Πώς γίνονται οι «καλοί μαθητές»; 
Μην μπερδεύετε τον μαθητή με το παιδί

Tο σχολείο είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στη ζωή κάθε ανθρώπου, αλλά ακόμα σημαντικότερος φαίνεται και είναι όταν διανύει κάποιος τη σχολική ηλικία. Ακόμη και για τον πιο «αδιάφορο» μαθητή είναι επώδυνο να μην τα καταφέρνει, να έχει αποτυχίες, να μην μπορεί να προσαρμοστεί στο σχολικό περιβάλλον. Υπάρχει, όμως, η «συνταγή της επιτυχίας» που κάνει τον καλό μαθητή, είναι εύχρηστη και χωρίς παρενέργειες;

O πιο καλός ο μαθητής… 

Τι σημαίνει καλός μαθητής; 

Πολύ απλό, θα έλεγαν οι περισσότεροι. Είναι ο μαθητής που είναι επιμελής, συνεπής στις σχολικές του υποχρεώσεις, δεν έχει ο ίδιος και δεν δημιουργεί προβλήματα στο σχολείο, στους δασκάλους και στους συμμαθητές του και, γενικά, παίρνει καλούς βαθμούς και δεν δυσκολεύεται ιδιαίτερα στις εξετάσεις.

Όλα αυτά είναι σωστά και κατανοητά, δεν παύουν όμως να αποδίδουν μια αρκετά στατική εικόνα αυτού που ονομάζουμε «καλό μαθητή», αγνοώντας έτσι τους δύο βασικότερους παράγοντες που διαμορφώνουν, ο καθένας με τον τρόπο του, την έννοια αυτή: 

Τα παιδιά, τους ίδιους δηλαδή τους μαθητές από τη μία και τους γονείς από την άλλη.

Τι συμβαίνει «εδώ και τώρα» 

Δεν μπορούμε όμως να αγνοήσουμε ότι, όταν μιλάμε για καλούς μαθητές, μιλάμε για παιδιά και συγκεκριμένα για παιδιά ηλικίας από 6 έως 18 ετών.

Αυτά τα δώδεκα χρόνια της σχολικής σταδιοδρομίας είναι χρόνια διαρκούς και πολύ ραγδαίας ανάπτυξης, χρόνια συνεχόμενων αλλαγών στην προσωπικότητα, το συναισθηματικό κόσμο, το γνωστικό επίπεδο, τις αντιδράσεις, τη συμπεριφορά του κάθε παιδιού.

Αυτές όλες οι αλλαγές, οι έντονες και συνήθως αναπάντεχες μεταπτώσεις στον τρόπο που κάθε παιδί βιώνει τον κόσμο γύρω του και μέσα του, δεν είναι απλώς μικρά, δευτερεύοντα μικροπροβληματάκια που πρέπει να ξεπεραστούν το γρηγορότερο για να συνεχίσει το παιδί να είναι λειτουργικό και αποτελεσματικό στις μαθητικές του υποχρεώσεις, αλλά είναι το «εδώ και τώρα», η καθημερινή, ζωντανή και συχνά πολύ δύσκολη πραγματικότητά τους.

«Επενδύοντας» στα παιδιά 

Από την άλλη μεριά, έχουμε τους γονείς. Είναι αυτοί που έχουν τις προσδοκίες, τα όνειρα που -όσο στεγνό και άχαρο κι αν ακούγεται- έχουν «επενδύσει» με πολλούς τρόπους στο παιδί ή στα παιδιά τους και περιμένουν και μέσα από τις επιδόσεις του στο σχολείο (αν όχι κυρίως μέσα από αυτές), να «ανταμειφθούν», να δουν τις προσπάθειές τους να καρποφορούν.

Για τους γονείς, το «καλός μαθητής» είναι συχνά πολύ προσωπική υπόθεση. Καταρχήν, είναι η αγνή χαρά και ικανοποίηση να βλέπουν το παιδί τους να τα καταφέρνει και να μη δυσκολεύεται. Eίναι όμως και πολλά άλλα: είναι η προσωπική τους επιβεβαίωση ότι τα έχουν καταφέρει καλά ως γονείς.

Είναι μια -πολλές φορές αβάσιμη- ανακούφιση ότι το παιδί τους εξασφαλίζει ένα -σύμφωνα με τα κριτήριά τους- καλό μέλλον. Είναι, ακόμη, «ξόρκι» για τις δικές τους κακοτυχίες ή αποτυχίες («Εσύ θα καταφέρεις αυτό που δεν κατάφερα εγώ»), «τρόπαιο» σε ανταγωνιστικά παιχνίδια με άλλους, «τροφή» για τη ματαιοδοξία τους.

