ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ / 2^ο ΘΕΜΑ

·      Ποια ήταν η ιστορική διαδρομή της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας μετά την Άλωση της 

Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204;

·      Ποιες αλλαγές επέφερε η Γαλλική Επανάσταση στον τομέα της παιδείας και της θρησκείας;

·      Ποια σημαντική συνέπεια είχαν οι γεωγραφικές Ανακαλύψεις;

·      Να περιγράψετε τον τρόπο με τον οποίο έδρασαν οι Βυζαντινοί στο θέμα του εκχριστιανισμού των 

Βουλγάρων.

·      Ποιες κοινωνικές τάξεις αποτελούν το «βυζαντινό χωρίον», που εμφανίζεται κατά τον 6ο αιώνα

 και ποια τα χαρακτηριστικά τους;

·      Ποια ήταν η πολιτική θεωρία του Μοντεσκιέ και ποια επίδραση άσκησε στην πολιτική σκέψη;

·      Να παρουσιάσετε τους κινδύνους που αντιμετώπιζε το Βυζαντινό Κράτος στις αρχές του 8ου αιώνα και επέβαλαν την υιοθέτηση εικονομαχικής πολιτικής.

·      Να παρουσιάσετε τις βασικές θέσεις που διατύπωσε ο Ρουσσό σχετικά με την 

ελευθερία του ατόμου και την ισότητα των ανθρώπων.

·      Ποια μέτρα πήρε ο Κάρολος ο Μέγας (Καρλομάγνος) για την ενίσχυση της εσωτερικής οργάνωσης 

του κράτους του;

·      Ποιο ήταν το συγγραφικό και εκδοτικό έργο του Ρήγα Βελεστινλή ή Φεραίου (1757-1798) 

στην περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού;

·      Ποια υπήρξε η ιδεολογική βάση της Εικονομαχίας και ποιες συνέπειες είχε 

το πρώτο εικονομαχικό διάταγμα (730)  στις σχέσεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με τη Δύση;

·      Ποιοι παράγοντες προκάλεσαν την οικονομική κρίση 

που παρουσίασε η Δυτική Ευρώπη από το 1270 περίπου ως το 1330 (ύστερος Μεσαίωνας); 

·      Να παρουσιάσετε τους λόγους που επέβαλαν στο Βυζαντινό κράτος 

την υιοθέτηση εικονομαχικής πολιτικής στις αρχές του 8ου αιώνα.

·      Να εξηγήσετε γιατί οι μεταρρυθμίσεις του Καρλομάγνου αποτέλεσαν σταθμό 

για τη διαμόρφωση και ανάπτυξη του συστήματος της φεουδαρχίας.

·      Ποια στοιχεία πιστοποιούν τη στρατιωτικοποίηση της μεσοβυζαντινής κοινωνίας;

·      Ποιες δυνάμεις συγκρούστηκαν στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου (1389) 

και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της μάχης για τους αντιπάλους;

·      Σε ποια θεολογικά και δογματικά ζητήματα στηρίχθηκε η διαμάχη που οδήγησε στο Σχίσμα 

μεταξύ των δύο Εκκλησιών το 1054 και ποια ήταν η κύρια αιτία του;

·      Ποια ήταν η έριδα και ποια η βαθύτερη αιτία που οδήγησε στο Σχίσμα 

μεταξύ Καθολικής και Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας; 

Ποια πρόσωπα ευθύνονται σημαντικά για το Σχίσμα;

·         Να παρουσιάσετε τα μέτρα που πήρε ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Βατάτζης σε επίπεδο εσωτερικής και οικονομικής πολιτικής και πού αποσκοπούσαν.

·         Πότε εκδόθηκε και τι προέβλεπε το πρώτο επίσημο εικονομαχικό διάταγμα;

·         Ποιες ήταν οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις που ενίσχυσαν την οργάνωση 

του οθωμανικού κράτους (14ος αι.);

·         Ποιοι ήταν οι οργανωτές και επικεφαλής των Σταυροφόρων κατά την Τέταρτη Σταυροφορία;

·         Για ποιους λόγους εξαπλώνεται περισσότερο η κριτική ενάντια στη 

Ρωμαιοκαθολική εκκλησία στις γερμανικές χώρες;

·         Με ποιες ενέργειες κατόρθωσε ο Μιχαήλ Παλαιολόγος να ανακτήσει 

την Κωνσταντινούπολη (1261);

·         Να αναφέρετε τον ρόλο των μοναχικών ταγμάτων στην προσπάθεια της Καθολικής Εκκλησίας 

να αντιδράσει στη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση.

