Ομήρου «Οδύσσεια»

Ραψωδία α’ (στίχ. 26-108)

Θεματικοί άξονες

· (στίχ. 26-30): η απουσία του Ποσειδώνα

· (στίχ. 31-51): ο λόγος του Δία στο συμβούλιο των θεών

· (στίχ. 52-72): η απάντηση της Αθηνάς

· (στίχ. 73-92): η απάντηση του Δία προς την Αθηνά

· (στίχ. 93-108): το διπλό σχέδιο δράσης της Αθηνάς

Ø Στίχ. 26: η απουσία του Ποσειδώνα στη χώρα των Αιθιόπων συμβάλλει στην εξέλιξη της ιστορίας (προοικονομία)

Ø Στίχ. 32-51: η αφήγηση της ιστορίας του Αίγισθου προβάλλει την άποψη για την ελεύθερη κι αυτόβουλη δράση του ανθρώπου, κάτι που σημαίνει πως ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ευτυχία ή τη δυστυχία του, πέρα από ό,τι του όρισε η μοίρα. Η ελευθερία αυτή συνεπάγεται και την ευθύνη για τις πράξεις του, για τις οποίες τιμωρείται ή επαινείται από τους θεούς.

Ø Στίχ. 39: Μοίρα: προσωποποιημένη ακαθόριστη δύναμη, στην οποία υποτάσσονταν θεοί και άνθρωποι. Ο άνθρωπος, ωστόσο, μπορεί να ενεργήσει παράλληλα προς τη Μοίρα ή ακόμη και να την υπερβεί. Θα έχει, όμως, την απόλυτη ευθύνη των πράξεών του και θα πρέπει να είναι έτοιμος να υποστεί τις επιπτώσεις αυτής της συμπεριφοράς.

Ø Στίχ. 46-48: στην ομηρική εποχή δε λειτουργούσε ο θεσμός της δικαιοσύνης αλλά ίσχυε η αυτοδικία, η αυθαίρετη δηλ. τιμωρία του δράστη από συγγενικό πρόσωπο του παθόντα.

Ø Στίχ. 56-72: ευνοϊκή - μεροληπτική συμπεριφορά Αθηνάς προς Οδυσσέα (ανθρωπομορφισμός)

Ø Στίχ. 75-78: οι θεοί συμπαθούν τους γνωστικούς και ευσεβείς ανθρώπους.

Ø Στίχ. 90-92: προβάλλεται η αρχή της πλειοψηφίας ως βασικό συστατικό της δημοκρατίας (Ο Ποσειδώνας είναι ένας ενώ οι υπόλοιποι θεοί που συμπονούν τον Οδυσσέα είναι πολλοί).

Ø Στίχ. 94-108: το σχέδιο της Αθηνάς αποτελείται από δύο στάδια:

α) Ο Ερμής πηγαίνει στην Καλυψώ για να της ανακοινώσει την απόφαση των θεών για την απελευθέρωση του Οδυσσέα

β) Η Αθηνά πηγαίνει στον Τηλέμαχο προκειμένου να τον πείσει:

1) να συγκαλέσει σε συνέλευση τους συμπολίτες του

2) ν’ αντιμετωπίσει με γενναιότητα και θάρρος τους μνηστήρες και

3) να πείσει τον Τηλέμαχο να πάει στην Πύλο και τη Σπάρτη για να πάρει πληροφορίες από το Νέστορα και το Μενέλαο αντίστοιχα, σχετικά με τον πατέρα του.

Ø Στίχ. 108: υστεροφημία είναι η καλή φήμη μετά το θάνατο ενός ανθρώπου. Φαίνεται ότι στην ομηρική εποχή θεωρείται υψηλό ιδανικό και οι άνθρωποι αγωνίζονταν με πράξεις ηρωικές να την εξασφαλίσουν.

§ Στο απόσπασμα αυτό διαφαίνονται θεατρικότητα και παραστατική διήγηση. Εκτός από την τριτοπρόσωπη αφήγηση της Μούσας, υπάρχει και η διαλογική μορφή (μεταξύ Δία-Αθηνάς)

§ Σκηνικό/ τόπος: παλάτι θεών, Όλυμπος

§ Χρόνος: εν απουσία Ποσειδώνα

§ Παρουσία κι άλλων προσώπων- των υπολοίπων θεών- που όμως δεν ομιλούν αλλά είναι βουβά πρόσωπα.

§ Προοικονομία: νόστος Οδυσσέα, τερματισμός οργής Ποσειδώνα, μετάβαση Ερμή στην Ωγυγία, μετάβαση Αθηνάς στην Ιθάκη, απελευθέρωση Οδυσσέα από Καλυψώ.

§  Ανθρωπομορφισμός: οι θεοί συμπαθούν, αντιπαθούν, ταξιδεύουν, συνεδριάζουν, σχολιάζουν, έχουν συναισθήματα.

