Κωνσταντινούπολη 1890

Υγρός αντικατοπτρισμός!!!

Φιλία! Η ισχύς εν τη ενώσει…

Φιλία ονομάζεται η εσωτερική σχέση, ο ιδιαίτερος σύνδεσμος μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων που προϋποθέτει κοινωνία και έχει ως βασικά χαρακτηριστικά την αμοιβαία πλατωνική αγάπη, την αφοσίωση και την κατανόηση, χωρίς την ύπαρξη συμφέροντος, κινήτρου ή  οποιουδήποτε απώτερου στόχου.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη τα είδη της φιλίας είναι τρία και βασίζονται αντίστοιχα σε τρία διαφορετικά κίνητρα:

1.     Το χρήσιμο (=η ωφέλεια, το συμφέρον)

2.     Το ηδύ (=η ηδονή, η ευχαρίστηση)

3.     Το αγαθό (=η ηθική ποιότητα, η αρετή, η ανθρωπιά)

Τα δύο πρώτα είδη φιλικών σχέσεων είναι φιλίες τυχαίες, εφήμερες και πρόσκαιρες… Το τρίτο είδος αποτελεί την τέλεια μορφή φιλίας. Θεμέλιο και εγγύηση της ιδανικής φιλίας είναι η αρετή που θεωρείται κάτι μόνιμο και σταθερό. Η έννοια της αρετής έχει πολύπλευρη σημασία. Στα αρχαία χρόνια ταυτιζόταν με τη γενναιότητα και την πολεμική ανδρεία. Με το πέρασμα των χρόνων απέκτησε τη σημασία της ανθρώπινης προσπάθειας για το ατομικό καλό (δηλ. την προσωπική βελτίωση) καθώς και της συμβολής στη ευρύτερη αναβάθμιση του επιπέδου της κοινωνίας.

Γνωρίσματα-προϋποθέσεις τέλειας φιλίας: ισότητα, ομοιότητα, αμοιβαιότητα, ειλικρίνεια, ανοχή, συνέπεια, απλότητα, αυθορμητισμός, ταπεινότητα, καταδεκτικότητα, πνεύμα θυσίας και προσφοράς, ανιδιοτέλεια, σταθερότητα, αγαθότητα. (Η ιδανική φιλία δεν είναι άπληστη αλλά εκδηλώνεται έμπρακτα και ενεργά).

Για να διερευνήσουμε τα κίνητρα της φιλίας αξίζει να μελετήσουμε τις απόψεις του Ευάγγελου Παπανούτσου περί της ανθρώπινης ένδειας: ο άνθρωπος είναι ενδεής από τη φύση του και αγωνίζεται συνεχώς να υπερνικήσει με κάθε τρόπο την ελλειπτικότητα του. Η ένδεια αυτή είναι τριπλή:

· φυσική (λείπουν στον άνθρωπο οι φυσικές ικανότητες προκειμένου να πετύχει όσα χρειάζεται, δεν είναι επαρκείς οι σωματικές του δυνάμεις, δεν του χάρισε ο Θεός μεγάλη μυϊκή δύναμη)

· ηθική (είναι ανίσχυρος απέναντι στον πειρασμό και ταυτόχρονα επιρρεπής να αδικεί τους άλλους και ενίοτε και τον εαυτό του)

· μεταφυσική (αντικρίζει με δέος το Σύμπαν, αισθάνεται τη μικρότητα του, έχει μεταφυσικό άγχος)

Ο Αριστοτέλης, εξάλλου, λέει: «Εκείνος, που από αυτάρκεια δεν είναι ενδεής κανενός πράγματος, είναι ή θηρίο ή Θεός».  