·         Ποια ήταν τα αίτια του σχίσματος μεταξύ των δυο Εκκλησιών τον 11ο αιώνα;

·         Ποια ήταν η νέα οικονομική αντίληψη που αντιτάχθηκε στο μερκαντιλισμό, 

ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της και ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποί της;

·         Ποια ήταν η ιστορική πορεία του κράτους της Ηπείρου;

·         Σε τι στηρίχθηκε η ιδεολογία της Αμερικανικής Επανάστασης και πότε αναγνωρίστηκε 

από την Αγγλία η ανεξαρτησία των 13 αποικιών;

·         Ποια είναι η συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού;

·         Ποια ήταν η νέα οικονομική αντίληψη που αντιτάχθηκε στο μερκαντιλισμό, 

ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της και ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποί της;

·         Ποιες κοινωνικές ομάδες συγκροτούν το βυζαντινό χωρίον (= κοινότητα) από τον 6ο αιώνα 

και κάτω από ποιες συνθήκες οι μικροκαλλιεργητές μετατρέπονταν σε παροίκους;

·         Σε ποιες γεωγραφικές περιοχές και με ποιους τρόπους συνεχίστηκε η επιρροή 

της πνευματικής παράδοσης του Βυζαντίου μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης;

·         Ποια ήταν η τελευταία προσπάθεια του αυτοκράτορα Ιωάννη Η' Παλαιολόγου, 

για να εξασφαλίσει τη βοήθεια της Δύσης;

·         Ποια σημαντική συνέπεια είχαν οι γεωγραφικές ανακαλύψεις;

·         Ποιες μεταβολές πιστοποιούν τη στρατιωτικοποίηση της μεσοβυζαντινής κοινωνίας 

από τα μέσα του 7ου ως τα μέσα του 9ου αι.;

·         Ποια πολιτική ακολούθησαν οι Βυζαντινοί απέναντι στις ιταλικές πόλεις 

κατά τη διάρκεια του 10ου  αιώνα; 

·         Να παρουσιάσετε τις συνέπειες της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από 

τους Λατίνους το 1204.

 

Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ

ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

Στη λατινική γραφή οι λέξεις γράφονται όχι ιστορικά, όπως συμβαίνει στις γραφές που χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο, αλλά όπως περίπου στην ελληνική, Δηλαδή και εδώ οι λέξεις γράφονται ως έχουν φθογγικά και συνάμα ανάλογα με την ετυμολογία τους χρησιμοποιώντας τα κεφαλαία και μικρά γράμματα Α(a), B(b(, C(c)… και τις παραλλαγές (ομόφωνα γράμματα): Ε(e)  = ΑΕ( ae), Ι(ι) = Υ(υ)….  m & mm…. (οι κανόνες είναι ίδιοι με την ελληνική γραφή), πρβλ π.χ.: Γραικία – Graecia, Φοινίκη – Phoenicia,  Γραμματική – Grammatica…

Απλώς, επειδή στη λατινική δεν υπάρχουν τα ορθογραφικά γράμματα Ω, Η, ΥΙ, ΕΙ..  και τα ορθογραφικά σημάδια (τονικό σημάδι, απόστροφος, διαλυτικά κ.τ.λ.), γι αυτό και η λατινική έχει πιο εύκολη ορθογραφία, όμως είναι κατώτερης αξίας από την ελληνική.

ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ

Έχει 26 ψηφία, τα εξής:

Α(a)   = α                              Ν(n)   = εν

B(b)   = μπε                         O(o)   =  o

C(c)   = κα ή τσε                P(p)    = πε

D(d)   = ντε                         Q(q)   =  κ(ι)ού

E(e)   = ε                               R(r)    = ερ

F(f)    = εφ                            S(s)     = ες

G(g)   = γκε                        T(t)      = τε

H(h)   = χα                          U(u)    = ου,

I(i) = ι                                   V(v) = βε

J(j)= γιώτ–λούγκο            Χ(χ)    = ιξ

Κ(κ) = kap                           W(w)  = βε

L(l) = ελ                               Y(y) = ί γκραίκουμ

M(m)  = εμ                          Ζ(3)     =  ζέτα

·         Κεφαλαία γράμματα: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