Oι καλοί βαθμοί και η κατάθλιψη 

O καλός μαθητής, λοιπόν, είναι αυτός που ξεπερνά ακάθεκτος όλες τις δυσκολίες και τις μεταπτώσεις της ηλικίας του και συνεχίζει να «φέρνει καλούς βαθμούς», εκπληρώνοντας έτσι τις προσδοκίες των γονιών του.

Υπάρχουν παιδιά που το καταφέρνουν. Γιατί έτσι είναι φτιαγμένα, γιατί στάθηκαν σε μερικά πράγματα τυχερά, γιατί είχαν πάντα την κατάλληλη στήριξη.

Υπάρχουν όμως και άλλα που δεν τα καταφέρνουν, που το να είναι πάντα καλοί μαθητές κάποια μέρα το πληρώνουν αρκετά ακριβά. Λέει η μητέρα του Γιώργου, που είναι 14 ετών: «Το ότι ήταν καλός μαθητής ήταν για μας απόδειξη ότι όλα πάνε καλά. Είχαμε μπερδέψει το παιδί Γιώργο με το μαθητή. Το ότι δεν πήγαινε σινεμά ή βόλτα με τους φίλους του, ότι είχε απομονωθεί, δεν μας απασχολούσε ιδιαίτερα, γιατί λέγαμε ότι αν είχε προβλήματα, θα έπεφταν και οι σχολικές του επιδόσεις. Πόσο έξω μπορεί να πέφτει κανείς ως γονιός… Όταν άρχισαν οι εφιάλτες και ο παιδοψυχολόγος μάς μίλησε για κατάθλιψη, τότε δυστυχώς το καταλάβαμε». 

Διάβασμα και τεμπελιά 

Ίσως λοιπόν είναι απαραίτητο να αναθεωρήσουμε κάπως τις αντιλήψεις περί καλών μαθητών και να τις προσαρμόσουμε στο κάθε παιδί ξεχωριστά. Καλός μαθητής είναι αυτός που τα καταφέρνει στο σχολείο και στα μαθήματα, αλλά όχι σε βάρος της προσωπικής του ευτυχίας.

Όταν δηλαδή υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στις σχολικές επιδόσεις και στην ευχαρίστηση, στο παιχνίδι, στην παρέα με συνομηλίκους, στην τεμπελιά και στο χασομέρι, απαραίτητο συστατικό, ιδιαίτερα της εφηβικής ηλικίας. Είναι όχι μόνο άχρηστο, αλλά και πολύ επικίνδυνο να είναι κάποιος πρώτος μαθητής και μια μέρα να αναγκαστεί να «εγκαταλείψει» επειδή «κάηκε το σύστημα».

Καλός μαθητής είναι κι αυτός που οι επιδόσεις του δεν είναι πάντα οι ίδιες, αλλά μπορεί να πέφτουν, όταν κάτι σοβαρό τον απασχολεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήρθε η συντέλεια του κόσμου, ούτε για τους γονείς του και, κατά συνέπεια, ούτε για τον ίδιο. 

Καλός μαθητής είναι κι αυτός που είναι καλός σε ορισμένα μαθήματα και σε άλλα λιγότερο. 

Καλός μαθητής είναι επίσης και εκείνος που παίρνει μέτριους βαθμούς και είναι ευχαριστημένος, έχει ενδιαφέροντα πράγματα που αγαπάει και προσπαθεί γι’ αυτά, έστω κι εξωσχολικά. 

Ίσως πρέπει να γίνουμε λίγο πιο γενναιόδωροι με τον τίτλο του καλού μαθητή και να τον διευρύνουμε.

Καλός είναι μόνο ο πρώτος; 

Καλός μαθητής είναι μόνο ο πρώτος μαθητής ή αυτός που είναι ανάμεσα στους πρώτους;

Δυστυχώς, εμείς οι γονείς, σπρωγμένοι εν μέρει από τις προσωπικές μας φιλοδοξίες και εν μέρει από το σχολικό σύστημα, τείνουμε να παίρνουμε ως βασικότερο κριτήριο αξιολόγησης του καλού μαθητή τις μελλοντικές πιθανότητες που έχει (όπως τις έχουμε εκτιμήσει βέβαια οι ίδιοι χρόνια πριν) να πάει καλά στις εκάστοτε Πανελλήνιες και να μπει σε μια «καλή σχολή».

Ίσως, όμως, να είναι προτιμότερο, για το καλό των παιδιών κυρίως, να αξιολογούμε τις σχολικές τους επιδόσεις την κάθε στιγμή (χωρίς να αλληθωρίζουμε προς το μέλλον), σύμφωνα με τις προσπάθειες που καταβάλλουν, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και τις υπόλοιπες «επιδόσεις» σε άλλους τομείς της ζωής τους.

Η καλύτερη «συνταγή»

Μιλώντας λοιπόν γι’ αυτό τον πιο «διευρυμένο» καλό μαθητή, μπορούμε να δούμε τι χρειάζεται και τι μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να τα πηγαίνει καλά στο σχολείο.

