Οικογένεια… Θα επιζήσει άραγε αυτός ο θεσμός;

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια έντονη αμφισβήτηση του θεσμού της οικογένειας με αποτέλεσμα ο θεμελιακός αυτός κοινωνικός θεσμός να διέρχεται μια βαθιά κρίση ιδιαίτερα στις προηγμένες κοινωνίες. Ας μη λησμονούμε ότι διανύουμε μια εποχή ριζικά αναθεωρητική και καθαρά αντιπαραδοσιακή, εποχή που διακρίνεται για την αναθεώρηση αξιών και αυθεντιών.

       Η κρίση του θεσμού της οικογένειας εστιάζεται κυρίως:

·στον αυξανόμενο αριθμό διαζυγίων

·στη μείωση των γάμων

·στην προτίμηση συμβίωσης και μη απόκτησης τέκνων

·στην εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας από τους νέους (μολονότι κατά τα τελευταία χρόνια λόγω οικονομικής κρίσης πολλοί νέοι δεν αποφασίζουν ενίοτε να μετοικίσουν…)

Είναι κοινή διαπίστωση πως η οικογένεια αποτελεί βασικό κύτταρο του κοινωνικού οργανισμού ενώ παράλληλα θεωρείται πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης. Δημιουργήθηκε από πραγματιστική αναγκαιότητα, αφού η εξέλιξη της κοινωνίας και της ζωής γενικότερα συνδεόταν με την ύπαρξη της οικογένειας.

Γιατί, όμως, σήμερα τείνει να συρρικνωθεί;

Το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο και κυρίως συνδέεται με τους εξής παράγοντες:

·Η σύγχρονη «κατολίσθηση» αξιών, το αντιπαραδοσιακό κλίμα εποχής και η ηθική απελευθέρωση έχουν περιορίσει σημαντικά την ισχύ της οικογένειας: παλαιότερα υπήρχε αυστηρή κριτική για τους ανθρώπους που είτε δεν παντρεύονταν είτε χώριζαν. Αντίθετα σήμερα οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων είναι πιο ελεύθερες κι έχουν αποδεσμευτεί από την «κατακραυγή» της κοινής γνώμης.

·Η οικογένεια έχει χάσει πολλές από τις λειτουργίες που κατείχε παλαιότερα (π.χ. την αγωγή, την περίθαλψη, την εκπαίδευση) ενώ ταυτόχρονα έχει πάψει να αποτελεί τον αποκλειστικό φορέα κοινωνικοποίησης.

·Οι ψυχικοί δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν χαλαρώσει ενώ η ανάγκη αλληλοκάλυψης περιορίζεται. Ψυχική πλαδαρότητα και συναισθηματική δυσκαμψία βασανίζουν τα μέλη της οικογένειας επειδή αφενός οι γονείς είναι πλέον φορείς πολλαπλών κοινωνικών ρόλων, συχνά αλληλοσυγκρουόμενων  και αφετέρου επειδή τα νεότερα μέλη έχουν αναλάβει ένα μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων.

·Η οικονομική ανεξαρτητοποίηση των νέων ή η απομάκρυνσή τους λόγω σπουδών διαφοροποιούν τις ισορροπίες εντός της οικογένειας.

·Η χειραφέτηση της γυναίκας την οδήγησε σε διαφορετικούς στόχους και σκοπούς.

·Η τεχνολογική εξέλιξη είτε με τη μορφή του «νοικοκυριού» του σπιτιού είτε με την έννοια των σύγχρονων ηλεκτρικών συσκευών (π.Χ. τηλεόραση, Η/Υ, ηλεκτρονικά παιχνίδια…) απομακρύνουν ψυχικά τα μέλη της οικογένειας που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.

·Η σύγχρονη οικονομική κρίση προκαλεί τριβές στα θεμέλια της οικογένειας με ποικίλους τρόπους.

Απαιτείται αναπροσαρμογή της οικογένειας στις νέες συνθήκες ζωής όπως παλαιότερα από εκτεταμένη-πολυμελής έγινε πυρηνική-ολιγομελής.

Ας μη λησμονούμε πως οι λειτουργίες που επιτελεί η οικογένεια σε σχέση ιδιαίτερα με το παιδί είναι αδιαπραγμάτευτες:

1)Φροντίδα για την ικανοποίηση των βασικών βιολογικών αναγκών και τη σωματική ακεραιότητα του παιδιού

2)Μέριμνα για την κοινωνικοποίηση του παιδιού (εκμάθηση κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς)

3)Οικοδόμηση υγιούς προσωπικότητας, ενίσχυση και διατήρηση της συναισθηματικής ισορροπίας, της κοινωνικής προσαρμογής και της εν γένει ψυχικής υγείας του παιδιού

4)Ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων, δηλ. εξασφάλιση ενός περιβάλλοντος πλούσιου σε μορφωτικά ερεθίσματα για την πλήρη ενεργοποίηση και αξιοποίηση των νοητικών ικανοτήτων του παιδιού.

Αποφθέγματα για την οικογένεια

«Η πατρότητα και η μητρότητα είναι το τελευταίο πεδίο στο οποίο απασχολούνται ερασιτέχνες.» (Alvin Toffler, 1928-, Αμερικανός συγγραφέας & μελλοντολόγος)

«Η οικογένεια είναι το κύτταρο του πολιτισμού.» (Will Durant, 1885-1981, Αμερικανός ιστορικός & φιλόσοφος)

«Η οικογένεια είναι ο θεσμός για τη συστηματική παραγωγή διανοητικών ασθενειών.» (Ashley Montagu, 1905-1999, Αγγλοεβραίος ανθρωπολόγος)

«Μια οικογένεια, αν και δεν είναι κάτι απαραίτητο, είναι η υπέρτατη πολυτέλεια.» (Eric Pio, Αμερικανός ηθοποιός)

«Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ξέρει τι σημαίνει ζωή, δεν μπορεί να ξέρει τι σημαίνει κόσμος, τι σημαίνει οτιδήποτε, ώσπου ν’ αποκτήσει ένα παιδί και να τ’ αγαπάει.» (Λευκάδιος Χερν, 1850-1904, Ελληνοϊρλανδός συγγραφέας)

«Το παιδί δεν πρέπει ν’ ακούει προσβολές, γιατί μόνο έτσι μεγαλώνοντας θ’ αποκτήσει αξιοπρέπεια.» (Friedrich Engels, 1820-1895, Γερμανός πολιτικός φιλόσοφος)

«Τα παιδιά χρειάζονται περισσότερα πρότυπα παρά κριτικές.» (Joseph Joubert, 1754-1824, Γάλλος γνωμικογράφος)