Ασκήσεις Εμπέδωσης - Ραψωδία α’ (στίχ. 26-108)

Να συμπληρώσετε τα κενά:

1. Οι Θεοί βρίσκονται και συνεδριάζουν στ..      ………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Ο Ποσειδώνας δεν παρευρίσκεται στο συμβούλιο των Θεών, επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Ο Δίας διατυπώνει το παράπονο ότι ………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Ο Αίγισθος τιμωρήθηκε επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Οι αρετές που αποδίδει ο Δίας στον Οδυσσέα είναι ………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Ο Ποσειδώνας δεν συμπαθεί τον Οδυσσέα, επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Ο Αίγισθος δεν τιμωρήθηκε από τους Θεούς αλλά από ………………………………………………………………………………………………………………………………

8. Η Αθηνά ελπίζει ότι όπως τιμωρήθηκε ο Αίγισθος για την απρεπή συμπεριφορά του, ομοίως θα υπάρξει τιμωρία και για τ…. ……………………………………………………………………………………………………………………………..

9. Οι υπόλοιποι Θεοί – εκτός του Ποσειδώνα – συμφωνούν με την πρόταση του Δία, διότι:

α)……………………………………………………………………………………………………………………………

β)……………………………………………………………………………………………………………………………

10) Ο Ερμής θα πάει στο νησί της Καλυψώς, την Ωγυγία για να ………………………………………………………………………………………………………………………………

11) Η Αθηνά θα πάει στην Ιθάκη για να πείσει τον Τηλέμαχο:

α) ………………………………………………………………………………………………………………………………

β) ………………………………………………………………………………………………………………………………

γ) ………………………………………………………………………………………………………………………………

Ζακ Πρεβέρ «Βγαίνοντας από το σχολειό»

 

1. Το ποίημα του Πρεβέρ προβάλλει πλήθος θεμάτων προς συζήτηση όπως τη δημιουργική φαντασία των παιδιών,  την ανάγκη να ξεφύγουν από το ασφυκτικό κλοιό του σχολείου, την επιθυμία να γνωρίσουν τον κόσμο και να αποκτήσουν εμπειρίες καθώς και τη γενικότερη φαντασία, αισιοδοξία, τόλμη κι ομορφιά της παιδικής ηλικίας. Να εντοπίσετε αυτά τα στοιχεία στο ποίημα.

2. Το συγκεκριμένο ποίημα είναι επηρεασμένο από το πνευματικό ρεύμα του υπερρεαλισμού που είχε ως βασικό γνώρισμά του τη φυγή και το ταξίδι πάνω από την πραγματικότητα. Να επιβεβαιώσετε αυτήν την άποψη χρησιμοποιώντας αναφορές μέσα από το ποίημα.

3. Να εντοπίσετε τα διάφορα μεταφορικά μέσα που εκφράζουν την ανάγκη φυγής από την ασφυκτική πραγματικότητα. Σε ποιες εποχές ανήκουν αυτά τα μέσα και τι συμβολίζει το καθένα απ’ αυτά;

4. Στον υπερρεαλισμό η επικράτηση της φαντασίας απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά της λογικής, ενεργοποιεί τη γλώσσα με στόχο την έκφραση των βαθύτερων και ασυνείδητων επιθυμιών. Προβάλλεται κάτι τέτοιο στο ποίημα του Πρεβέρ; Να βρείτε τρία σημεία στα οποία το πραγματικό συνδέεται με το φανταστικό.

5. Να παρουσιάσετε τη στιχουργική οργάνωση του ποιήματος (ομοιοκαταληξία, μέτρο, ρυθμός, στροφές…) 

6. Να χαρακτηρίσετε – με αιτιολόγηση -  το ύφος  και τη γλώσσα του ποιήματος.

7. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της Στήλης Α’ με τα κατάλληλα σχήματα λόγου της Στήλης Β’:

Στήλη Α’	Στήλη Β’
«Αρχίσαμε να τρέχουμε να τρέχουμε…»	1. Παρήχηση του «γ»
«Γύρω τριγύρω από τη γη…»	2. μεταφορά
«… τη θάλασσα να κάνει το περίπατό της…»	3. επανάληψη
«Ώσπου στο τέλος τον πατήσαμε…	4. Οπτική εικόνα
«με τ’ αρωματισμένα της νησιά»	5. προσωποποίηση
«ψάχνοντας αχινούς»	6. Ηχητική εικόνα
«Μας ευχαρίστησε…»	7. Οσφρητική εικόνα

8. Πώς συνδέεται το φανταστικό ταξίδι των παιδιών στο ποίημα του Πρεβέρ με την προσφώνηση του Ελύτη για τα παιδιά «πατριωτάκια του ήλιου»;

Οδυσσέας  Ελύτης, «ΧVIII»