Η ενθάρρυνση για την αυτονομία

Το σχολείο είναι δουλειά του παιδιού. Μια σχολική σταδιοδρομία που αρχίζει με τη λογική: «Έχουμε να κάνουμε μαθήματα» και με συνεχείς παραινέσεις των γονιών στο παιδί για να μελετήσει, μπαίνει σε κακές βάσεις.

Η αυτονομία μαθαίνεται σιγά-σιγά, πριν και μετά την αρχή του σχολείου, όταν οι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους και τα ενθαρρύνουν να κάνουν πράγματα μόνα τους, να συμμετέχουν ανάλογα με την ηλικία τους σε δουλειές του σπιτιού, να έχουν φίλους και να διαχειρίζονται τις σχέσεις τους.

Η αναγνώριση και η εκτίμηση αυτού που προσπαθεί ένα παιδί είναι κάτι το οποίο χρειάζεται μεγάλη γενναιοδωρία εκ μέρους των γονιών και, ίσως, κάτι παραπάνω. Πρέπει να είναι όσο πιο ειλικρινείς γίνεται. Ένα καθήκον των γονιών είναι να αναγνωρίσουν μέσα τους και να μετριάσουν, όσο γίνεται, την τελειομανία και την υπέρμετρη φιλοδοξία τους σε σχέση με τα παιδιά τους, γιατί δεν υπάρχει το τέλειο παιδί, όπως δεν υπάρχουν οι τέλειοι γονείς. Σχετικά με τα μαθήματα του σχολείου, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εμπιστευτούμε το παιδί ότι θα βρει το δικό του ρυθμό και τρόπο, ενώ ας έχουμε υπόψη ότι όσο περισσότερη πίεση ασκούμε, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να συμβεί αυτό.

Η βοήθεια στην οργάνωση της δουλειάς 

Αυτό φυσικά δεν είναι εύκολο, γιατί η ανησυχία των γονιών βάζει σε δοκιμασία την υπομονή τους. Επειδή, όμως, οι φωνές και ο θυμός τελικά δεν έχουν κανένα θετικό αποτέλεσμα, έχει πιο ουσιαστική σημασία το να βοηθήσουν το παιδί τους να βρει τρόπους να είναι πιο συστηματικό.

Να βρει πού του αρέσει να διαβάζει, ποια ώρα, να μην το αφήνουν περισσότερο από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, ανάλογο της ηλικίας του (π.χ. όχι παραπάνω από μισή με μία ώρα στην πρώτη τάξη, μία με μιάμιση στη δευτέρα και στην τρίτη κ.ο.κ.), να κοιτάει πρώτα τι έχει και μετά να αρχίζει, να κάνει μικρά ενδιάμεσα διαλείμματα, να εναλλάσσει γραπτές με προφορικές ασκήσεις, για να μένει συγκεντρωμένο.

Όλα αυτά έχουν μεγάλη σημασία και πολλά παιδιά πελαγώνουν γιατί δεν μπορούν να οργανώσουν τη μελέτη τους και όχι τόσο γιατί δυσκολεύονται με το περιεχόμενο.

Τα παιδιά χρειάζονται τη στήριξη των γονιών

Προσοχή όμως:

Όχι για να τους υπενθυμίζουν συνέχεια ότι έχουν κι άλλα μαθήματα, ότι δεν τα πήγαν αρκετά καλά στην τελευταία ορθογραφία ή στο τεστ και για να τα κρατάνε καθισμένα 4 ώρες στην καρέκλα μέχρι να τελειώσουν τη μελέτη τους. Χρειάζονται τους γονείς για βοήθεια σε ό,τι δεν καταλαβαίνουν και δυσκολεύονται. Για να έχουν κάποιον που θα τα ακούσει, όταν έστω και μικροπροβληματάκια με τη συμμαθήτρια, τη δασκάλα, το γυμναστή, τον καλύτερο φίλο, τον καθηγητή της Χημείας τούς προκαλούν ανησυχία, ένταση, λύπη. 