Αξία της φιλίας:

α) σε ατομικό επίπεδο, ο φίλος αποτελεί προέκταση του εαυτού μας. Μας βοηθάει να αντιληφθούμε καλύτερα τον εσωτερικό μας κόσμο. Η φιλία εξευγενίζει και ολοκληρώνει. Είναι «μέσο» για την αντιμετώπιση της ρουτίνας, της μοναξιάς, του ελεύθερου χρόνου. Με τον έπαινο και την ενθάρρυνση ωθεί σε δράση και δημιουργία. Στέκεται δίπλα μας τόσο στην ευτυχία όσο και τη δυστυχία. Μας συμβουλεύει, μας συγκρατεί, παρηγορεί, υποστηρίζει, αποτρέπει…

β) σε κοινωνικό επίπεδο, η φιλία είναι ευεργετική δύναμη. Σ’ αυτή στηρίζονται οι ειρηνευτικοί σκοποί και οι μορφωτικές προσπάθειες. Συντελεί στην υγιή κοινωνικότητα, την κοινωνικοποίηση και την αδελφοσύνη.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα φίλων αποτελούν οι Αχιλλέας-Πάτροκλος και οι Ορέστης-Πυλάδης.

Οι εχθροί της φιλίας είναι η ιδιοτέλεια, ο φθόνος, η αντιζηλία, ο εγωισμός, η καχυποψία, η νοσηρή φιλοδοξία, η υποκρισία, η κολακεία, η φαυλότητα, η ανηθικότητα..

Δυστυχώς το πνεύμα της εποχής δεν επιτρέπει την ανάπτυξη της αληθινής φιλίας. Επικρατούν το συμφέρον, ο ωφελιμισμός, η ιδιοτέλεια, η υποκρισία.

Παρ’ όλα αυτά οι φιλίες είναι γεγονός ότι αποτελούν ένα σημαντικό και αναπόσπαστο μέρος της ζωής των ανθρώπων.

Τέλος ας μην ξεχνάμε ότι η φιλία για να επιβιώσει χρειάζεται αγάπη, χρόνο, προσοχή και εμπιστοσύνη. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να αποτελέσει βασικό εφόδιο και  βασική υποστήριξη στις πολλαπλές δυσκολίες της καθημερινής ζωής.

«Φιλία ἐστί μία ψυχή ἐν δυσί σώμασιν ἐνοικουμένη»(=Φιλία είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα) είχε πει ο Σωκράτης.

Αποφθέγματα περί φιλίας

«Φίλος και ίππος εν ανάγκη δοκιμάζονται» Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας

«Λίγοι άνθρωποι το έχουν στη φύση τους αυτό: να τιμούν χωρίς φθόνο τον ευτυχισμένο φίλο τους» Αισχύλος, 525-456 π.Χ., Αρχαίος τραγικός ποιητής 

«Αν δεν μπορείς να έχεις έναν πιστό φίλο, να είσαι ο ίδιος φίλος του εαυτού σου»

Πυθαγόρας  580-490 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

«Το γέλιο δεν είναι καθόλου άσχημη αρχή για μια φιλία. Και είναι μακράν το καλύτερο για να τελειώσεις μια φιλία» Oscar Wilde, 1854-1900, Ιρλανδός συγγραφέας

«Αν γίνεις φίλος με τον εαυτό σου, δεν θα είσαι ποτέ μόνος» Maxwell Maltz, 1899-1975, Αμερικανός συγγραφέας αυτοβοήθειας

«Είμαστε όλοι φίλοι των ευτυχούντων, ενώ των δυστυχούντων δεν είναι φίλος ούτε ο πατέρας» Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

«Οι σιωπές κάνουν τις πραγματικές συζητήσεις μεταξύ φίλων. Αυτό που μετράει δεν είναι να μιλάς, αλλά να μη χρειάζεται να μιλήσεις» Margaret Lee Runbeck, 1905-1956, Αμερικανίδα συγγραφέας

«Ο έρωτας ξεγυμνώνει τα σώματα. Η φιλία ξεγυμνώνει τους χαρακτήρες» C.S. Lewis, 1898-1963, Ιρλανδός συγγραφέας

«Αληθινός φίλος είναι αυτός που παραβλέπει τις αποτυχίες σου και αντέχει τις επιτυχίες σου» Doug Larson, 1926-, Αμερικανός αρθρογράφος

