ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ «ΤΟΥ ΓΙΟΦΥΡΙΟΥ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ»

1.  Να   διακρίνετε  το   δημοτικό   τραγούδι   σε  πέντε νοηματικές   ενότητες   και  να  γράψετε   έναν  πλαγιότιτλο  για  την  καθεμιά. 

2. Το συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι  ανήκει  στην κατηγορία  των  παραλογών. Να επισημάνετε    τα βασικά χαρακτηριστικά του.  

3.  Τα βασικά θεματικά κέντρα του τραγουδιού είναι: 

α) οι θυσίες που απαιτούνται για τα  μεγάλα  έργα  

β) το συναίσθημα ευθύνης  του  πρωτομάστορα  

γ) η  δύναμη  της κατάρας  

δ) η αδελφική    αγάπη. Να τα εντοπίσετε. 

4. Ποιος  είναι  ο  διττός  κεντρικός  άξονας  πάνω  στον  οποίο στηρίζεται  η αφήγηση;  

5.  Να παρουσιάσετε  τα βασικά στοιχεία  της μορφής  του  συγκεκριμένου  τραγουδιού (αριθμός στίχων και συλλαβών, μέτρο) 

6. Σε ποιους στίχους συναντάμε το σχήμα του αδυνάτου και το νόμο των τριων ;  

7.   Γιατί  η  γυναίκα   του   πρωτομάστορα   αλλάζει  τη  βαριά  κατάρα  της  μόνο  στην υπόμνηση του αδελφού της; 

8.  Να  σκιαγραφήσετε  τον  πρωτομάστορα και  τη  γυναίκα του  τεκμηριώνοντας  τους  χαρακτηρισμούς  που  θα δώσετε 

9. Να   εντοπίσετε  στο   τραγούδι μια  υπερβολή, μια  μεταφορά, μια  μετωνυμία, μια αντίθεση, μια  παρομοίωση, μια   επανάληψη - επαναφορά, το σχήμα άρσης και θέσης  και μια εικόνα. 

1.  Να  αναζητήσετε  κι  άλλες  θυσίες από την αρχαία  και τη νεοελληνική λογοτεχνική παράδοση και να επισημάνετε ομοιότητες και διαφορές με τη θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα.

ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ «Και πάλι στο σχολείο…»

 1.Να  διακρίνετε  το  απόσπασμα  σε  τρεις   νοηματικές  ενότητες  και  να  γράψετε  ένα πλαγιότιτλο για την καθεμιά.

 2.Το   απόσπασμα  αποτελεί  τμήμα του μυθιστορήματος  της Ζωρζ Σαρή «Ε.Π» (Ενωμένες Πάντα). Το μυθιστόρημα περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, μεταξύ των  οποίων  είναι  κι  η  στενή  φιλία  που συνδέει τη συγγραφέα  με την Άλκη Ζέη. Να εντοπίσετε σχετικά χωρία μέσα στο κείμενο.

 3.Να  περιγράψετε  την ατμόσφαιρα  κεφιού, χαράς και νεανικότητας, που αναδύεται μέσα από τους ζωντανούς διαλόγους των κοριτσιών.    

 4.Κεντρικό πρόσωπο του αποσπάσματος είναι η Ζωρζ και παρουσιάζεται ως

α) νευρική

β) ενθουσιώδης

γ) στεναχωρημένη

δ) δεν αγαπάει το σχολείο

ε) φιλική

στ) φιλότιμη

ζ) σοβαρή

η) έκπληκτη

θ) αναποφάσιστη

Να υπογραμμίσετε και να δικαιολογήσετε ποια από τα παραπάνω ισχύουν.

 5.Ποια αφηγηματική τεχνική χρησιμοποιεί  η  συγγραφέας;  Ποιος  είναι  ο  ρόλος  του αφηγητή; 

 6.Να χαρακτηρίσετε το ύφος και τη γλώσσα του αποσπάσματος.

 7.Να περιγράψετε την παιδαγωγική στάση της διευθύντριας και της φιλολόγου.

 

 8.Μπορείτε να εντοπίσετε κάποιες κοινωνικές αντιλήψεις και ιδέες εκείνης της εποχής που σας προκαλούν εντύπωση;

 9.Να διαβάσετε  το ποίημα που ακολουθεί και να το συγκρίνετε με το κείμενο της Σαρή.

Οδυσσέας Ελύτης, «Το "Τετράδιον της Μαθητρίας"»

Κοιμάμαι κι ονειρεύομαι προβλήματα

 όλα τα πυθαγόρεια θεωρήματα

τα θαύματα της τριγωνομετρίας

 μέσα στο μπλε «Τετράδιον της Μαθήτριας» 

Απ' την αρχή την Κάθοδο των Αχαιών

τις μάχες των Ελλήνων κατά των Περσών

να μάθω για τον πόλεμο της Τροίας

μέσα στο μπλε «Τετράδιον της Μαθητρίας» 

Των αγοριών τα κεφαλαία ονόματα

και τα γυμνά σχεδιασμένα σώματα

παλιόλογα και λόγια της λατρείας

μέσα στο μπλε «Τετράδιον της Μαθητρίας».