·         Μικρά γράμματα: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Γράμματα φωνήεντα: Α(a), U(u), Ε(e), O(o), Y(y) = I(i)

Γράμματα σύμφωνα:

·         Ημίφωνα:    N(n), M(m), L(l), R(r), S(s), Z(3) = ν, μ, λ, ρ, σ/ς, ζ

·         Ουρανικά:   C(c), J(j), H(h)    = κ , γ,  χ

·         Χειλικά: P(p), V(v), F(f)   = π, β, φ

·         Οδοντικά:   T(t) = τ, ΤΗ(th)    = θ/δ

·         Δύο φθόγγων ( συμπλέγματα ): B(b), D(d), G(g), Χ(χ) =  mp, nt, nk, ks

·         Ομόφωνα: Ε(e) = AE(ae),   Ι(ι) = Υ(y),  PH(ph) = F(f), C(c) = K(k), CΗ = H(h)

·         Διπλά -δίψηφα:

PH(ph) = φ, TH(th) = δ/θ, CH(ch) = χ, AE(ae) = ε

MM(mm), NN(nn), LL(ll), RR(rr), SS(ss) = μμ, νν, λλ, ρρ, σσ

CC(cc), TT(tt), PP(pp), BB(bb) = κκ, ττ, ππ, ββ

Ειδικότερα στη λατινική γραφή:

1. Οι λέξεις γράφονται κατά φθόγγο από αριστερά προς δεξιά,  όπως ακριβώς και στην ελληνική, όμως με ολιγότερη ορθογραφία, π.χ. L–a–t–i–o, I–t–a–l–i-α.

2. Υπάρχουν γράμματα για όλους τους φθόγγους της γλώσσας αυτής και μερικά από αυτά είναι και δίψηφα, όπως και στην ελληνική, τα:   PH(ph) = F(f) = φ, TH(th) = δ/θ, CH(ch) = Η(h) = χ, AE(ae) = Ε(ε) = ε, Μ(m) = MM(mm),… 

Το γράμμα H(h) προφέρεται όπως το ελληνικό Χ(χ), hora = ώρα, όμως ταυτόχρονα μ’ αυτό σχηματίζουμε και μερικά δίψηφα γράμματα, όπως τα: PH(ph), TH(th), DH(dh) =  F(f) ή Φ(φ), Θ(θ), Δ(δ).

3. Υπάρχουν και μερικά ομόφωνα γράμματα, όπως και στην ελληνική, τα:   Ε(e) = AE(ae),   Ι(ι) = Υ(y) = OE(oe),  PH(ph) = F(f), C(c) = K(k), CΗ = H(h) με τα οποία υποδεικνύεται υποτυπωδώς η ετυμολογία ή η καταγωγή κάποιων λέξεων. Για παράδειγμα:

Με το δίψηφο γράμμα ΑΕ(ae) γράφεται η κατάληξη του πληθυντικού των πρωτοκλίτων και με ε οι άλλες περιπτώσεις: nauta – nautae,…

Mε τα δίψηφα γράμματα CΗ(ch), Ph(ph) γράφονται οι λέξεις με ελληνική καταγωγή: Chios = Χίος, Chist,  philosophia, mathematica, θέμα > thema… και με H(h), F(f) των λατινικών : habeo, homo, futura, fumo, fonto..

Με τα διπλά όμοια γράμματα MM(mm), NN(nn), LL(ll), RR(rr), SS(ss) = μμ, νν, λλ, ρρ, σς, CC(cc), TT(tt), PP(pp), BB(bb) = κκ, ττ, ππ, ββ υποδεικνύονται τα φθογγικά πάθη των συμφώνων που συμβαίνουν στις λέξεις κατά την παραγωγή και σύνθεση, όπως στην ελληνική. Κανόνες:  n + n,r,l,m = nn,rr,ll,mm:  in-rideo > irrideo, con-mitto > committo, con-loquor > colloquor…. n + p,b  = mp, mb:  in-piuς > impius, in-port  > importer…b + c = cc: ab-cedo > accedo,…

Με  τα γράμματα B(b), D(d), G(g)  γράφονται οι απλές λέξεις και με τα MP(mp), NT(nt), NC(nc) οι σύνθετες, (έτσι διακρίνονται οι σύνθετες), π.χ.: bucca & compare, dominus & contract, gario & concinno..

