ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ

ΡΑΨΩΔΙΑ Α’ (Ανακεφαλαίωση) Ερωτήσεις

1)Ποια ορίζεται ως χρονική αφετηρία της διήγησης; (στίχ. 6)

2)Η τελευταία λέξη του λόγου του Χρύση (στίχ. 22: «ευλαβείσθε») τι άλλο δείχνει εκτός από ευλάβεια;

3)Γιατί ο Αγαμέμνονας διαπράττει «ύβρη» στο στίχο 29;

4)Να εξηγήσετε τον αναχρονισμό. (στίχ. 53)

5)Ο Όμηρος παρακάμπτει την ιεραρχία και δίνει στον Αχιλλέα την πρωτοβουλία για τη σύγκληση της συνέλευσης των Αχαιών. (στίχ. 55) Τι θέλει να τονίσει με αυτό;

6)Ποιος ήταν ο ιδανικός τύπος γυναίκας στην ομηρική εποχή; (στίχ. 116)

7)Να αναλύσετε την προοικονομία στους στίχους 142-146.

8)Να σχολιάσετε την υπακοή του Αχιλλέα στις υποδείξεις της θεάς Αθηνάς (στίχ. 218-219).

9)Ποια στάση κρατούσαν οι άλλοι Αχαιοί στη διαμάχη Αχιλλέα-Αγαμέμνονα; Τι προοικονομείται;

10)Να εξηγήσετε από άποψη ποιητικής τεχνικής την αναδρομική αφήγηση του Νέστορα (στίχ. 263-274).

11)Για ποιους λόγους ο Αχιλλέας έχει αποτραβηχτεί στην ακροθαλασσιά; (στίχ. 350)

12)Ποια αρχή διέπει τις σχέσεις θεών-ανθρώπων; (στίχ. 396)

13)Να παρουσιάσετε το αίτημα του Αχιλλέα προς τη μητέρα του (στίχ. 409-411) και να εξηγήσετε γιατί οι επιθυμίες του θεωρούνται απάνθρωπες και εκδικητικές.

14)Ποια στοιχεία ανθρωπομορφισμού προβάλλονται μέσα από την παρουσία της Θέτιδας. (στίχ. 358-428)

15)Να αναφέρετε τα επιχειρήματα της Θέτιδας στην ικεσία της προς το Δία (στίχ. 504-517). Ποιο ήταν τελικά το επιχείρημα που έπεισε το Δία;

16)Στη δευτερολογία της (στίχ. 553-560) η Ήρα εκφράζει μια διαβεβαίωση, μια αποκάλυψη και ένα φόβο. Να εντοπίσετε αυτά τα στοιχεία και να τα αναλύσετε.

17)Ποιες συμβουλές δίνει ο Ήφαιστος προς τη μητέρα του; (στίχ. 579-588)

18)Πώς ονομάζεται η τεχνική του Ομήρου στους στίχους 591-595 και γιατί τη χρησιμοποιεί;

19)Ποιο στοιχείο ανθρωπομορφισμού εντοπίζετε στο στίχο 600;

20)Γιατί η τοποθέτηση του Δία και της Ήρας σε διαφορετικά στρατόπεδα επιτείνει την αγωνία για την εξέλιξη της ιστορίας;

ΟΜΗΡΟΥ «ΙΛΙΑΔΑ»

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ – ΟΡΟΙ –ΤΕΧΝΙΚΗ

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: η αναφορά σε γεγονότα ή καταστάσεις που θα συμβούν σ’ επόμενες σκηνές ή ραψωδίες.

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: η τακτοποίηση και παρουσίαση των γεγονότων με τέτοιο τρόπο ώστε αφενός ο αναγνώστης να προετοιμαστεί κατάλληλα και αφετέρου τα μελλοντικά συμβάντα να έλθουν με φυσικό τρόπο.

ΑΝΑΔΡΟΜΗ: η αφήγηση γεγονότων του παρελθόντος.

ΕΓΚΙΒΩΤΙΣΜΟΣ: η παρεμβολή μιας αναδρομικής αφήγησης μέσα στην κανονική πορεία των γεγονότων, μια παρένθεση δηλ. μέσα στην κύρια αφήγηση. Με αυτό τον τρόπο το ποιητικό παρελθόν διακόπτει προσωρινά το ποιητικό παρόν.

ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ: οι θεοί έχουν ανθρώπινη μορφή και διακρίνονται από πάθη, συναισθήματα, επιθυμίες και φυσικές ανάγκες.

ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ: η εμφάνιση των θεών στους ανθρώπους όχι με τη θεϊκή τους μορφή αλλά ως άνθρωποι χωρίς να γίνεται αντιληπτή η θεϊκή ιδιότητά τους.

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ: η εμφάνιση ενός θεού στους ανθρώπους με τη θεϊκή μορφή του.

ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: η παρουσίαση μιας μακράς χρονικής περιόδου μέσα σε σύντομο αφηγηματικό χρόνο (π.χ. οι εννέα ημέρες του λοιμού που στέλνει ο Απόλλωνας στους Αχαιούς περιγράφονται μόνο σ’ ένα στίχο, ραψωδία Α, στίχ. 54)

ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: η παρουσίαση μιας σύντομης χρονικής περιόδου σε εκτενή αφηγηματικό χρόνο (π.χ. η 22^η ημέρα της Ιλιάδας εκτείνεται σε έξι ραψωδίες, τη Β, Γ,Δ,Ε,Ζ και Η).

ΑΤΗ – ΥΒΡΗ – ΝΕΜΕΣΗ - ΤΙΣΗ:

1.ΑΤΗ: η τύφλωση του ανθρώπινου νου

2.ΥΒΡΗ: η αλαζονική και ασεβής ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στους θεούς και τους θεϊκούς νόμους

3.ΝΕΜΕΣΗ: η θεϊκή οργή για την ανθρώπινη ύβρη

4.ΤΙΣΗ: η τιμωρία του ανθρώπου για την ύβρη που διέπραξε.

ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ: ένα πρόσωπο του έπους αγνοεί ορισμένα σημαντικά γεγονότα τα οποία γνωρίζουν κάποιο ή κάποια άλλα πρόσωπα του έπους ή οι ακροατές – αναγνώστες.

ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ: η αντίληψη πως η καλή φήμη συνοδεύει έναν άνθρωπο και μετά το θάνατό του.

ΙΚΕΣΙΑ: η θερμή παράκληση για παροχή προστασίας ή βοήθειας

ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ: σχήμα λόγου με το οποίο συσχετίζεται η ιδιότητα ενός προσώπου ή ζώου ή πράγματος ή αφηρημένης έννοιας με την έννοια κάποιου άλλου προσώπου ή ζώου κλπ. Στα έπη του Ομήρου οι παρομοιώσεις είναι πολύστιχες και παρεμβάλλονται συχνά - ανάμεσα στην κύρια διήγηση - ως ξεχωριστές ιστορίες. Διακρίνεται σε δύο μέρη:

· το αναφορικό μέρος (εικόνα) που εισάγεται με τις λέξεις «σαν, πως, όπως, καθώς…»

· το δεικτικό μέρος (αφήγηση) που εισάγεται με τις λέξεις «έτσι, παρόμοια, το ίδιο…»

·τον κοινό όρο μεταξύ εικόνας και αφήγησης.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: οι αξίες, οι αντιλήψεις, οι κανόνες ηθικής, οι θρησκευτικές απόψεις, οι λατρευτικές συνήθειες (π.χ. θυσίες)

ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: οι πρώτες ύλες και η χρησιμοποίησή τους

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ: ο τρόπος οργάνωσης και διακυβέρνησης (στην Ιλιάδα οι βασιλείς είναι η κυρίαρχη κοινωνική ομάδα, διαθέτουν ευγενική καταγωγή και θεωρούνται ως οι βασικοί ήρωες– πολεμιστές.) 

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ

ΔΙΗΓΗΣΗ: ο αφηγητής διηγείται σε τρίτο πρόσωπο τα γεγονότα χωρίς να συμμετέχει σ’ αυτά.

ΔΙΑΛΟΓΟΣ: δύο ή περισσότερα πρόσωπα παίρνουν το λόγο και μιλούν σε πρώτο πρόσωπο.

ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ: ένα πρόσωπο παίρνει το λόγο και μιλάει μόνο του σε πρώτο πρόσωπο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: ο αφηγητής σταματά προσωρινά τη χρονική έκθεση των γεγονότων για να μας δώσει την εικόνα ενός χώρου, ενός αντικειμένου ή ενός προσώπου.

