ΕΝΟΤΗΤΑ 7^η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

(ΘΕΩΡΙΑ)

     Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί είναι:

ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΙ	ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΙ
Απλά επιρρήματα	Εμπρόθετοι προσδιορισμοί
Απλές πτώσεις (χωρίς άρθρο)	Πτώσεις (με άρθρο)
Επίθετα (δηλ. επιρρηματικό κατηγορούμενο)	Επιρρηματικές εκφράσεις
Μετοχές επιρρηματικές	Ζεύγη επιρρημάτων
	Διπλασιασμένες πτώσεις
	Επιρρήματα με εμπρόθετους προσδιορισμούς
	Επιρρηματικές προτάσεις

   ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

           1. Πρέπει να γράφεις αργά και προσεκτικά.

          2. Θα μείνω σπίτι.

          3. Ήλθε καμαρωτός.

          4. Πέρασε γράφοντας τη βάση.

          5. Κάθισε στην πολυθρόνα.

         6. Θα πάμε εκδρομή το Πάσχα.

         7. Άφησε το δωμάτιο άνω κάτω.

         8. Πρέπει να σταθείτε κοντά-κοντά.

         9. Άφησε τις τσάντες κάτω στο πάτωμα.

       10. Γύριζαν πόρτα-πόρτα και μοίραζαν διαφημιστικά.

       11. Στεναχωρήθηκε επειδή αρρώστησε.

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί δηλώνουν:

Τόπο (στάση, κίνηση από/προς, διαμέσου)	Προϋπόθεση/όρο
Χρόνο (χρονικό σημείο, διάρκεια, αφετηρία, τέρμα, επανάληψη)	Εναντίωση/παραχώρηση
Τρόπο	Βεβαίωση
Ποσό	Άρνηση
Αιτία	Δισταγμό ή πιθανότητα
Σκοπό	Συνοδεία
Αποτέλεσμα	Αφαίρεση
Αναφορά	Παρομοίωση

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

  Α) Να εντοπίσετε τι δηλώνουν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί στις φράσεις που ακολουθούν:

       1. Από αύριο θα ξεκινήσω δίαιτα.

       2. Η Καλλιόπη είναι άριστη στα μαθηματικά.

       3. Όχι, δεν πρόκειται να σου δανείσω χρήματα.

       4. Περάσαμε μια υπέροχη βραδιά γελώντας και τραγουδώντας.

       5. Θα σε βοηθήσω, αν προσπαθήσεις κι εσύ.

       6. Έχει εγκατασταθεί στην Πάτρα.

       7. Πρέπει κάθε μέρα να βουρτσίζουμε τα δόντια μας.

       8. Έμεινε στη ξενιτιά είκοσι χρόνια.

       9. Τα παιδιά μαθαίνουν γράμματα για να μορφωθούν.

       10. Κοιμάται λίγο και δεν αισθάνεται καλά.

       11. Μόλις τον είδε, άσπρισε από το φόβο.

       12. Πρόσεξε τη διατροφή της, ώστε έχασε δέκα κιλά.

       13. Παρ’ όλη την κούραση θα έλθω.

       14. Ναι, θα διαβάσω.

       15. Ίσως αρρώστησε στην εκδρομή.

       16. Θα εργαστείς μαζί μου.

       17. Έπεσε πάνω μου σαν υπερωκεάνιο.

    Β) Να υπογραμμίσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς στις παρακάτω προτάσεις και να τους αντικαταστήσετε με άλλους ισοδύναμους:

       Ø  Μας υποδέχτηκε χαμογελαστός →…………………………………………………………………………………………………………

       Ø  Έφυγε βιαστικά όταν ξημέρωσε →…………………………………………………………………………………………………………

       Ø  Παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία →…………………………………………………………………………………………………………

       Ø  Θα γράψεις καλά, αν διαβάζεις μεθοδικά →…………………………………………………………………………………………………………

       Ø  Πηγαίνοντας σπίτι μου συνάντησα το θείο μου →…………………………………………………………………………………………………………

       Ø  Κατά την απουσία μου έγιναν όλα →…………………………………………………………………………………………………………

       Ø  Πήγε στο εξωτερικό για σπουδές →…………………………………………………………………………………………………………

       Ø  Τους κοίταζε όλους χωρίς να μιλάει →…………………………………………………………………………………………………………

    Γ) Στις παρακάτω φράσεις να συμπληρώσετε τα κενά με ένα από τα δύο επιρρήματα που δίνονται στην παρένθεση:

       Ø  Έφυγε ………………………………………….. (έκτακτα- εκτάκτως) για το χωριό.

       Ø  Θα φορέσω ………………………………………………….. (ευχάριστα- ευχαρίστως) τη μπλούζα που μου πήρες.