Μην μπερδεύετε τον μαθητή με το παιδί 

O ρόλος των γονιών είναι να μη συγχέουν το μαθητή με το παιδί και να δίνουν στο παιδί τους να καταλαβαίνει ότι μια αποτυχία στο σχολείο δεν σημαίνει γι’ αυτούς ότι απογοητεύονται ή ότι κλονίζεται η αγάπη τους γι’ αυτό. Αυτό μπορεί πολλοί γονείς να το θεωρούν αυτονόητο («Αλίμονο, εγώ το παιδί μου το αγαπάω ό,τι κι αν κάνει, ό,τι μαθητής κι αν είναι»), πολύ συχνά, όμως, του δίνουν άλλα μηνύματα. Με την πρόθεση να του δείξουν ότι «πρέπει να το πάρει στα σοβαρά», το τιμωρούν, το μαλώνουν ή δείχνουν μόνο τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευσή τους, χωρίς να προσπαθήσουν καν να το καταλάβουν και να το βοηθήσουν. Για να ξεπεράσουν όμως τις δυσκολίες τους, τα παιδιά χρειάζονται ανθρώπους που ενδιαφέρονται να ακούσουν και να καταλάβουν. Με τον τρόπο αυτό, μαθαίνουν να ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται και να μην εγκαταλείπουν όταν κάτι δεν πάει καλά. Χρειάζονται γονείς που καταλαβαίνουν ότι πραγματικά καλός μαθητής είναι μόνο αυτός που είναι καλά και στην υπόλοιπη ζωή του.

hamomilaki Λουίζα Bογιατζή-συμβουλευτική ψυχολόγος

iPaideia.gr

           

    Νυχτερινό όραμα

Οι αισθήσεις πιο ελεύθερες,

ήρεμα και ζωηρά τα χέρια,

ο νους ονειροβατεί,

καλπάζει το σώμα της δημιουργίας.

Ρανίδες οινοπνεύματος ρέουν 

μέσα στις πορφυρές φλέβες, 

αναμειγνύουν το παρόν με το παρελθόν,

τη λήθη με το όνειρο.

Κάτι τέτοιες ώρες ερωτοτροπεί  η ψυχή,

φαντάζεται τα χρόνια της αθωότητας…

τότε τα απατηλά νέφη βάραιναν τη νεότητα,

τώρα οι ρυτίδες χαρακώνουν την ελπίδα.

Κλείνω τα μάτια

και σε ονειρεύομαι σιμά.

Τα γκρίζα μαλλιά δε με απωθούν,

με έλκει του πνεύματος το μεγαλείο.

Σιγά - σιγά αφυπνίζεται το μυαλό,

αναπηδά.

Το εγερτήριο της σιωπής στέκεται αντίκρυ,

φορώ το ένδυμα της χαράς,

ετοιμάζομαι για μια ακόμη παράσταση.

Άσκηση Εμπέδωσης στον Πλάγιο λόγο

Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσετε τα ρήματα που βρίσκονται μέσα στις παρενθέσεις ως ρήματα εξάρτησης.

1) Θα πραγματοποιήσεις αυτό που υποσχέθηκες; (Με ρώτησε…)

………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2) Αν και δε με προσκάλεσαν, θα πάω. (Είπε…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

3) Φύγε από κοντά μου. (Τη διέταξε…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

4) Τι έχει συμβεί με τον αδερφό μου; (Αναρωτιόταν...)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

5) Σε παρακαλώ, μην πεις τίποτα σε κανέναν. (Με παρακάλεσε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6) Αύριο όλα τα τμήματα της Α’ Τάξης θα πάνε εκδρομή στο Αρχαιολογικό Μουσείο. (Η διευθύντρια ανακοίνωσε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7) Αν θέλω, μπορώ να τα πάω καλύτερα στο Β’ Τρίμηνο. (Μου απάντησε…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

8) Είναι αδύνατο να μείνω πια σ’ αυτό το σπίτι. (Ο Πέτρος δήλωσε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9) Ετοιμαστείτε για επίθεση και για μια μεγάλη νίκη (Ο διοικητής τούς διατάζει…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10) Θα σε υποστηρίξω με όλες μου τις δυνάμεις.. (Μου υποσχέθηκε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

11) Γιατί είσαι τόσο προβληματισμένος; (Τον ρώτησε…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

12) Θα σου τηλεφωνήσω. (Με διαβεβαίωσε…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

13) Πού θα πάω διακοπές άραγε φέτος το καλοκαίρι; (Αναρωτιέται…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

14) Μην ξεχάσεις να πάρεις μαζί σου τα ισοθερμικά γάντια. (Η μητέρα με συμβούλευσε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

15) Δεν έχω διαβάσει σχεδόν τίποτα για το διαγώνισμα της Ιστορίας. (Παραδέχτηκε…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

16) Θα τον τιμωρήσω, αν δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του. (Μου ανακοίνωσε...)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

17) Είμαι αθώος. Δεν διέπραξα αυτό το απεχθές έγκλημα. (Ο κατηγορούμενος ισχυριζόταν...)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

18) Σταματήστε να μιλάτε μεταξύ σας και κάντε επιτέλους ησυχία. (Ο καθηγητής απαίτησε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

19) Δεν πρόκειται να δεχθώ κανένα από τα επιχειρήματά σου. (Ο πρόεδρος του δικαστηρίου απέρριψε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

20) Μάλλον έχεις δίκιο. (Η μητέρα μου θεωρεί…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

21) Θα ήθελα να προσθέσω κι αυτό. (Ο συμμαθητής μας δήλωσε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