«Το να περπατάς με ένα φίλο στο σκοτάδι είναι καλύτερο από το να περπατάς μόνος στο φως» Helen Keller, 1880-1968, Αμερικανίδα συγγραφέας

«Ένας φίλος σ’ ολόκληρη τη ζωή είναι αρκετός. Δύο είναι πολλοί. Τρεις είναι σχεδόν αδύνατον» Henry Adams, 1838-1918, Αμερικανός ιστορικός

«H μεγάλη διαφορά μεταξύ αγάπης και φιλίας είναι ότι δεν μπορείς να έχεις φιλία χωρίς ανταπόδοση» Michel Tournier, 1924-, Γάλλος συγγραφέας

«Μην αποφεύγεις ούτε τους φίλους να κατακρίνεις ούτε τους εχθρούς να επαινείς» Αναξαγόρας, π.500-427 π.Χ., Προσωκρατικός φιλόσοφος & αστρονόμος

«Η απώλεια ενός φίλου είναι σαν την απώλεια ενός μέλους του σώματος: Ο χρόνος μπορεί να απαλύνει τον πόνο της πληγής, αλλά η απώλεια δεν μπορεί να αποκατασταθεί» Robert Southey, 1774-1843, Άγγλος ποιητής

«Ένας φίλος πάντα αγαπάει, αλλά εκείνος που αγαπάει δεν είναι πάντα φίλος» Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφος

Ακρόπολη - 1961

Καμάρα - Θεσσαλονίκη 1890

Φωτογράφος P. Jepdji

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός "ιδανικού ανθρώπου" ή Υπεράνθρωπου κατά τον Αριστοτέλη;

Όμως ο ιδανικός άνθρωπος κατά τον Αριστοτέλη -ο μεγαλόψυχος— δεν είναι ένας απλός μεταφυσικός φιλόσοφος.

-Δεν εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο για ασήμαντους λόγους... αφού ελάχιστα είναι τα πράγματα που θεωρεί πολύτιμα. Όμως θα διακιν­δυνεύσει για έναν σημαντικό σκοπό, και θα είναι έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του, αφού πιστεύει ότι δεν αξίζει τον κόπο να προστατεύει κανείς τη ζωή του με οποιοδήποτε τίμημα.

-Του αρέσει να ευεργετεί, αλλά ντρέπεται να τον ευεργετούν, γιατί το πρώτο είναι ένδειξη ανωτερότητας και το δεύτερο κατωτερότητας...

-Δεν ανταγωνίζεται τους άλλους για τα κοινά αντικείμενα της φιλοδοξίας, ούτε πηγαίνει εκεί όπου άλλοι κατέχουν την πρώτη θέση...

-Πρέπει να εκδηλώνει ανοιχτά και την αγάπη και το μίσος, αφού η απόκρυψη δείχνει δειλία...

-Δεν μπορεί να αφήσει τη ζωή του να στρέφεται γύρω από κάποιον άλλο, εκτός αν είναι ένας φίλος, γιατί μια τέτοια συμπεριφορά θα ήταν δουλική...

-Σπάνια θαυμάζει κάτι, αφού τίποτα δεν είναι σπουδαίο γι’ αυτόν...

-Ούτε είναι μνησίκακος, γιατί δεν είναι ένδειξη μεγαλόψυχου ανθρώπου το να θυμάται τις αδικίες που έχει υποστεί αλλά το να τις παραβλέπει...

-Δεν μιλά για τους ανθρώπους, ούτε για τον εαυτό του ούτε για τους άλλους, γιατί δεν επιθυμεί ούτε να επαινούν αυτόν ούτε να ψέγουν τους άλλους. Και ο ίδιος ούτε επαινεί ούτε κακολογεί, ούτε καν τους εχθρούς του, παρά μόνο αν προσβληθεί...

-Για αναπόφευκτα ή ασήμαντα ζητήματα δεν διαμαρτύρεται ούτε ζητά βοήθεια, αφού μόνο όποιος τα θεωρεί σοβαρά θα φερόταν έτσι...