       Ø  Περάσαμε ……………………………………… (καλά- καλώς) στη χθεσινή εκδήλωση.

       Ø  Όλα ήταν έτοιμα κι ένιωθε ……………………………………….. (ευχάριστα- ευχαρίστως)

      Ø  Όλοι ζητούν να συγκληθεί ……………………………………………….. (άμεσα- αμέσως) το διοικητικό συμβούλιο.

ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ-Β’ ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις:

· ΘΕΤΙΚΟΣ (ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα) π.χ. «Ο Πέτρος είναι ωραίος»

· ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ (ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο) π.χ. « Ο Πέτρος είναι ωραιότερος (ή πιο ωραίος) από τον Κώστα»

· ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

  α) ΣΧΕΤΙΚΟ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟ (ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα στον πιο μεγάλο βαθμό απ΄ όλα τα όμοιά του) π.χ. «Ο Πέτρος είναι ο πιο ωραίος»

 β) ΑΠΟΛΥΤΟ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟ (ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα ουσιαστικά) π.χ. Ο Κώστας είναι ωραιότατος (ή πολύ ωραίος)

ΤΡΟΠΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: μονολεκτικά με τις καταλήξεις –ότερος (π.χ. ωραιότερος) –ύτερος (π.χ. βαθύτερος) –έστερος ( π.χ. σαφέστερος)

                                περιφραστικά: πιο + θετικός (π.χ. πιο ωραίος) περισσότερο + θετικός (π.χ. περισσότερο ωραίος)

ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ:σχετικό: άρθρο + συγκριτικός (π.χ. ο πιο ωραίος ή ο ωραιότερος)

                απόλυτο:

μονολεκτικά με τις καταλήξεις –ότατος (π.χ. ωραιότατος)–ύτατος (π.χ. βαθύτατος)

–έστατος (π.χ. σαφέστατος)

περιφραστικά: πολύ + θετικός (π.χ. πολύ ωραίος) πάρα πολύ + θετικός (πάρα πολύ   ωραίος)

πολύ πολύ + θετικός (πολύ πολύ ωραίος)

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΜΕΤΟΧΩΝ

Οι μετοχές σχηματίζουν πάντοτε τα παραθετικά τους περιφραστικά: π.χ.

· ΘΕΤΙΚΟΣ: χαρούμενος

· ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: πιο χαρούμενος

· ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: ο πιο χαρούμενος (σχετικό)/ πολύ χαρούμενος (απόλυτο)

ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

Υπάρχουν ορισμένα επίθετα που ονομάζονται ανώμαλα γιατί είτε σχηματίζουν παραθετικά από διαφορετική ρίζα είτε με διαφορετικό τρόπο από τα άλλα επίθετα:

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
απλός	απλούστερος	Απλούστατος
γέρος	γεροντότερος	-
πολύς	περισσότερος	(πλείστος)
κακός	χειρότερος	(χείριστος, κάκιστος)
μεγάλος	μεγαλύτερος	Μέγιστος
λίγος	λιγότερος	ελάχιστος
μικρός	μικρότερος	ελάχιστος
καλός	καλύτερος	άριστος, (κάλλιστος)

ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
Ωραίος/-α/-ο: ωραία	Ωραιότερα, πιο ωραία	Ωραιότατα, πολύ ωραία
Βαθύς/ -ιά/ -ύ: βαθιά	Βαθύτερα, πιο βαθιά	Βαθύτατα, πολύ βαθιά
Σαφής/ -ής/ -ές :σαφώς	Σαφέστερα, (πιο σαφώς)	Σαφέστατα, πολύ σαφώς

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Α) Να συμπληρώσετε τα κενά με το συγκριτικό ή τον υπερθετικό βαθμό των   επιθέτων, επιρρημάτων και μετοχών που δίνονται σε παρένθεση:

· Ο Κώστας είναι …………………………………….. (προκομμένος) από το Γιώργο.

· Ήμουν ……………………………………… (ευτυχισμένος) άνθρωπος του κόσμου.

· Η επίδοσή του είναι …………………………………… (κακός) της τάξης.

· Λυπούμαι ………………………………….. (βαθιά) για την απώλεια του πατέρα σας.

· Τα ……………………. (πολύς) έργα που προβάλλονται στον κινηματογράφο είναι κυρίως αμερικάνικα.

· Ο γάιδαρος είναι ………………………………….. (υπομονετικός) ζώο.

· Βρισκόταν στην ………………………. (άνω) βαθμίδα της ιεραρχίας.

Β) Να συμπληρώσετε το β’ όρο σύγκρισης:

· Καλύτερα  να προλαμβάνεις …………………………………………………………………………

· Ο Ανδρέας είναι πιο επιμελής ………………………………………………………………………….

