Ελληνική Διατροφή κατά του Καρκίνου

Από πολλά χρόνια έχει αναγνωρισθεί η ευεργετική επίδραση της παραδοσιακής διατροφής στην Ελλάδα που έχει καθιερωθεί παγκόσμια ως «Μεσογειακή Διατροφή» φρούτα, λαχανικά, ωμά ή βρασμένα χόρτα, όσπρια, δημητριακά (όπως ψωμί, και ζυμαρικά ολικής αλέσεως, μη αποφλοιωμένο ρύζι) γάλα, γιαούρτι, τυρί, αυγά, ελιές, πατάτες, ξηροί καρποί, λάδι, ψάρια, πουλερικά. Μέτρια χρήση οινοπνευματωδών ποτών, κυρίως κόκκινο κρασί, πολύ μικρή ποσότητα κρέατος.

Φρούτα: Πορτοκάλια - φράουλες - ακτινίδια - μάνγκο - που περιέχουν βιταμίνη C και Ε φλαβονοειδή, φολικό οξύ, φυτικές ινές

Λαχανικά: Λάχανο - πιπεριές - ντομάτες - μπρόκολο - λαχανάκια Βρυξελλών - σπανάκι - καρότα - γλυκοπατάτες - κρεμμύδια - σκόρδο - νεροκάρδαμο - που περιέχουν βιταμίνη Β, C, άλφα και βήτα καροτίνη, φολικό οξύ, μεταλλικά ιχνοστοιχεία σίδηρο, ασβέστιο, και φυτικές ίνες.

Δημητριακά: Ψωμί ολικής αλέσεως κ.α. που περιέχουν βιταμίνη Β, μεταλλικά ιχνοστοιχεία, φυτικές ίνες

Ξηροί καρποί: Όπως καρύδια, που περιέχουν μεταλλικά ιχνοστοιχεία σεληνίου

Λιπαρά ψάρια: Όπως σολομός, πλούσιος σε λιπαρά οξέα ωμέγα 3

Ελαιόλαδο: Έχει μεγάλη περιεκτικότητα φαινολών και αποτελεί βασικό διατροφικό στοιχείο της Ελληνικής Διατροφής.

Τα παραπάνω τρόφιμα περιέχουν υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών ουσιών που προστατεύουν το ανθρώπινο σώμα από τις βλαβερές επιδράσεις των ελευθέρων ριζών, δηλαδή των καρκινογόνων μορίων που δημιουργούνται στο σώμα και παράγονται από τοξίνες.

Ο παραδοσιακός τρόπος διατροφής (Μεσογειακή Δίαιτα) με άφθονα λαχανικά, φρέσκα φρούτα, δημητριακά, μείωση του λίπους και των θερμίδων το 24ωρο, των πολύ αλατισμένων και παστών τροφών, μπορεί να ελαττώσει την ανάπτυξη των νοσημάτων φθοράς της υγείας μας. Τα φρούτα και τα λαχανικά μειώνουν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, εγκεφαλικού επεισοδίου και της υπέρτασης.

Με τη σωστή διατροφή διατηρούμε  κανονικό βάρος και καθημερινή αφόδευση. Η χοληστερίνη που αυξάνεται λόγω κακής διατροφής μας, είναι στα φυσιολογικά επίπεδα. Εάν απέχουμε από τις καπνιστικές συνήθειες και την υπερκατανάλωση αλκοόλ και έχουμε καθημερινή σωματική άσκηση (περίπατος - κολύμβηση - γυμναστική) τότε διατηρούμε όλες τις πιθανότητες να αποφύγουμε τους σύγχρονους παράγοντες φθοράς, όπως παχυσαρκία, υπέρταση, αρτηριοσκλήρωση, καρδιοπάθειες, οστεοαρθροπάθειες, ψυχολογικές διαταραχές, ανάπτυξη νεοπλασμάτων.

Η παχυσαρκία αποτελεί ένα αυξανόμενο κίνδυνο γιατί ο σύγχρονος ρυθμός της ζωής επιτείνει τη μείωση της φυσικής δραστηριότητας και αυξάνει την κατανάλωση τροφής πλούσιας σε λιπη και θερμίδες. Όταν υπάρχει θερμιδικό ισοζύγιο, το λίπος δεν προκαλεί παχυσαρκία σε σύγκριση με τις άλλες τροφές. Επομένως η μείωση της σωματικής άσκησης με μεγάλη πρόσληψη λιπαρών ουσιών προκαλεί την παχυσαρκία.