-Η κίνησή του είναι αργή, η φωνή του βαριά και τα λόγια του μετρημένα. Γιατί δεν βιάζεται αυτός που ελάχιστα ζητήματα θεωρεί σοβαρά, ούτε εξάπτεται εκείνος που τίποτα δεν θεωρεί σπουδαίο. Γιατί στη βιασύνη και στην έξαψη οφείλεται η στριγκή φωνή και η βιασύνη...

-Υπομένει κάθε είδους ατυχίες με αξιοπρέπεια, και κάνει πάντα ό,τι καλύτερο μπορεί ανάλογα με τις συνθήκες, όπως ο ικανός στρατηγός χρησιμοποιεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο τις δυνάμεις που έχει στη διάθεσή του...

-Είναι ο καλύτερος φίλος του εαυτού του, και του αρέσει η απομόνωση, ενώ ο άνθρωπος χωρίς αρετή ή ικανότητες είναι ο χειρότερος φίλος του εαυτού του και φοβάται τη μοναξιά.

Αυτός, λοιπόν, είναι ο Υπεράνθρωπος του Αριστοτέλη 

 Ηθικά Νικομάχεια, χ, 7. Και iv3

  Απόσπασμα από το βιβλίο του Will Durant "H περιπέτεια της φιλοσοφίας" 

by Αντικλείδι , http://antikleidi.com

Οικογένεια… Θα επιζήσει άραγε αυτός ο θεσμός;

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια έντονη αμφισβήτηση του θεσμού της οικογένειας με αποτέλεσμα ο θεμελιακός αυτός κοινωνικός θεσμός να διέρχεται μια βαθιά κρίση ιδιαίτερα στις προηγμένες κοινωνίες. Ας μη λησμονούμε ότι διανύουμε μια εποχή ριζικά αναθεωρητική και καθαρά αντιπαραδοσιακή, εποχή που διακρίνεται για την αναθεώρηση αξιών και αυθεντιών.

       Η κρίση του θεσμού της οικογένειας εστιάζεται κυρίως:

·στον αυξανόμενο αριθμό διαζυγίων

·στη μείωση των γάμων

·στην προτίμηση συμβίωσης και μη απόκτησης τέκνων

·στην εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας από τους νέους (μολονότι κατά τα τελευταία χρόνια λόγω οικονομικής κρίσης πολλοί νέοι δεν αποφασίζουν ενίοτε να μετοικίσουν…)

Είναι κοινή διαπίστωση πως η οικογένεια αποτελεί βασικό κύτταρο του κοινωνικού οργανισμού ενώ παράλληλα θεωρείται πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης. Δημιουργήθηκε από πραγματιστική αναγκαιότητα, αφού η εξέλιξη της κοινωνίας και της ζωής γενικότερα συνδεόταν με την ύπαρξη της οικογένειας.

Γιατί, όμως, σήμερα τείνει να συρρικνωθεί;

Το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο και κυρίως συνδέεται με τους εξής παράγοντες:

·Η σύγχρονη «κατολίσθηση» αξιών, το αντιπαραδοσιακό κλίμα εποχής και η ηθική απελευθέρωση έχουν περιορίσει σημαντικά την ισχύ της οικογένειας: παλαιότερα υπήρχε αυστηρή κριτική για τους ανθρώπους που είτε δεν παντρεύονταν είτε χώριζαν. Αντίθετα σήμερα οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων είναι πιο ελεύθερες κι έχουν αποδεσμευτεί από την «κατακραυγή» της κοινής γνώμης.

·Η οικογένεια έχει χάσει πολλές από τις λειτουργίες που κατείχε παλαιότερα (π.χ. την αγωγή, την περίθαλψη, την εκπαίδευση) ενώ ταυτόχρονα έχει πάψει να αποτελεί τον αποκλειστικό φορέα κοινωνικοποίησης.

