Ενότητα 5^η (Τελικές & Αιτιολογικές προτάσεις)

Τελικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν για ποιο σκοπό γίνεται η ενέργεια που δηλώνεται στην πρόταση από την οποία εξαρτώνται. Έχουν άρνηση μη(ν). Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους  για να, να  και φανερώνουν σκοπό.

 Π.χ. [Περπάτησε πολλά χιλιόμετρα με τα πόδια] (για να φθάσει στον προορισμό του).

· Δεν πρέπει να συγχέουμε τις τελικές προτάσεις με τις βουλητικές επειδή και οι δύο εισάγονται με το να. Οι βουλητικές είναι ονοματικές προτάσεις ενώ οι τελικές είναι επιρρηματικές προτάσεις. Ένας εύκολος τρόπος αναγνώρισης των τελικών προτάσεων είναι να αντικαταστήσουμε το να με το για να:

Π.χ. Θέλω να σε δω. (βουλητική πρόταση)

Ήρθα να σε δω. (τελική πρόταση) ή Ήρθα για να σε δω. (τελική πρόταση)

Αν το να δεν μπορεί να αντικατασταθεί με το για να, τότε η πρόταση είναι σίγουρα βουλητική.

Οι τελικές προτάσεις ξεχωρίζουν από τις βουλητικές και από το ρήμα της εξάρτησής τους: οι τελικές εξαρτώνται συνήθως από ρήματα που δηλώνουν κίνηση, ενώ οι βουλητικές από ρήματα που δηλώνουν θέληση, ικανότητα, προσταγή κλπ.

· Όταν μια δευτερεύουσα  πρόταση εισάγεται με το για να δεν είναι πάντοτε τελική. Μπορεί να είναι και αιτιολογική ή και αποτελεσματική:

Π.χ. Είσαι πολύ ανόητος (για να πιστεύεις στα λόγια του). (αιτιολογική πρόταση)

Είναι πολύ προετοιμασμένος (για να αποτύχει στις εξετάσεις του). (αποτελεσματική πρόταση)

Αιτιολογικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν την αιτία για την οποία γίνεται αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται. Έχουν άρνηση δε(ν). Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους: γιατί, επειδή, διότι, αφού  καθώς και λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι που, καθώς, μια και, μια που και φανερώνουν αιτία

Ø Δεν πήγε στην εκδρομή επειδή ζαλιζόταν. 

Ø Δεν θα πάμε διακοπές φέτος γιατί δεν έχουμε χρήματα.

Ø Αφού μου το είπε η μητέρα μου, θα το κάνω. 

Ø Λυπάμαι πολύ που δεν κατόρθωσες να έλθεις στη γιορτή του σχολείου μας χθες.

Ø Θα σε τιμωρήσω, μια και δεν άκουσες τις εντολές μου.

· Μια πρόταση μπορεί να είναι αιτιολογική και να εισάγεται με το για να.

Π.χ. Είσαι πολύ αφελής (για να έχεις αυτή τη σκέψη).

· Ο σύνδεσμος γιατί  μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως παρατακτικός σύνδεσμος ύστερα από ένα ισχυρό σημείο στίξης (π.χ. τελεία, άνω τελεία, θαυμαστικό, ερωτηματικό) και τότε εισάγει κύρια πρόταση.

Π.χ. Σημαντικό ρόλο στην άρση του προσφυγικού προβλήματος διαδραματίζει η συνεργασία μεταξύ των κρατών της Ε.Ε. Γιατί μόνο σ’ αυτήν την περίπτωση θα σταθούμε συνολικά απέναντι στο πρόβλημα.

Ασκήσεις Εμπέδωσης

Α. Να βρείτε τις τελικές και αιτιολογικές προτάσεις και να υπογραμμίσετε το σύνδεσμο με τον οποίο εισάγονται.

1) Θέλω να βγω έξω να πάρω λίγο αέρα.

2) Ο Διευθυντής δεν ήταν στο γραφείο του να με δεχτεί.

3) Καταστράφηκαν οι καλλιέργειες, καθώς είχε ιδιαίτερα άσχημες καιρικές συνθήκες τη φετινή χρονιά.

4) Μια και άργησες, θα γράψεις το τεστ την άλλη εβδομάδα.

5) Μου φαίνεται ότι δε χάρηκες που θα γίνει η συνάντησή μας αύριο.

6)  Δεν ήξερα πού έχεις το παλτό σου να σου το δώσω.

7) Αφού μου λες ψέματα συνεχώς, δε σε θέλω για φίλο μου.

8) Τα ηλεκτρονικά μηνύματα είναι ένας διαδεδομένος τρόπος να επικοινωνούμε με τους φίλους μας.

9) Μάλλον θα πάω και σε άλλο κατάστημα για να βρω μια πιο εξελιγμένη συσκευή.

10)  Στεναχωρήθηκα πολύ που υπέφερες τόσο πολύ.

Β. Να διακρίνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις που εισάγονται με το να είναι τελικές και ποιες βουλητικές.

1) Ήθελα να πάω μια εκδρομή να ηρεμήσω.

2) Αποφάσισε να αρνηθεί την πρόσκλησή της να πάνε μαζί στην εκδήλωση.

3) Έφυγε βιαστικά να προλάβει το λεωφορείο για το σχολείο.

4) Θα αγοράσω ένα καινούριο ποδήλατο για να κάνω πολλές βόλτες.

5) Δεν πρέπει να εκνευρίζεσαι τόσο πολύ γιατί κάνεις κακό στον εαυτό σου.

6) Ξύπνησα να πάω εκδρομή αλλά δυστυχώς είχα πυρετό.

7) Ο καθηγητής έδωσε εντολή να σταματήσουν να γράφουν οι μαθητές αφού είχε τελειώσει ο χρόνος.

8) Σκέφτηκε να διαβάσει περισσότερο στο επόμενο τρίμηνο για να πάρει καλύτερους βαθμούς.

9) Φύγε να μας αφήσεις λίγο ήσυχους.

10) Σου έγραψα αυτό το μήνυμα να σε ενημερώσω για το δυσάρεστο αυτό γεγονός.