Τα προβλήματα που δημιουργεί η παχυσαρκία είναι:

1. Hπατικές διαταραχές όπως κίρρωση του ήπατος (10%) ή ηπατική ανεπάρκεια.
2. Καρκίνος του παχέος εντέρου
3. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ. Αναπτύσσεται ανθεκτικότης στην ινσουλίνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας για να γίνει η αποθήκευση της γλυκόζης των τροφών στα κύτταρα που θα αποτελέσει την κύρια ενέργεια της λειτουργίας των. Έτσι, το επίπεδο της γλυκόζης του αίματος αυξάνεται με βλαπτικές επιδράσεις στα αιμοφόρα αγγεία που μπορεί να οδηγήσουν μαζί με την υπερχοληστεριναιμία και την αρτηριακή υπέρταση στη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στο τοίχωμα των αγγείων. Επίσης, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ μπορεί να προκαλέσει στα μάτια γλαύκωμα και πιθανή τύφλωση.
4. Εγκεφαλικό με διπλάσιο κίνδυνο από τα άτομα φυσιολογικού βάρους
5. Καρδιακά νοσήματα
6. Αρτηριακή υπέρταση (διπλάσιος κίνδυνος)
7. Οστεοαρθρίτιδα λόγω του μεγάλου βάρους του σώματος  ασκείται μεγάλη πίεση στις αρθρώσεις ειδικά στα γόνατα, καταστρέφεται ο συνδετικός ιστός και αναπτύσσονται ανεπιθύμητες τριβές μεταξύ των οστών.

Η αξία της Σόγιας

Ο οργανισμός χρειάζεται 22 αμινοξέα αλλά μόνο τα 14 μπορεί να παράγει. Τα υπόλοιπα 8 τα λαμβάνει με την τροφή. Η σόγια είναι το μοναδικό τρόφιμο φυτικής πρόελευσης που τα περιέχει όλα. (Η γενετικά τροποποιημένη σόγια μέχρι να αποδειχθεί αβλαβής για την υγεία πρέπει να μη χρησιμοποιείται). Τα ενεργά συστατικά της σόγια είναι οι ισοφλαβόνες, ένας τύπος φυτοοιστρογόνου, φυτικής ορμόνης όμοιας με τα οιστρογόνα που παράγει ο οργανισμός του ανθρώπου. Τα οιστρογόνα βοηθούν στην μείωση της παραγωγής της ολικής χοληστερόλης, αυξάνουν την HDL και μειώνουν την LDL που προκαλεί τις αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες. Επίσης τα οιστρογόνα συμβάλλουν στην ενίσχυση των οστών κυρίως στις γυναίκες, αυξάνοντας την οστική πυκνότητα και ενισχύουν την νευρική και εγκεφαλική λειτουργία.

Οι γυναίκες ευεργετούνται γιατί ο οργανισμός τους μειώνει τα οιστρογόνα, πριν κατά και μετά την εμμηνόπαυση.

Στους άνδρες τα φυτοοιστρογόνα βελτιώνουν την λειτουργία της καρδιάς και των αγγείων και αποτελούν στοιχεία πρόληψης του καρκίνου του προστάτη, γιατί αναστέλλουν την καρκινογένεση.

Οι ισοφλαβόνες λειτουργούν ως αντιοξειδωτικά και εμποδίζουν την δημιουργία ελευθέρων ριζών, που θεωρούνται υπεύθυνες για πολλές μορφές καρκίνου και των αθηρωματικών πλακών των αρτηριών.

Τα φυτικά οιστρογόνα έχουν ασθενή οιστρογονική και αντι- οιστρογονική δράση. Λόγω αυτών των ιδιοτήτων τους πιθανών να προστατεύουν από τον καρκίνο του μαστού τις γυναίκες και από τον καρκίνο του προστάτη τους άνδρες, αφού ο μαστός και ο προστάτης έχουν σχέση με τις ορμόνες.

Τροφές που έχουν φυτικά οιστρογόνα εκτός από τη σόγια είναι τα δημητριακά, ρύζι, όσπρια, ξηροί καρποί, φρούτα (φράουλες - βατόμουρα) λάχανο, μπρόκολο, ψωμί ολικής αλέσεως.