·Οι ψυχικοί δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν χαλαρώσει ενώ η ανάγκη αλληλοκάλυψης περιορίζεται. Ψυχική πλαδαρότητα και συναισθηματική δυσκαμψία βασανίζουν τα μέλη της οικογένειας επειδή αφενός οι γονείς είναι πλέον φορείς πολλαπλών κοινωνικών ρόλων, συχνά αλληλοσυγκρουόμενων  και αφετέρου επειδή τα νεότερα μέλη έχουν αναλάβει ένα μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων.

·Η οικονομική ανεξαρτητοποίηση των νέων ή η απομάκρυνσή τους λόγω σπουδών διαφοροποιούν τις ισορροπίες εντός της οικογένειας.

·Η χειραφέτηση της γυναίκας την οδήγησε σε διαφορετικούς στόχους και σκοπούς.

·Η τεχνολογική εξέλιξη είτε με τη μορφή του «νοικοκυριού» του σπιτιού είτε με την έννοια των σύγχρονων ηλεκτρικών συσκευών (π.Χ. τηλεόραση, Η/Υ, ηλεκτρονικά παιχνίδια…) απομακρύνουν ψυχικά τα μέλη της οικογένειας που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.

·Η σύγχρονη οικονομική κρίση προκαλεί τριβές στα θεμέλια της οικογένειας με ποικίλους τρόπους.

Απαιτείται αναπροσαρμογή της οικογένειας στις νέες συνθήκες ζωής όπως παλαιότερα από εκτεταμένη-πολυμελής έγινε πυρηνική-ολιγομελής.

Ας μη λησμονούμε πως οι λειτουργίες που επιτελεί η οικογένεια σε σχέση ιδιαίτερα με το παιδί είναι αδιαπραγμάτευτες:

1)Φροντίδα για την ικανοποίηση των βασικών βιολογικών αναγκών και τη σωματική ακεραιότητα του παιδιού

2)Μέριμνα για την κοινωνικοποίηση του παιδιού (εκμάθηση κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς)

3)Οικοδόμηση υγιούς προσωπικότητας, ενίσχυση και διατήρηση της συναισθηματικής ισορροπίας, της κοινωνικής προσαρμογής και της εν γένει ψυχικής υγείας του παιδιού

4)Ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων, δηλ. εξασφάλιση ενός περιβάλλοντος πλούσιου σε μορφωτικά ερεθίσματα για την πλήρη ενεργοποίηση και αξιοποίηση των νοητικών ικανοτήτων του παιδιού.

Αποφθέγματα για την οικογένεια

«Η πατρότητα και η μητρότητα είναι το τελευταίο πεδίο στο οποίο απασχολούνται ερασιτέχνες.» (Alvin Toffler, 1928-, Αμερικανός συγγραφέας & μελλοντολόγος)

«Η οικογένεια είναι το κύτταρο του πολιτισμού.» (Will Durant, 1885-1981, Αμερικανός ιστορικός & φιλόσοφος)

«Η οικογένεια είναι ο θεσμός για τη συστηματική παραγωγή διανοητικών ασθενειών.» (Ashley Montagu, 1905-1999, Αγγλοεβραίος ανθρωπολόγος)

«Μια οικογένεια, αν και δεν είναι κάτι απαραίτητο, είναι η υπέρτατη πολυτέλεια.» (Eric Pio, Αμερικανός ηθοποιός)

«Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ξέρει τι σημαίνει ζωή, δεν μπορεί να ξέρει τι σημαίνει κόσμος, τι σημαίνει οτιδήποτε, ώσπου ν’ αποκτήσει ένα παιδί και να τ’ αγαπάει.» (Λευκάδιος Χερν, 1850-1904, Ελληνοϊρλανδός συγγραφέας)

«Το παιδί δεν πρέπει ν’ ακούει προσβολές, γιατί μόνο έτσι μεγαλώνοντας θ’ αποκτήσει αξιοπρέπεια.» (Friedrich Engels, 1820-1895, Γερμανός πολιτικός φιλόσοφος)

«Τα παιδιά χρειάζονται περισσότερα πρότυπα παρά κριτικές.» (Joseph Joubert, 1754-1824, Γάλλος γνωμικογράφος)