ένας συγκεκριμένος φθόγγος –συνήθως σύμφωνο-/-ρ-,-τ-,-σ- κτλ.)

v   Ομοιοτέλευτο: «και βογκάει και βαριά μοιρολογάει» (στο τέλος διαδοχικών προτάσεων υπάρχουν λέξεις με καταλήξεις όμοιες ηχητικά/ σαν την ομοιοκαταληξία των ποιημάτων)

Β) ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

v   Κατά το νοούμενο: «Ο κόσμος το ’χουν τούμπανο κι εμείς κρυφό καμάρι» (η σύνταξη ακολουθεί το νόημα κι όχι το γραμματικό τύπο)

v Σύμφυρση: «Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε» (αναμιγνύονται δύο συντάξεις → «Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύει και γελάει» και «Ο Απρίλης και ο Έρωτας χορεύουν και γελούνε»)

v Ανακόλουθο: «Η κυρα-Ρήνη του Κριτού του Δούκα η θυγατέρα, χρόνου της γράφουν τα προικιά…» (κάποιες λέξεις δε βρίσκονται σε συντακτική συμφωνία/ αντί: Της κυρα-Ρήνης)

v   Καθολικό και μερικό: «Παίρνει τον κατήφορο, την άκρη το ποτάμι»/ αντί «την άκρη του ποταμιού»

v Έλξη: «Τιμούμε όλους όσους αγωνίστηκαν για την πατρίδα»/ αντί «όσοι» (ένας όρος πρότασης επηρεάζεται/έλκεται από κάποιον άλλο)

v  Υπαλλαγή: «Τ’ αντρειωμένα κόκαλα ξεθάψτε του γονιού σας»/ αντί «ξεθάψτε τα κόκαλα του αντρειωμένου γονιού σας» ( ο επιθετικός προσδιορισμός μιας γενικής συμφωνεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει η γενική)

v Πρόληψη: «Ποιος είδε τον αμάραντο σε τι γκρεμό φυτρώνει»/ αντί «Ποιος είδε σε τι γκρεμό φυτρώνει ο αμάραντος» (το υποκείμενο ρήματος δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει ‘προληπτικά’ ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας)

Β) ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

v   Έλλειψη/βραχυλογία: «Περασμένα ξεχασμένα»/ αντί «  τα περασμένα ας είναι ξεχασμένα» (παραλείπονται λεκτικά στοιχεία που εννοούνται εύκολα)

v   Αποσιώπηση: «Ήμουν έξω από το χρόνο …» (διακόπτεται ο λόγος και παραλείπονται όσα θα ακολουθούσαν)

v Ασύνδετο: «έρχεστε, λάμπετε, σβήνετε μακριά μας» (χρησιμοποιούνται κόμματα μεταξύ δύο ή περισσότερων όμοιων όρων ή όμοιων προτάσεων)

v Ζεύγμα: «πάει να ποτίσει τ’ άλογο κρύο νερό και δροσερό χορτάρι»/ «να το ποτίσει νερό-να το ταΐσει χορτάρι» (συνήθως δύο αντικείμενα αποδίδονται σ’ ένα ρήμα, όμως το δεύτερο δεν ταιριάζει σ’ αυτό αλλά σε άλλο ρήμα.

v  Παραλληλία: «να λησμονείς και να μη θυμάσαι…» (ένα νόημα εκφράζεται ταυτόχρονα και καταφατικά και αρνητικά με δύο ισοδύναμες αντίθετες εκφράσεις)

v Περίφραση/Αντονομασία: «ο Γέρος του Μοριά»/αντί «ο Κολοκοτρώνης» (μία έννοια εκφράζεται με δύο ή περισσότερες λέξεις, ενώ μπορούσε να εκφραστεί με μία)

v  Επανάληψη: «Δεν είν’ αλήθεια, δεν είν’ αλήθεια» (μια έννοια ή ένα νόημα εκφράζεται δύο φορές στη σειρά με την ίδια λέξη ή φράση)

v  Αναδίπλωση: «Απρίλη, Απρίλη δροσερέ…» (μια λέξη ή φράση επαναλαμβάνεται αμέσως μετά, για δεύτερη φορά, συνήθως με έναν πρόσθετο προσδιορισμό)

v Αναφώνηση: «Χαμένην, αλίμονον!» (μια λέξη ή φράση επιφωνηματική, που κάποτε φανερώνει τη συναισθηματική κατάσταση εκείνου που μιλάει)

v Άρση και θέση: «Εγώ δεν είμαι Τούρκος ουδέ Κόνιαρος, είμαι καλογεράκι απ’ ασκηταριό» (πρώτα λέγεται τι δεν είναι κάτι και αμέσως μετά τι είναι/ πρώτα «αίρεται» κάτι και στη συνέχεια «τίθεται»)

v Πολυσύνδετο: «Οι κλέφτες επροσκύνησαν και γίνηκαν ραγιάδες κι άλλοι φυλάγουν πρόβατα κι άλλοι φυλάγουν γίδια» (τρεις ή περισσότεροι όμοιοι όροι ή όμοιες προτάσεις συνδέονται με συμπλεκτικούς ή διαχωριστικούς συνδέσμους)