22) Μπορείς να μείνεις μαζί μου σήμερα γιατί δε νιώθω καλά; (Η Κατερίνα με παρακάλεσε…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

23)   Φοβάμαι μήπως έχω πυρετό και αρρωστήσω.(Ο πατέρας μου ανησυχεί…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

24) Μη βγεις έξω σήμερα! Είπαν ότι θα έχει άσχημο καιρό.(Οι γονείς μου με απέτρεψαν…)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

25) Σε συμπαθώ και σε εκτιμώ. (Με διαβεβαίωσε…)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

        
      Λύτρωση ύδατος

 

Ο ουρανός είναι γκρίζος σήμερα…

Μια παράξενη σιωπή καλύπτει

τα λιγοστά κιτρινισμένα φύλλα στα δέντρα.

Τα υπόλοιπα επάνω στο υγρό χώμα

έχουν προ πολλού χαθεί.

Λικνίζονται περιστέρια,

εφορμούν για να ξετρυπώσουν χαρά πενιχρή.

Γάτες κρυμμένες κάτω από πρεβάζια,

την ανάγκη να ξεπλύνουν τις αμαρτίες τους

έχουν λησμονήσει.

Μονάχα κάποιοι άνθρωποι στέκονται απροστάτευτοι,
απολαμβάνουν τις σταγόνες βροχής,

την κάθαρση αισθάνονται να πλησιάζει.

Ακουμπούν τα βρεγμένα πανωφόρια,

όμως δεν πτοούνται.

Η λύτρωση έρχεται

μέσα από το πάθος,

μέσα από τη σύγκρουση,

μέσα από το ύδωρ.

Δεν είναι ο Χειμώνας που κατακερματίζει τις ψυχές μας,

είναι η ψυχή που δεν έχει ερωτευτεί το χειμώνα…

Περί ευτυχίας...

Έχει γίνει ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα από τους ψυχολόγους. Πήραν δύο ομάδες ανθρώπων και τους ζήτησαν να κάνουν κάποιες φωτοτυπίες. Για την πρώτη ομάδα είχαν τοποθετήσει ένα κέρμα πάνω στο φωτοτυπικό μηχάνημα, έτσι ώστε όταν πήγαιναν τα μέλη της να χρησιμοποιήσουν το μηχάνημα, να το έβρισκαν μπροστά τους.

Στην άλλη ομάδα ζητήθηκε να κάνει το ίδιο, αλλά χωρίς κέρμα. Μετά, οι ψυχολόγοι τούς ρωτούσαν να τους πουν πόσο ευτυχισμένοι είναι με τη ζωή τους στο σύνολό της. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ ενδιαφέροντα. Τα άτομα της πρώτης ομάδας απάντησαν σε μεγαλύτερο ποσοστό ότι ήταν ευτυχισμένα με τη ζωή τους στο σύνολό της, εμφανώς επηρεασμένα από το κέρμα που βρήκαν στο φωτοτυπικό μηχάνημα.

Σε ένα δεύτερο πείραμα, οι ψυχολόγοι ρωτούσαν τους ανθρώπους (η έρευνα έγινε τηλεφωνικά) να τους πουν πόσο ευτυχισμένοι είναι με τη ζωή τους στο σύνολό της. Αυτό το έκαναν κάποιες ημέρες με ηλιοφάνεια και κάποιες ημέρες με άσχημο καιρό. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι άνθρωποι που ρωτήθηκαν για το επίπεδο της ευτυχίας τους στο σύνολο της ζωής τους, απάντησαν σε μεγαλύτερο βαθμό θετικά τις ηλιόλουστες ημέρες.

Αυτό, για τον καθηγητή ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Yale, Paul Bloom, δηλώνει κάτι πολύ σημαντικό: ότι η ευτυχία είναι ένας στόχος για τον οποίο έχουμε εξελιχτεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να τον επιδιώκουμε συνεχώς. Με άλλα λόγια, η ευτυχία είναι κάτι σαν ένα μήνυμα που μας ειδοποιεί ότι οι ανάγκες μας έχουν ικανοποιηθεί.

Ένα απλό παράδειγμα που επιβεβαιώνει τον παραπάνω ορισμό, είναι το φαγητό. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ευτυχισμένος αν δεν έχει να φάει. Η έλλειψη του φαγητού επισκιάζει οποιαδήποτε άλλη υλική άνεση ή απόλαυση έχει στη διάθεσή του. Αλλά το φαγητό δεν είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ευτυχία μας. Από τα στοιχεία που έχουν συλλέξει ψυχολόγοι, σήμερα οι κάτοικοι των Η.Π.Α. δεν είναι περισσότερο ευτυχισμένοι απ’ ό,τι ήταν τη δεκαετία του 1950. Ενώ σήμερα οι υλικές ανέσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, η αφθονία του φαγητού είναι πολύ μεγαλύτερη, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί, παρ’ όλα αυτά οι άνθρωποι δεν δηλώνουν περισσότερο ευτυχισμένοι. Η ευτυχία τους κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα. Άρα, άλλοι είναι οι καθοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ευτυχία.