ΣΧΟΛΙΟ: ο αφηγητής εκφράζει την προσωπική του άποψη για τα πρόσωπα ή τα γεγονότα που αφηγείται.

ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ: ο αφηγητής απευθύνεται σε κάποιον από τους πρωταγωνιστές του έπους (π.χ. τον Πάτροκλο), σαν να συμμετέχει κι ο ίδιος στα γεγονότα.

ΟΜΗΡΟΥ «ΙΛΙΑΔΑ»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σελ. 8 – 11 σχολικού 

βιβλίου)

 

   1)Ποια είναι η θέση των ομηρικών επών (Ιλιάδα – Οδύσσεια) στην παγκόσμια λογοτεχνία;

   2)Ποια είναι η πιθανή χρονολογία σύνθεσης της Ιλιάδας και ποια η χρονική σειρά με την οποία ο Όμηρος συνέθεσε τα δύο έπη του;

   3)Να αναφέρετε την έκταση της Ιλιάδας, τον αριθμό των ραψωδιών και τον τρόπο δήλωσής τους.

   4)Γιατί θεωρείται «πλαστή», δηλ. φανταστική και ψευδής η ιλιαδική πραγματικότητα;

   5)Να συσχετίσετε το περιεχόμενο της Ιλιάδας με την ιστορία και την ποιητική φαντασία.

   6)Ποιο είναι το βασικό θέμα της Ιλιάδας; Να αναφέρετε τα σχετικά μ’ αυτό περιστατικά.

   7)Ποιο είναι το περιεχόμενο της Ιλιάδας και πώς συνδέεται με το κύριο θέμα της;

   8)Ποιες είναι οι διαφορές της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ως προς:

·  Το ύφος

·  Το θέμα

·  Τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες

·  Την παρουσίαση των θεών και των ανθρώπων

·  Το γενικότερο χαρακτήρα

 

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ – ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΥΦΟΣ

·ΙΛΙΑΔΑ: δραματική πυκνότητα και ένταση

·ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ήπιος και σταθερός αφηγηματικός τόνος

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΕΜΑ

·ΙΛΙΑΔΑ: δράση σ’ ένα πραγματικό κόσμο χωρίς παραμυθικά και φανταστικά στοιχεία. Οι θεοί προβάλλονται περισσότερο ανθρώπινοι.

·ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ναυτικό παραμύθι (υπερβολές, περιπέτειες, τέρατα)

 ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ – ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

·ΙΛΙΑΔΑ: παρουσιάζεται μια παλαιότερη κοινωνική – πολιτική κατάσταση, όπου κυριαρχεί η βασιλική εξουσία. Παράλληλα το ενδιαφέρον επικεντρώνεται μόνο στην αριστοκρατική τάξη.

·ΟΔΥΣΣΕΙΑ: παρουσιάζεται μια νεότερη εποχή στην οποία ο βασιλικός θεσμός παρακμάζει και αναδύονται νέες κοινωνικοπολιτικές ομάδες  (με δικαίωμα λόγου και συμμετοχής στα κοινά).

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ–ΘΕΩΝ

·ΙΛΙΑΔΑ: οι θεοί είναι γεμάτοι πάθη και ελαττώματα και δεν μπορούν να συγκρατήσουν την ορμητικότητα και την εκρηκτικότητά τους. Επιπλέον οι πράξεις τους κατευθύνονται κυρίως από το συναίσθημα και τα ένστικτα.

·ΟΔΥΣΣΕΙΑ: οι θεοί έχουν πιο μετριοπαθή συμπεριφορά και οι πράξεις τους κατευθύνονται κατά κύριο λόγο από τη λογική.

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

·ΙΛΙΑΔΑ: πρόκειται για  ένα έργο πολεμικό, δυναμικό και ενίοτε σκληρό. Επιπρόσθετα ο Όμηρος το συνέθεσε σε νεαρή ηλικία.

·ΟΔΥΣΣΕΙΑ: είναι ειρηνικό και ήρεμο έργο και μάλλον ο ποιητής το συνέθεσε στην ώριμη ηλικία του.