· Το σημερινό μάθημα είναι δυσκολότερο ……………………………………………………………

· Ο καιρός σήμερα είναι καλύτερος ……………………………………………………………………

· Κάλλιο πέντε και στο χέρι ……………………………………………………………………………….

· Είναι προτιμότερο να κοιμάσαι νωρίς ………………………………………………………………

· Η ζωή του χωριού είναι πιο ήρεμη ……………………………………………………………………
Καλύτερα να φύγουμε ……………………………………………………………………………

Δι α θ έ σ ε ι ς  τ ο υ  ρ ή μ ατ ο ς

Διάθεση είναι ο τρόπος με τον οποίο το ρήμα «διατίθεται» σε σχέση με το υποκείμενό του, δηλαδή φανερώνει αν το υποκείμενο ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή αν βρίσκεται σε κάποια κατάσταση.

Οι διαθέσεις του ρήματος είναι τέσσερις: ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη:
Ενεργητική διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο κάνει κάτι, ενεργεί…(π.χ. τρέχω, γράφω)
Τα ρήματα ενεργητικής διάθεσης συνήθως βρίσκονται στην ενεργητική φωνή.
Παθητική διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο παθαίνει κάτι, δέχεται δηλαδή το αποτέλεσμα μιας ενέργειας,
π.χ. φωτίζομαι (από τον ήλιο), λιώνω (από τη ζέστη)
Τα ρήματα παθητικής διάθεσης συνήθως βρίσκονται στην παθητική φωνή.
Μέση διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο είναι ο δράστης και ο αποδέκτης μιας ενέργειας, δηλαδή κάνει κάτι και ταυτόχρονα δέχεται το αποτέλεσμα της ενέργειας αυτής…
π.χ. λούζομαι (λούζω τον εαυτό μου), ντύνομαι (ντύνω τον εαυτό μου)
Τα ρήματα μέσης διάθεσης συνήθως βρίσκονται στην παθητική φωνή.
Ουδέτερη διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο βρίσκεται απλώς σε μια κατάσταση, ούτε ενεργεί ούτε παθαίνει κάτι, π.χ. κοιμάμαι, πεινάω.

Άσκηση Εμπέδωσης

Να αναγνωρίσετε τη διάθεση των ρημάτων που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις.

1) Το θέατρο επηρεάζει θετικά το χαρακτήρα μας.

2) Η προβολή της ταινίας θα πραγματοποιηθεί αύριο στο σινεμά στις 18:30 μ.μ.

3) Πήγα στο θέατρο.

4) Οι μαθητές οργάνωσαν μια θεατρική παράσταση.

5) Το κοινό χειροκρότησε τους ηθοποιούς και το σκηνοθέτη του έργου.

6) Η ταινία σατιρίζει τον πόλεμο και τη βία.

7) Η βροχή ποτίζει τα χωράφια.

8) Ο Γιάννης στηρίχτηκε σε μια καρέκλα για να μην πέσει.

9) Δεν ενδιαφέρεσαι για τίποτα.

10) Η αποθήκη καταστράφηκε από την πυρκαγιά.

11) Όλη την ώρα διψάει και πίνει ασταμάτητα νερό.

12) Αυτό το σπίτι πουλιέται σε πολύ καλή τιμή.

13) Η Ρένα χορεύει και τραγουδάει υπέροχα.

14) Κάντε ησυχία! Τα παιδιά κοιμούνται.

15) Τα χιόνια έλιωσαν ήδη στα βουνά.

16) Ο Πέτρος εργάζεται σκληρά για να συντηρήσει την οικογένεια του.

17) Η αδελφή μου ντύνεται αυτή τη στιγμή.

18) Στενοχωρήθηκα πολύ με την αποτυχία του.

19) Έσπασα ένα ποτήρι  και η μητέρα με μάλωσε.

20) Πάγωσαν τα χέρια μου από το πολύ κρύο.

21) Όλη την ώρα παραπονιέται  ότι πεινάει.

22) Παραδέχτηκε  μπροστά σε όλους ότι με εκμεταλλεύτηκε.

23) Δεν ενδιαφέρεσαι για τίποτα.

24) Να μην ανακατεύεσαι σε ξένες υποθέσεις.

25) Αυτός όλα τα σοφίζεται.

26) Η Μαρία ξενιτεύτηκε από μικρή.

27) Πολύ μαύρισες στις διακοπές.

28) Αυτό το σπίτι πουλιέται.

29) Πεινάσαμε πολύ στην Κατοχή.

30) Ο γιατρός έχτισε ωραίο σπίτι.

31) Ο Γιάννης εργάζεται πολύ.

32) Στενοχωρήθηκα με την αποτυχία σου.

33)   Δεν υπάρχει καμιά ελπίδα νίκης.