4. Τα γράμματα προφέρονται όπως ακριβώς και τα ελληνικά,  π.χ.:  A(a), E(e), Υ(y), K(k), L(l)… = Α(α), Ε(ε), Y(υ), Κ(κ)…   Τα γράμματα που δεν υπάρχουν στο ελληνικό αλφάβητο είναι τα εξής:

α) Τα Β(b), D(d), G(g) = ελληνικά (εκεί γράφονται δίψηφα) μπ, ντ, γκ: barba («μπάρμπα»), dominus (“ντόμινους”), genu (“γκένου”).

Τα γράμματα Β Γ Δ  των ελληνικών λέξεων γράφονται στη λατινική με τα Β G D  επειδή μοιάζουν, όμως αυτά στη λατινική προφέρονται όχι β, γ, δ αλλά: μπ, γκ, ντ, τζ: συλλαβή > syllaba (προφορά «σίλαμπα»),  δάκτυλος > dactylus,(προφορά «ντάκτυλuς») δέμα > dema («ντέμα»), βήτα > beta («μπέτα»), γραμματική > grammatica («γκραμάτικα»), δράμα > drama…..  Το σωστό είναι να γράφονται με τα: V, GH, DH.

β) Το γράμμα U(u) = ελληνικά (εκεί γράφεται δίψηφα) ΟΥ(ου): Europa = «εουρόπα»

5. Μερικά γράμματα έχουν ιδιαιτερότητες, π.χ.:

Το γράμμα Ζ(z)   προφέρεται  όπως το ελληνικό Ζ(ζ), όμως ανάμεσα σε δυο φωνήεντα προφέρεται και τζ/τσ: maza (“ματζα») = μάζα, 3ephyrus = ζέφυρος.

Το γράμμα Σ(s) προφέρεται όπως το ελληνικό Σ(σ,ς): dominus, super…, όμως ανάμεσα σε δυο φωνήεντα προφέρεται και ως ζ: rosa («ρόζα»), asinus («αζίνους»), όπως και το ti- ως τς: latium – Latio («λάτιουμ & λάτσιο»).

Το γράμμα C(c) προφέρεται όπως το ελληνικό Κ(κ), όμως προ των ae, oe, eu προφέρεται και ως τς: cecidi, cycinus, caedo

6. Tα ΑΕ(ae), OE(oe) είναι ίδια με τα ελληνικά ΑΙ(αι), Οι(οι), δηλαδή πότε είναι δίφθογγοι (= δυο φθόγγοι) και πότε δίψηφα γράμματα (ένας φθόγγος).

Στην ελληνική αυτά ξεχωρίζουν με τα διαλυτικά, βλέπε αϊ & αι, οϊ & οι. Στη λατινική, όμως, δεν υπάρχουν τα διαλυτικά και έτσι εκεί δεν ξεχωρίζουν πότε είναι δίφθογγος και πότε δίψηφο γράμμα, πρβλ: Aeneas (“ενέας = Αινέας») & aer (“αερ = αήρ”), aeneus (“αένεους = χαλκούς”), Foenix = Φοίνιξ, Βοeotia = Βοιωτία & coerrceo (“κοέργκεο”).

7. Tα AU(au), EU(eu) προφέρονται «αου, εου»: nauta, laudo και μερικά από αυτά προέρχονται από τα ελληνικά αυ, ευ: Ευρώπη > Europa («εουρόπα»), Λευκάς > Leucas («λεουκάς»), ο λόγος που πολλοί τα λένε  και δίφθογγους.

8. Με το γράμμα «γιώτ» J(j) γράφεται κανονικά ο φθόγγος γ και με το γράμμα «γκε» G(g) γράφεται το σύμπλεγμα γκ. Ωστόσο αυτό πολλές φορές δεν τηρείται και J(j) = «γι/γκι»: Jupiter = “γκιούπιτερ ή γιούπιτερ”, judico “γ(κ)ιούδικο”, Jordanes = “γιορδάνες ή γκιορδάνες = Ιορδάνης… και Gu(gu)  = γκβ/γκ:  lingua (“λίνγκβα”), arguo (“αργκουο”)

9. Το σύμπλεγμα qu προφέρεται κβ: Quies (“κβίες” = ησυχία ), aqua («άκουα»= νερό)

10. Οι λέξεις από την ελληνική γλώσσα και γραφή κρατούν την ελληνική ορθογραφία:  ελληνικά: μύθος,  πυραμίς,  γράμμα, Γραικία, Φοίνιξ… = λατινικά: mythus, pyramis, gramma, Graecia, Phoenix…,