Διατροφή και Οστεοπόρωση

Η οστεοπόρωση εξαρτάται από:

• Διατροφικές συνήθειες

• Κληρονομικότητα

• Τόπο διαμονής

• Αλκοόλ - πολλοί καφέδες  - κάπνισμα - μειωμένη σωματική άσκηση - κακή διατροφή - ορμονικές διαταραχές

• Βιταμίνη D τόσο στην πρόληψη όσο και στην θεραπεία

Ημικρανία και διατροφή

Η ημικρανία, ένα πολυπαραγοντικό σύνδρομο, υπολογίζεται ότι προκαλείται:

1. Σε ποσοστό 20% περίπου από δυσανεξία σε ορισμένα τρόφιμα που περιέχουν αγγειοσυσπαστικές ιδιότητες, όπως το τσάι, ο καφές, τα αναψυκτικά που περιέχουν καφεϊνη, η σοκολάτα, η ασπαρτάμη, τα βελτιωτικά της γεύσης τροφών, αλκοολούχα ποτά, γάλα, γιαούρτι, τυρί.
2. Η υπογλυκαιμία έχει σχέση με την εμφάνιση της ημικρανίας. Τροφές που μπορούν να προκαλέσουν ημικρανία μετά από υπογλυκαιμία είναι τα εσπεριδοειδή, οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά κ.α.
3. Η ανεπάρκεια στις τροφές, βιταμίνης Β2 (ριβοφλαβίνης) και μαγνησίου πιθανόν να σχετίζεται με την πρόκληση της ημικρανίας. Η βιταμίνη Β2 ρυθμίζει έμμεσα την παραγωγή ενέργειας του κυττάρου ενώ το μαγνήσιο εξουδετερώνει την αγγειοσύσπαση, και περιορίζει τις φλεγμονώδεις ουσίες που φαίνεται ότι ενοχοποιούνται για την εμφάνιση της ημικρανίας.

Οίνος

Το κρασί περιέχει πολλές ουσίες από τις οποίες ξεχωρίζουν η ταννίνη, ρεσβερατρόλη και φλαβονοειδή. Συστηματικές μελέτες που παρατηρούν τις ευεργετικές επιδράσεις της μέτριας χρήσης του κρασιού στην υγεία του ανθρώπου δεν έχουν γίνει ακόμη. Εξαίρεση αποτελεί μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη παρακολούθησης της κατανάλωσης των οινοπνευματωδών που εκυμαίνετο από 2-4 ποτήρια ημερησίως (20-60 γρ. Οινόπνευμα), με αποτέλεσμα τον μειωμένο κίνδυνο καρδιακής ανεπάρκειας που δεν οφείλεται στην ελάττωση του κινδύνου του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου.

H ταννίνη ρεσβερατρόλη και τα φλαβονοειδή βρίσκονται  στα φρούτα, τα λαχανικά, το τσάι και κυρίως τα πορτοκάλια, λεμόνια και τα γκρειπ φρουτ και σε μεγάλη ποσότητα στο κόκκινο κράσι.

Οι ουσίες αυτές στο κόκκινο κρασί έχουν επίδραση στη χοληστερίνη που τη μειώνουν, στην επιβράδυνση της δημιουργίας αθηρωματικών αλλοιώσεων στα αγγεία, που οφείλεται στην επίδραση που έχει το κόκκινο κρασί στα αιμοπετάλια και εμφανίζουν αντιοξειδωτικές αντικαρκινικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις. Οι αντικαρκινικές ιδιότητες των ουσιών του κόκκινου κρασιού πρέπει να επιβεβαιωθούν με πειραματικές και κλινικές μελέτες.

Η πρόληψη του καρκίνου αρχίζει από το είδος της τροφής

Τα συστατικά του χυμού πορτοκαλιού έχουν ιδιότητες αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιαλλεργιογόνους, δρουν κατά των ιών, αυξάνουν την καλή χοληστερίνη (ΗLD) και μειώνουν την κακή χοληστερίνη (LDL) προστατεύουν τον οργανισμό μας από θρομβώσεις στο αίμα και το σχηματισμό αθηρωματώδους πλάκας στις αρτηρίες.

Επομένως δίαιτα πλούσια σε φρούτα και λαχανικά είναι μεγάλες πηγές φυσικών αντιοξειδωτικών ουσίων  που εμποδίζουν την οξείδωση των λιποπρωτεϊνών στο τοίχωμα των αρτηριών και ουσιαστικά την ανάπτυξη αρτηριοσκληρωτικών βλαβών.

Επίσης η μεγάλη πρόσληψη αντιοξειδωτικών βιταμινών C και Ε μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο της στεφανιαίας νόσου. Τα φλαβονοειδή που βρίσκονται στο τσάι, στα μήλα, στο κόκκινο κρασί, στα κρεμμύδια κ.α., είναι ισχυρά αντιοξειδωτικά.

Οι αντιοξειδωτικές ουσίες που περιλαμβάνονται στη διατροφή μας, δεν εξουδετερώνουν μόνο τις επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες οξυγόνου που είναι ισχυρές οξειδωτικές ουσίες και προκαλούν βλάβη των υγιών κυττάρων, που γίνονται ευαίσθητα στην διαδικασία της γήρανσης, σε νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος (αρτηριοσκλήρυνση - υπέρταση) και στον καρκίνο, αλλά δρουν και σε άλλους κυτταρικούς μηχανισμούς, όπως στη γονιδιακή έκφραση και έχουν ρόλο διατροφικών θεραπευτικών ουσιών.

