Ραψωδία α’ (στίχ. 109-173)

Θεματικοί άξονες

 · (στίχ. 109-114): η προετοιμασία της Αθηνάς για το ταξίδι στην Ιθάκη

 · (στίχ. 115-126): η άφιξη Αθηνάς-Μέντη κι η εικόνα των μνηστήρων

 ·  (στίχ. 127-140): η υποδοχή Αθηνάς από Τηλέμαχο

 ·  (στίχ. 141-161): η φιλοξενία Αθηνάς από Τηλέμαχο

 · (στίχ. 162-173): το δείπνο και η διασκέδαση των μνηστήρων

  Το σχέδιο της Αθηνάς περιελάμβανε δύο στάδια και σ’ αυτούς τους στίχους εφαρμόζεται το 2^ο μέρος, καθώς το επίπεδο δράσης μεταφέρεται από τον Όλυμπο στην Ιθάκη, επειδή:

      α) προέχει η αφύπνιση του Τηλέμαχου

  β) είναι απαραίτητη η παρουσίαση της άσχημης κατάστασης στο παλάτι του Οδυσσέα

     γ) παρέχονται έμμεσες πληροφορίες για τον Οδυσσέα

  Ø Στίχ. 118-119: η Αθηνά μεταμορφώνεται σε Μέντη (= πρόκειται για το βασιλιά των Ταφιωτών. Ας σημειωθεί πως η Τάφος ήταν ένα νησί μεταξύ Ακαρνανίας και Λευκάδας) επειδή:

   α) είναι λογική η εμφάνισή του στο παλάτι αφού πρόκειται για παλιό φίλο του Οδυσσέα β) μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Τηλέμαχου ως φίλος και συνομήλικος του Οδυσσέα

γ) δε θα την υποψιαστούν οι μνηστήρες

  Ø Στίχ. 119-126: οι μνηστήρες λειτουργούν ως οικοδεσπότες στο παλάτι του Οδυσσέα, σπαταλούν ανενόχλητοι την περιουσία του και περιφέρονται προκλητικά στο χώρο. Ένα μέρος, εξάλλου, του υπηρετικού προσωπικού τους φροντίζει και τους υπηρετεί.

  Ø Στίχ. 150: ο Τηλέμαχος επιλέγει ένα μέρος «παράμερα από τους μνηστήρες» διότι: α) ντρέπεται για την κατάσταση που επικρατεί στο παλάτι

   β) δε θέλει να ενοχληθεί ο ξένος από την προκλητική στάση των μνηστήρων

  γ) επιθυμεί να κάνει στον ξένο ερωτήσεις σχετικά με τον πατέρα του και δεν θέλει κανείς άλλος ν’ ακούσει.

  Ø Θεσμός φιλοξενίας: στην ομηρική εποχή επρόκειτο για έναν ιερό θεσμό που προστατευόταν μάλιστα από το Δία (Ξένιος Δίας). Ήταν σημαντικός όμως και για πρακτικούς λόγους αφού δεν υπήρχαν πανδοχεία ή ξενοδοχεία για να υποδεχθούν τους ταξιδιώτες.

  Ø Τυπικό φιλοξενίας:

  1)  Υποδοχή και αρχικές περιποιήσεις (προσφώνηση, χειραψία, τακτοποίηση αντικειμένων φιλοξενούμενου).

  2) Λουτρό (λούσιμο, επάλειψη με λάδι και ντύσιμο του ξένου με καθαρά ρούχα).

  3) Τραπέζι (παράθεση γεύματος ή δείπνου, προσφορά τιμητικής θέσης για το φιλοξενούμενο, προσφορά νερού για να πλυθεί προ φαγητού).

  4) Ερωτήσεις (σχετικά με την ταυτότητα και την προέλευση του ξένου, το σκοπό επίσκεψης. Επακολουθεί διάλογος και συζήτηση.)

  5) Ικανοποίηση αιτήματος.

  6) Προσφορά διαμονής.

  7)  Προσφορά δώρων ως επισφράγιση της φιλίας.

  Ø Τηλέμαχος: προβληματισμένος, αγανακτισμένος με τους μνηστήρες, ανίκανος όμως να αντιδράσει. Θλιμμένος για την απουσία του πατέρα του, ονειροπόλος, νιώθει μοναξιά. Ευγενικός και φιλόξενος προς την Αθηνά-Μέντη, με ευγενικό ήθος και κοινωνική ευαισθησία, διακριτικός, αρχοντικός.

  Ø Μνηστήρες: αγέρωχοι και υπεροπτικοί, αλαζόνες, ανεύθυνοι, αναιδείς, οικειοποιούνται περιουσία που δεν τους ανήκει. Τους απασχολεί μόνο η προσωπική τους ικανοποίηση και φθάνουν στο σημείο να εξαναγκάζουν το Φήμιο να τραγουδήσει γι’ αυτούς.

  Ø Πολιτισμικά Στοιχεία:

  1)  Στοιχεία υπόδησης (στίχ. 109)

  2) Μέρη ανακτόρου (στίχ. 117)

  3) Οικιακά σκεύη (στίχ. 124)

  4) Έπιπλα (στίχ. 163)

  5) Χρηστικά αντικείμενα (στίχ. 121)

  6) Είδη διατροφής (στίχ. 126)

  7)  Είδη ψυχαγωγίας (στίχ. 171)

  8) Είδη οπλισμού (στίχ. 112)

  Ø Προϊδεασμός:

 ·     Στίχ. 129-132: η εξόντωση των μνηστήρων

 ·     Στίχ. 143-145: μνηστηροφονία

 ·     Στίχ. 152-153: συνομιλία με το Μέντη

Ραψωδία α’ (στίχ. 109-173)

Ασκήσεις Εμπέδωσης

    Να συμπληρώσετε τα κενά:

      1. Τα κύρια εφόδια της Αθηνάς για το ταξίδι της είναι α) ………………………………………… και  β) …………………………………………………………………………….    

      2. Η Αθηνά, μόλις έφθασε στο παλάτι του Οδυσσέα, αντίκρισε τους  ……………………………………..  που ……………………………………………………………………………..

      3. Η Αθηνά, προτού φθάσει στην Ιθάκη, πήρε τη μορφή του ………………………………………. που ήταν ………………………………………………………………………………

       4. Οι μνηστήρες παίζουν αμέριμνοι πεσσούς ενώ ο Τηλέμαχος ……………………………………

5. Προσφωνώντας το Μέντη, ο Τηλέμαχος δηλώνει …………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Η Αθηνά-Μέντης τοποθέτησε το κοντάρι της …………………………………………………………………………………………………………………………………

     7. Ο Τηλέμαχος επιλέγει ένα μέρος «παράμερα από τους μνηστήρες» διότι

  α) ………………………………………………………………………………………………………………………………

 β) ……………………………………………………………………………………………………………………………..

 γ) ………………………………………………………………………………………………………………………………

        8. Ο ποιητής παρουσιάζει τους μνηστήρες ως α)………………………………………………………………………………. β)………………………………………………………………………………..

γ) ………………………………………………………………………………..

         9. Στο δείπνο του ξένου (στίχ, 154-161), η παρακόρη ………………………………………………,η κελάρισσα ………………………………, ο τραπεζάρχης ………………………………………………και ο κήρυκας …………………………………………………………………………………………………………………

  10) Ο Φήμιος, ένας περίφημος αοιδός της εποχής του, τραγουδούσε «από ανάγκη» στους μνηστήρες, δηλαδή …………………………………………………………………………………………