 Οδυσσέας Ελύτης, «Το "Τετράδιον της Μαθητρίας"», Τα ρω του έρωτα (1972) ( Ποίηση, Ίκαρος, Αθήνα 2002 (2η έκδ.), σ. 291]

Κωστής Παλαμάς  «Ο Ολυμπιακός ύμνος»

 

1. Το συγκεκριμένο ποίημα αποτελεί μια ενιαία ενότητα με τρεις υποενότητες. Να τις διακρίνετε και να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την καθεμιά: 

2. Γιατί ο ποιητής αφιερώνει  το ποίημά του στο Σπυρίδωνα Σαμάρα;
https://www.youtube.com/watch?v=hHYt4MJxh2s (Μπορείτε να ακούσετε τον Ολυμπιακό ύμνο ) 

3. Γιατί το ολυμπιακό ιδεώδες χαρακτηρίζεται ως «αρχαίο» και «αθάνατον»;

   

4. Ποιες είναι οι τρεις αρχές που διέπουν το ολυμπιακό ιδεώδες; Να τις αναλύσετε: 

5. «…στη  δόξα της  δικής  σου   γης   και   τ’ ουρανού»: να   προσδιορίσετε   τον τόπο προέλευσης του ολυμπισμού. 

6. Να αναφέρετε τα τρία βασικά αγωνίσματα των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων:

7. Γιατί οι Ολυμπιακοί Αγώνες θεωρούνταν «ευγενείς»; Από  ποια υψηλά ιδανικά  διαπνέονταν;

8. Το βραβείο του νικητή δεν ήταν οικονομικό έπαθλο αλλά ο κότινος, δηλ. ένα στεφάνι από κλαδί αγριελιάς. Γιατί θεωρείται ως «αμάραντο»; 

       

9. Γιατί στους δύο τελευταίους στίχους του ποιήματος εκφράζεται το μήνυμα της συναδέλφωσης των λαών και της Ολυμπιακής εκεχειρίας;

10. Να καταγράψετε μια μεταφορά, μια παρομοίωση, μια προσωποποίηση και μια εικόνα.

11. Να σχολιάσετε στιχουργικά το ποίημα (αριθμό στροφών, μέτρο, ομοιοκαταληξία) 

12. Πιστεύετε πως οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες παρουσιάζουν ομοιότητες συγκριτικά  με τους  αρχαίους; Ναι  ή  όχι  και  γιατί; 

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ: οι προτάσεις παρατάσσονται, μπαίνουν δηλ. η μία πλάι στην άλλη ισοδύναμα και είναι συντακτικά ισοδύναμες μεταξύ τους (κύριες + κύριες, δευτερεύουσες  + δευτερεύουσες).  Οι προτάσεις αυτές συνδέονται με τους πιο κάτω παρατακτικούς συνδέσμους:

1.     Συμπλεκτικοί → και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ

2.  Αντιθετικοί → μα, αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, μόνο (που), εντούτοις, μάλιστα, μολαταύτα, εξάλλου

3.     Διαχωριστικοί → ή, είτε

4.  Συμπερασματικοί → λοιπόν, άρα, επομένως, οπότε, ώστε (μετά από τελεία, άνω τελεία, ερωτηματικό, θαυμαστικό), ύστερα, γι’ αυτό

5.     Επεξηγηματικοί → δηλαδή

Παραδείγματα:

Ø  Πεινούσα πολύ και νύσταζα.

Ø  Η αδελφή σου είναι έξυπνη αλλά ευκολόπιστη.

Ø Πρέπει να αποφασίσεις είτε να διαβάσεις είτε να εγκαταλείψεις την προσπάθειά σου.

Ø  Βρέχει πολύ οπότε δε θα πάμε εκδρομή.

Ø  Έχει αδυνατίσει πολύ δηλαδή είναι σαν σκελετός.

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ: μία δευτερεύουσα πρόταση υποτάσσεται, δηλ. εξαρτάται από μια άλλη (κύρια ή δευτερεύουσα) πρόταση. (π.χ. «Μου έστειλε ένα μήνυμα για να μου πει ότι δεν είμαστε πλέον φίλοι»)

Στην υποτακτική σύνδεση χρησιμοποιούνται οι πιο κάτω υποτακτικοί σύνδεσμοι:

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
ΕΙΔΗ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ	ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ	ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ειδικοί	ότι, πως, που	Ειδικές
Βουλητικοί	να	Βουλητικές
Διστακτικοί	μη(ν), μήπως	Ενδοιαστικές
Αιτιολογικοί	γιατί, επειδή, αφού, που, διότι, καθώς, μια και, μια που …	Αιτιολογικές
Χρονικοί	όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, άμα, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, οπότε, άμα, έως ότου να, κάθε που …	Χρονικές
Υποθετικοί	αν, σαν, άμα	Υποθετικές
Τελικοί	για να, να (= για να)	Τελικές
Αποτελεσματικοί	ώστε (να), που, που να	Αποτελεσματικές
Εναντιωματικοί	αν και, ενώ, μολονότι, μόλο που, και ας …	Εναντιωματικές

Στην Υποτακτική Σύνδεση – εκτός από τους συνδέσμους – μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα εξής:

Ø Αναφορικά επιρρήματα: όπου, όπως …(στις αναφορικές προτάσεις)

Ø Ερωτηματικές αντωνυμίες ή ερωτηματικά επιρρήματα: ποιος, τι, πόσος …πού, πώς, πότε, πόσο …(στις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις)

Ø Με συνδεσμικές φράσεις: την ώρα που, εκεί που, τη στιγμή που …(στις χρονικές προτάσεις)

Εκτός από την Παρατακτική και Υποτακτική σύνδεση προτάσεων υπάρχει κι ένας τρίτος τρόπος που ονομάζεται Ασύνδετο σχήμα. Στην περίπτωση αυτή οι προτάσεις βρίσκονται η μία κοντά στην άλλη  χωρίς σύνδεσμο αλλά με την παρουσία κόμματος.