Οι αντιξειδωτικές ουσίες βοηθούν στην διάυγεια της σκέψης και προλαμβάνουν την απώλεια της μνήμης.

Μεγάλη προσοχή και σημασία δίνεται όχι μόνο στο είδος της διατροφής αλλά και στον τρόπο μαγειρέματος. Μεγάλο μέρος της καμένης οργανικής ύλης κατά το μαγείρεμα είναι καρκινογόνες χημικές ουσίες.

Ελληνική Διατροφή και Υγεία

Περισσότεροι από 80% των κακοήθων όγκων του ανθρώπου οφείλονται σε παράγοντες του περιβάλλοντος και από αυτούς οι παράγοντες της διατροφής, φαίνονται ότι σχετίζονται με το 50% των νεοπλασμάτων.

Υπολογίζεται ότι η σωστή διατροφική αγωγή μπορεί να μειώσει τους θανάτους από καρκίνο κατά 35%.

Ο ακριβής ρόλος των διαφόρων συστατικών της τροφής στην καρκινογένεση δεν είναι γνωστός, φαίνεται  όμως ότι επηρεάζει την επίδραση καρκινογόνων ουσιών στα κύτταρα.

Έχει γίνει αντιληπτό και παραδεκτό από όλους ότι η σωστή διατροφή μπορεί να ελαττώσει την συχνότητα νόσων φθοράς και να επιβραδύνει την εμφάνιση τους. Ιδιαίτερα το άπεπτο φυτικό υπόλειμμα έχει σημαντικό ρόλο για την πρόληψη των πολυπόδων και του καρκίνου του παχέος εντέρου και ορθού.

Το φυτικό υπόλειμμα:

• H φυτική διατροφή προσφέρει φυτικό υπόλειμμα που ένα μέρος του είναι διαλυτό, όπως η πηκτίνη και προσροφά το λίπος, μειώνοντας την απορρόφησή του, επιπλέον δε, επιβραδύνει την απορρόφηση της γλυκόζης, που είναι πολύ σημαντικό για τους διαβητικούς.
• Ένα άλλο μέρος του φυτικού υπολείμματος είναι αδιάλυτο όπως η κυτταρίνη που προσροφά νερό και δίδει το αίσθημα πληρότητας.  Μ'αυτό τον τρόπο, η φυτική τροφή που δεν έχει πολλές θερμίδες, εμποδίζει την παχυσαρκία, ελαττώνει τον κίνδυνο της αύξησης της χοληστερίνης, ευεργετεί τους διαβητικούς και διευκολύνει την αφόδευση.
• Δημιουργεί αύξηση του όγκου των κοπράνων και της διέλευσης του εντερικού περιεχομένου. Κατ'αυτόν τον τρόπο μειώνεται η πυκνότητα των τοξικών ουσιών στα κόπρανα και ο χρόνος έκθεσης του εντερικού βλεννογόνου στους τοξικούς παράγοντες που περιέχονται στα κόπρανα.
• Αυξάνει την οξύτητα του εντερικού περιεχομένου διότι παράγει λιπαρά οξέα που έχει ως συνέπεια την αναστολή της καρκινογένεσης. Προκαλείται αλλαγή της έκφρασης των γονιδίων των κυττάρων του παχέος εντέρου και τούτο είναι προφυλακτική δράση, γιατί γίνεται διαγραφή ορισμένων χαρακτηριστικών των κυττάρων των όγκων, που τα κάνουν να είναι όμοια με τα κανονικά κύτταρα του βλεννογόνου του παχέος εντέρου.
• Προσροφά οργανικές ενώσεις όπως τα χολικά άλατα και εμποδίζεται η μεταβολική παραγωγή καρκινογόνων ουσιών.
• Μειώνει τις προσλαμβανόμενες το 24ώρο θερμίδες που δρουν ανασταλτικά στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας.
• Η αυξημένη κατανάλωση λαχανικών όπως κουνουπίδι, μπρόκολο, λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών κ.α. ελαττώνει την ανάπτυξη πολυπόδων παχέος εντέρου γιατί θεωρείται ότι περιέχουν ουσίες (ινδόλη) που δυνητικά αναστέλλουν την ανάπτυξη τους.

Σταύρος Σ. Μπεσμπέας

Ο Σταύρος Σ. Μπεσμπέας είναι Καθηγητής Χειρουργικής και τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας

e-mail: besbeas@me.com