Η ευτυχία φαίνεται ότι δεν εξαρτάται τόσο πολύ από τα εξωτερικά γεγονότα που μας συμβαίνουν. Αρκετοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι υπάρχει μια έμφυτη κλίση προς την ευτυχία, η οποία παραμένει σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, ενώ η διάθεσή μας αυξομειώνεται και κυμαίνεται γύρω από αυτό το, λίγο έως πολύ, σταθερό επίπεδο. Υπάρχει δηλαδή μια τάση σε όλους μας να είμαστε περισσότερο ή λιγότερο χαρούμενοι. Ένα ακραίο παράδειγμα είναι οι άνθρωποι που έχουν πάθει κάποιο ατύχημα και έχουν μείνει παράλυτοι από το λαιμό και κάτω. Οι μελέτες δείχνουν ότι αυτοί οι άνθρωποι, ένα χρόνο μετά το ατύχημα, αρχίζουν και αισθάνονται περίπου το ίδιο ευτυχισμένοι, όσο ήταν και πριν το ατύχημα. Δηλαδή, η ευτυχία επανέρχεται στα, προ του ατυχήματος, επίπεδα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι άνθρωποι που έχουν κερδίσει μεγάλα ποσά στο Λόττο. Η ευτυχία τους μπορεί να αυξάνεται παροδικά, και μάλιστα να αποκορυφώνεται τη στιγμή της συνειδητοποίησης της νίκης, αλλά σιγά-σιγά υποχωρεί και επανέρχεται στα αρχικά της επίπεδα. Φυσικά, η ζωή ενός τέτοιου ανθρώπου θα αλλάξει ριζικά, αλλά το επίπεδο της ευτυχίας του όχι τόσο όσο θα περιμέναμε.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τον υπερκαταναλωτισμό. Οι άνθρωποι αποκτούν αντικείμενα, παιχνίδια, ρούχα, αυτοκίνητα ή οτιδήποτε άλλο, χαίρονται για λίγο καιρό, αλλά σιγά-σιγά τα βαριούνται και μετά θέλουν να αγοράσουν κάτι καινούριο. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι οι άνθρωποι συνηθίζουν τις καταστάσεις. Με άλλα λόγια, προσαρμόζονται. Μάλιστα, όπως συνηθίζουν τις θετικές καταστάσεις, έτσι συνηθίζουν και τις αρνητικές.

Στη συνήθεια όμως υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να συνηθίσουν το θόρυβο. Αν στο περιβάλλον στο οποίο ζούμε καθημερινά υπάρχουν ενοχλητικοί θόρυβοι, η ευτυχία μας μειώνεται και δεν επανέρχεται στα φυσιολογικά της επίπεδα, εάν οι θόρυβοι δεν σταματήσουν. Μια άλλη εξαίρεση είναι η ευτυχία που αυξάνεται λόγω των αισθητικών πλαστικών επεμβάσεων. Όταν κάποιος διορθώνει ένα ελάττωμά του (ή τουλάχιστον, κάτι που αυτός θεωρεί ως ελάττωμα), ζει όντας περισσότερο ευτυχισμένος. Και αυτό διαρκεί για όλη του τη ζωή. Οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος με τον οποίο μας αντιμετωπίζουν και μας βλέπουν οι άλλοι. Εκτός όμως από αυτές τις εξαιρέσεις, η ευτυχία μας γενικά δεν εξαρτάται από τις εξωτερικές αλλαγές.

Ένας άλλος κυρίαρχος παράγοντας για τη διαβάθμιση της ευτυχίας είναι η σχετικότητά της. Η ευτυχία επηρεάζεται, όχι τόσο από τα αγαθά που έχει κανείς, αλλά συγκριτικά με αυτά που έχουν οι άλλοι γύρω του (φυσικά, με την προϋπόθεση ότι ικανοποιεί τις βασικές ανάγκες του – επιβίωση και φαγητό). Για παράδειγμα, οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, προτιμούν να παίρνουν 1000 ευρώ το μήνα γνωρίζοντας ότι όλοι οι άλλοι παίρνουν 900, παρά να παίρνουν 1100 όταν όλοι οι άλλοι παίρνουν 1200. Αν και δεν αλλάζουν πολλά ως προς την οικονομική τους κατάσταση, το επίπεδο της ευτυχίας τους επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη σύγκριση που κάνουν με τους άλλους. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι είμαστε κοινωνικά όντα και ότι η ιεραρχία παίζει έναν σημαντικό ρόλο στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη ζωή και τον εαυτό μας.