Ψηλά μ' έναν πυρσό από στάχυα η λεβεντιά

Προχωρεί μες στα κύματα και τραγουδάει:

Ω παιδιά που με νιώθετε — πατριωτάκια του ήλιου

Με βέργες και παράξενα πουλιά στα χέρια,

Με χλοερές καρδιές και μάτια καθαρά

Που ακούτε από τις παραλίες την ανατολή να βουίζει

Ζεσταίνοντας στην αγκαλιά σας ένα φως απέραντο

Από την άκρη τ' ουρανού ως το βάθος της καρδιάς

Με πείσμα πορφυρό — πατριωτάκια του ήλιου

Που λέτε: ο μόνος δρόμος είναι η ανατολή!

Της ελιάς και της συκιάς και του κυπαρισσιού

Των αμπελιών των ξεροπόταμων και των μεγάλων τρούλων

Η γη ακουμπάει από τη μια μεριά στην όχθη των ονείρων σας

Ακούστε με είμαι από τους δικούς σας δώστε μου ένα χέρι

Που ν' αγαπάει μεμιάς να κόβει τα ολόκληρα όνειρα

Να κολυμπάει ελεύθερα στα νιάτα των νεφών.

Η γη μιλάει κι ακούγεται απ' το ρίγος των ματιών.

Από τη συλλογή Ήλιος ο πρώτος (1943)

[πηγή: Οδυσσέας Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος, Αθήνα 2002, σ. 91-92]

Ομήρου «Οδύσσεια»

Ραψωδία α’ (στίχ. 1-25)

Προοίμιο: εισαγωγή-πρόλογος

    · Επίκληση ποιητή στη Μούσα (να του δώσει έμπνευση)

    · Διήγηση (παρουσιάζεται σύντομα η υπόθεση του έπους)

    · Παράκληση (ζητείται από τη Μούσα να ορίσει το χρονικό σημείο έναρξης της αφήγησης)

Η Οδύσσεια έχει δύο προοίμια:

    1. Το προοίμιο του ποιητή (στίχ. 1-13)

    2. Το προοίμιο της Μούσας (στίχ. 14-25)

Περιεχόμενο 1^ου Προοιμίου

· Η θεϊκή επίκληση που αφενός δυναμώνει την αυτοπεποίθηση του ποιητή κι αφετέρου δίνει κύρος στο λόγο του και καθιστά το έργο θεόπνευστο.

· Ηθογραφείται ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας χωρίς όμως ν’ αναφέρεται το όνομά του.

· Προσδιορίζεται η αρχή των περιπετειών του ήρωα.

· Αναφέρονται σύντομα τα παθήματα του Οδυσσέα και των συντρόφων του.

Περιεχόμενο 2^ου Προοιμίου

  · Αντίθεση πολλών αρχηγών Τρωικού πολέμου – Οδυσσέα

  · Η Καλυψώ κι ο Ποσειδώνας εμποδίζουν την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη.

  · Ο Οδυσσέας νοσταλγεί την πατρίδα και αγαπά τη γυναίκα του, την Πηνελόπη.

  · Ο ήρωας θα επιστρέψει στην Ιθάκη, όπου όμως θα βρεθεί αντιμέτωπος με πολλές δυσκολίες.

ΚΥΚΛΙΚΟ ΣΧΗΜΑ: τεχνική – σύμφωνα με την οποία- ένας στίχος ολοκληρώνεται ακριβώς ή περίπου με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο αρχίζει.

ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΟΔΥΣΣΕΑ:

  · επινοητικός εφευρετικός, πολύξερος, εύστροφος, πονηρός (τον άνδρα τον πολύτροπο)

  · πορθητής, καστροκατακτητής με το τέχνασμα του Δούρειου ίππου (… της Τροίας πάτησε το κάστρο το ιερό)

  · έμπειρος, σοφός, γνώστης ανθρώπινης συμπεριφοράς (… βρέθηκε ως τα πέρατα … έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές)

  · πολύπαθος και πολυβασανισμένος (πάθη πολλά που τον σημάδεψαν)

  · φιλέταιρος, άξιος και υπεύθυνος ηγέτης (σηκώνοντας το βάρος … συντρόφους)

  · ευσεβής, υπάκουος, πειθαρχημένος, σε αντίθεση με τους συντρόφους του (γιατί εκείνοι … τη μέρα)

  · φιλόπατρις και νοσταλγός της πατρίδας (πόθος γυρισμού)

  · καλός σύζυγος

  · θεοσεβής (οι θεοί τον συμπαθούσαν…)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

   1) Να βρείτε το α’ συνθετικό των παρακάτω λέξεων και να δηλώσετε τι μέρος του  λόγου είναι.