Γ) ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΛΕΞΕΩΝ-ΦΡΑΣΕΩΝ

v   Μεταφορά: «Το κορμί του ήταν λαμπάδα» (η ιδιότητα ενός προσώπου/ζώου, πράγματος, αφηρημένης έννοιας … «μεταφέρεται» σε άλλο πρόσωπο/ζώο…)

v  Αλληγορία: είναι μια μεταφορική φράση η οποία κρύβει νοήματα διαφορετικά από εκείνα που δηλώνουν οι λέξεις της. Η αλληγορία μοιάζει με τη μεταφορά, όμως δεν περιορίζεται σε μία λέξη αλλά εκτείνεται σε μια φράση ή και σε ένα μεγάλο τμήμα του κειμένου

v  Παρομοίωση: «Είχε καρδιά σαν πέτρα» (συσχετίζεται η ιδιότητα ενός προσώπου, ζώου κτλ. με την ιδιότητα κάποιου άλλου προσώπου, ζώου κτλ.,  που υπάρχει σ’ αυτό σε μεγαλύτερο βαθμό και είναι πιο εντυπωσιακή/ αρχίζει με τις λέξεις σαν, καθώς, όπως, σαν να)

v  Προσωποποίηση: «Και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε» (αποδίδονται ανθρώπινες ιδιότητες σε μη ανθρώπινα όπως σε ζώα, φυτά, πράγματα, αφηρημένες έννοιες)

v  Συνεκδοχή-Μετωνυμία: «Ο Έλληνας δεν έχει σωστή οδική συμπεριφορά»/αντί: οι Έλληνες. «Διαβάζω Καζαντζάκη»/αντί: έργα του Καζαντζάκη (οι λέξεις δε χρησιμοποιούνται με την αρχική τους σημασία αλλά με διαφορετική)

v  Υπερβολή: «… όποιος πεθαίνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει» (παρουσιάζεται μια ενέργεια, μια ιδιότητα, μια κατάσταση κτλ. μεγαλοποιημένη σε βαθμό που βρίσκεται έξω από την πραγματικότητα και τα φυσιολογικά όρια)

v Έμφαση: «Εμένα να ακούς»/αντί: να με ακούς (ένα στοιχείο του λόγου τονίζεται με οποιονδήποτε τρόπο, ώστε να εστιαστεί σ΄αυτό η προσοχή του αναγνώστη)

v Κατεξοχήν: «η Πόλη»/αντί η Κωνσταντινούπολη (η σημασία μιας λέξης στενεύει και ενώ αυτή φανέρωνε αρχικά σύνολο ομοειδών όντων, καταλήγει να φανερώνει ένα μόνο, ορισμένο από αυτά)

v Αντίθεση: «θέλει να του μιλήσει αλλά δεν μπορεί» (προβάλλονται η μια κοντά στην άλλη δύο έννοιες, ιδιότητες κτλ. που έχουν ολότελα διαφορετικά γνωρίσματα)

v  Οξύμωρο: «Έσβησε η άσβηστη φωτιά!» (συνδέονται δύο έννοιες που φαινομενικά αποκλείουν η μία την άλλη, ωστόσο στο βάθος εκφράζουν ένα λογικό νόημα)

v   Κλιμακωτό: (Αυξάνει βαθμιαία η ένταση στην παρουσίαση μιας σειράς από ενέργειες ή καταστάσεις)

v    Λιτότητα: «Η ζημιά ήταν όχι μικρή»/αντί «μεγάλη» (αντί για κάποια λέξη χρησιμοποιείται η αντίθετή της με άρνηση)

v  Ειρωνεία: «Ωραία τα κατάφερες!»/αντί «άσχημα τα έκανες» (θέλοντας κάποιος να δώσει αστείο ή χλευαστικό τόνο στο λόγο του, χρησιμοποιεί με προσποίηση λέξεις ή φράσεις που το σημασιολογικό τους περιεχόμενο είναι αντίθετο από αυτό που έχει στο νου του)

v Ευφημισμός: «γλυκάδι»/αντί «ξίδι» (χρησιμοποιούνται λέξεις ή φράσεις με καλή σημασία για την ονομασία κακού ή δυσάρεστου πράγματος)