Τέλος, κάτι που επηρεάζει σημαντικά την ευτυχία, είναι οι αναμνήσεις του παρελθόντος. Συγκεκριμένα, δεν είναι μόνο π.χ. μια ανάμνηση στο σύνολό της, αλλά κυρίως το τέλος της ανάμνησης. Η τελευταία εντύπωση αποτυπώνεται πιο έντονα στο μυαλό μας, κάτι που στη συνέχεια επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο θυμόμαστε τη ζωή μας. Για παράδειγμα, αν βρισκόμαστε σε ένα πάρτι που στο μεγαλύτερο μέρος του βαριόμαστε και δεν περνάμε καλά, αλλά ξαφνικά στα τελευταία λεπτά συμβεί κάτι που θα μας ευχαριστήσει ιδιαίτερα, τότε η ανάμνησή μας απ’ αυτό το πάρτι θα είναι σχετικά θετική. Αντίθετα, αν σε ένα πάρτι περνάμε καλά την περισσότερη ώρα αλλά στο τέλος συμβεί κάτι άσχημο, το πάρτι θα το θυμόμαστε περισσότερο για το άσχημο περιστατικό.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η ευτυχία δεν είναι κάτι απόλυτο, ούτε είναι μια ιδανική κατάσταση. Σημασία στη ζωή μας έχει ο μέσος όρος της ευτυχίας μας. Είναι σίγουρο ότι όλοι θα βιώσουμε κάποια στιγμή καταστάσεις που θα μας χαροποιήσουν και καταστάσεις που θα μας στενοχωρήσουν. Θα μπορούσαμε να σχηματοποιήσουμε την ευτυχία μας και να την παρομοιάσουμε με μια κυματοειδή καμπύλη που ανεβαίνει και κατεβαίνει συνέχεια γύρω από ένα σχετικά σταθερό επίπεδο. Σ’ αυτό υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά γενικά, οι περισσότεροι άνθρωποι, δεν βιώνουν στη ζωή τους συνταρακτικά δραματικά γεγονότα. Μάλιστα, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι όταν μια μέρα βρισκόμαστε πάνω από τον μέσο όρο, οι περισσότερες πιθανότητες ορίζουν ότι την επόμενη μέρα η διάθεσή μας θα ακολουθήσει μάλλον καθοδική πορεία. Και αντίστροφα, όταν βρισκόμαστε στα «down» μας, οι περισσότερες πιθανότητες είναι ότι τις επόμενες ημέρες θα τείνουμε ξανά προς το μέσο όρο.

Το άρθρο βασίστηκε σε διάλεξη του καθηγητή Paul Bloom στο πανεπιστήμιο Yale.

Πηγή:e-l-i.blogspot.gr

Αντικλείδι , http://antikleidi.com

Η ιερότητα του διαβάσματος

Του Νίκου Τσούλια

      

Το διάβασμα είναι τέχνη (έχει τους νοητικούς και φαντασιακούς αυτοσχεδιασμούς και τις στοχαστικές πινελιές του κάθε αναζητητή / αναγνώστη) και επιστήμη (έχει συγκροτημένη μεθοδολογία και διαρκή έρευνα). 

Είναι πάθος και λατρεία. 

Δεν είναι μια ουδέτερη λειτουργία. Απαιτεί πρόσφορη ψυχική διάθεση, σφοδρή επιθυμία, συνεχή προσμονή και παραμένει πάντα σε εκκρεμότητα ανικανοποίητου. Αν δεν υπάρχει θέρμη και ζήλος, πάθος και έρωτας για το διάβασμα, δεν μπορεί να επιτελεσθεί η τελετουργία του.

Το διάβασμα δεν είναι απλά και μόνο στοιχείο της ζωής αλλά τρόπος ζωής, έκφραση της προσωπικότητάς μας και συστατικός συντελεστής της ουσίας της καθημερινότητάς μας. Αν δεν νιώθουμε ψυχική αγαλλίαση και πνευματική ανάταση, ένταση του συναισθήματος και όξυνση του στοχασμού μας, τότε το διάβασμα είναι μια εικόνα των φαινομένων. Αν δεν ξεδιπλώνουμε άλλες όψεις της ζωής και της πραγματικότητας και δεν σμιλεύουμε τον εσωτερικό μας κόσμο με επιμονή και μόχθο, ναι μεν ανοίγουμε το βιβλίο και «βαδίζουμε» στις σελίδες του αλλά δεν μπορούμε να ανοίξουμε την πόρτα του πραγματικού Κόσμου της Ανάγνωσης. Η ψυχική σχέση μας με το διάβασμα είναι πάντα μια προσωπική κατάκτηση δεν διδάσκεται ούτε μεταβιβάζεται από άλλον, ακριβώς γιατί το διάβασμα είναι δρόμος ελευθερίας και ποτέ κανένας τέτοιος δρόμος δεν ανοίγεται από άλλους… Ναι, το διάβασμα έχει και χρησιμοθηρική όψη – αφού υπηρετεί τη γνώση και τη μάθηση όσο καμιά άλλη λειτουργία μας – αλλά εκείνο που το χαρακτηρίζει είναι η αυταξία του, το δικό του ξεχωριστό φωτεινό Σύμπαν. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι άνθρωποι διακρίνονται σεανθρώπους του βιβλιόκοσμου και σε ανθρώπους που δεν βλέπουν τη φλόγα του βιβλίου, και απλώς υπάρχουν.

Tο διάβασμα είναι μια ιερή πράξη, μια πνευματική τελετουργία σαν αυτές – τις λατρευτικές αλλά και ορθολογικές της παράδοσης – που διαμορφώνει η θρησκευτικότητα. Στο διάβασμα βιώνεις μια εξαΰλωση του σώματός σου, μια μετανάστευση στην επικράτεια του πνεύματός σου, ένα ταξίδεμα στη φωτεινότητα του ιερού. Είναι μια πράξη ανακάλυψης και δημιουργίας. Δεν είναι φυγή από την πραγματικότητα αλλά εμβάθυνση και διαμόρφωση της όλης πραγματικότητας, γιατί εκείνη των αισθήσεων και της καθημερινότητας είναι στρεβλή και φοβερά ελλειμματική.

Με το διάβασμα ψηλαφίζεις όλες εκείνες τις οικουμενικές και διαχρονικές αξίες και αρετές του πνεύματος του ανθρώπου. Εδώ ασκείται η πνευματικότητά μας και καλλιεργείται συστηματικά η αναζήτηση των αιτιών και του περιεχομένου της ζωής. Η άσκηση του πνεύματος δεν είναι εκείνος ο δρόμος που οδηγεί στο στοχασμό και στην αυτογνωσία; 

Εδώ δεν ανοίγεις ορίζοντες της ταπεινοφροσύνης– που είναι τόσο αναγκαία για να γνωρίσεις τον κόσμο αλλά και για να αγαπήσεις τον άνθρωπο – κάθε φορά που γεύεσαι τις ιερές Μορφές της ανθρώπινης διανόησης: το θείο Όμηρο, τον άγιο των Γραμμάτων μας, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον αναζητητή του Θεού Ν. Καζαντζάκη, τον ιερό Αυγουστίνο, τον ερευνητή της ψυχής Ντοστογιέφσκι, το μεγάλο δάσκαλο Σωκράτη, το Homo Universalis Αριστοτέλη; 

Πώς μπορείς να εξανθρωπιστείς αν δεν οδοιπορήσεις στις χιλιάδες σελίδες - παρακαταθήκες της ανθρώπινης σκέψης, αν δεν ζυμωθείς με τα διαχρονικά ερωτήματα και τους μεγάλους προβληματισμούς, με τα βάσανα και με τις κατακτήσεις των ανθρώπου; Αρκεί η προσωπική και μόνο εμπειρία για να κατανοήσεις τη ζωή και τον εαυτό σου; Ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι συμμετέχει στην Ιστορία του ανθρώπου αν δεν είχε τα βιβλία πάντα εμπρός στο βλέμμα του και το διάβασμα μέσα στην ψυχή του; Ποιος μπορεί να έχει τέτοια προκλητική αλαζονεία και τόση ασύγγνωστη ημιμάθεια;

Κάθε φορά που ανοίγουμε ένα βιβλίο αποφασίζουμε να συμμετέχουμε στο αέναο παιχνίδι της Γνώσης, στο φως της Γνώσης. Εισερχόμαστε στο ιερό βήμα της ανθρώπινης ψυχής για να συμμετέχουμε σε ένα τελετουργικό των ηρώων του ανθρώπινου πνεύματος, γιατί μόνο έτσι υποστασιοποιείται το ξετύλιγμα του νήματος των ηρώων / συμβόλων: του Προμηθέα, του Οδυσσέα, της Αντιγόνης, του Οιδίποδα, του Δον Κιχώτη, του Μικρού Πρίγκιπα, των αδελφών Καραμαζώφ, της Άννας Καρένινας, του Γιάννη Αγιάννη, του Leopold Bloom… και διασφαλίζεται η ενότητα και η συνέχεια του πνεύματος του ανθρώπου.

Αν δεν αγαπήσεις το διάβασμα, δεν μπορείς να αγαπήσεις τον εαυτό σου, γιατί το διάβασμα είναι ένας ασφαλής τρόπος για να τον ανακαλύπτεις και να τον δημιουργείς. Μπορώ να ισχυριστώ ότι ένα σημαντικό «συνεχές» στη ζωή μου είναι το διάβασμα, ότι ένα από τα αποστάγματα της ζωής μου είναι μια απλή κατάκτηση: Μια ζωή διάβασμα, μια ζωή ομορφιά…