Αλλόθρησκος:		Ζωολογία:
Ανωφερής:		Βιβλιοθηκάριος:
Αντιμέτωπος:		Αυτοκαταστροφικός:
Μεταπείθω:		Πισώπλατα:
Κοκκινόχωμα:		Φιλόζωος:
Παραλληλόγραμμο:		Μεγαλόσωμος:
Αναβοσβήνω:		Τελειομανής:
Μικρόψυχος:		Καλοκαίρι:

   2) Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε το υποκείμενο των υπογραμμισμένων ρημάτων και να δηλώσετε την μορφή τους.

  Ø  Αυτή την εικόνα παρουσιάζει σήμερα το φοιτητικό κίνημα.

  Ø  Το καλοκαίρι δε θα πάω πουθενά διακοπές.

  Ø  Πολλοί ξένοι κατακλύζουν κάθε καλοκαίρι τις ελληνικές παραλίες.

  Ø  Εμείς παρακολουθούσαμε σιωπηλοί το μάθημα του καθηγητή.

  Ø  Δεν επιτρέπεται να καταναλώνετε αναψυκτικά και ποτά.

  Ø  Ήταν βέβαια ξεκάθαρο ότι απαγορευόταν να έχουμε ανοιχτά βιβλία.

  Ø  Ποιος σου είπε πώς δε θα έλθω;

  Ø  Οι εκπαιδευμένοι μπορούσαν να εκτελούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις ασκήσεις.

  Ø  Θα ξημερώσει και θα ηρεμήσουμε.

  Ø  Με παρακαλούν συνέχεια οι γονείς μου να διαβάσω.

   3)   Στις παρακάτω φράσεις να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

  Ø  Οι μαθητές του γυμνασίου ζωγράφισαν τον πίνακα.

  Ø  Οι γονείς μου καθάρισαν τον κήπο και φύτεψαν νέα λουλούδια.

  Ø  Ο σεισμός προκάλεσε πολλές ζημιές στα σπίτια της περιοχής.

  Ø  Δάνεισε το κινητό της τηλέφωνο στη φίλη της.

  Ø  Η δυνατή βροχή κατέστρεψε ολόκληρη τη σοδειά.

  Ø  Οι δυνατοί συνήθως εκμεταλλεύονται τους αδύναμους.

  Ø  Ο πρόεδρος της ομάδας αντικατέστησε τον προπονητή.

  Ø  Ο πατέρας μου με παρηγόρησε που δεν έγραψα καλά στο διαγώνισμα.

  Ø  Το απόγευμα μαύρα σύννεφα θα σκεπάσουν τον ουρανό.

  Ø  Η γυμναστική και η σωστή διατροφή ωφελούν την ανθρώπινη υγεία.

   4) Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους της μετοχής των ρημάτων που βρίσκονται στην παρένθεση.

  Ø  Έμεινε ……………………. (κρύβομαι) στην σπηλιά, για να μπορέσει να ξεφύγει.

  Ø  Μετά την επιτυχία της ένιωθε πολύ …………………………… (χαίρομαι)

  Ø  Κρύωσε, γιατί βγήκε …………………(ιδρώνω) στο μπαλκόνι.

  Ø  Κλείσε το φώς ……………….. (βγαίνω) από το μπάνιο.

  Ø  Άρχισε να χορεύει και μου είπε …………………….. (γελώ)

  Ø  Περάσαμε όλο το βράδυ …………….. (μιλώ) για την παράσταση που είχαμε παρακολουθήσει.

  Ø  Ύστερα από την κατανάλωση τόσο πολλών φαγητών  ο αδελφός ήταν πλέον ……………………………  (χορταίνω)

  Ø  Προτιμώ τα φρούτα όταν είναι ……………….. (γίνομαι).

  Ø  ……………………………. (παίρνω) το μετρό, θα φτάσεις πιο γρήγορα στον προορισμό σου.

  Ø  Ήταν πολύ ……………………………. (στεναχωριέμαι), επειδή η ομάδα του έχασε στον αγώνα.

   5) Να βρείτε το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων και να δηλώσετε τί μέρος του λόγου είναι:

Μεταφέρω:		Αποχωρίζομαι:
Περικάρπιο:		Πολυαγαπημένος:
Πολύχρωμος:		Παραπάνω:
Πολυδιάστατος:		Ανατροπή:
Κατακόκκινος:		Καταβεβλημένος:

   6) Να σχηματίσετε οικογένειες λέξεων με τις λέξεις που ακολουθούν: (π.χ. τραπέζι → επιτραπέζιο, ομοτράπεζος, τράπεζα, τραπεζικός, τραπεζαρία, τραπεζάκι …)

Ø Λαμβάνω:	Ø Διδάσκω:
Ø Βολή:	Ø Τιμή:
Ø Δράση:	Ø Έργο:
Ø Παιδί:	Ø Αρχή:
Ø Γράμμα:	Ø Πατέρας: