Η συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων στην οικονομική σκέψη και επιστήμη

Όπως και κάθε άλλο επίτευγμα της ανθρώπινης διανόησης, έτσι και τα οικονομικά έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που ασχολήθηκαν εκτενώς με την «οἰκονομία» (= «οἶκος» + «νέμομαι»),  που σημαίνει διαχείριση της οικίας, με την τελευταία, βεβαίως, να αποτελεί μια μικρογραφία της εθνικής και της διεθνούς οικονομίας. Τέσσερις κυρίως αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς έστρεψαν τους φιλοσοφικούς στοχασμούς τους στην εξέταση διαφόρων πτυχών της οικονομικής σκέψης: ο Σωκράτης, οι μαθητές του Ξενοφών και Πλάτων, και ο Αριστοτέλης.

Ο Σωκράτης (470/469 – 399 π.Χ.) συζητώντας με τον Αθηναίο Κριτόβουλο, γιο του Κρίτωνος (όπως ο διάλογος διασώθηκε στον «Οἰκονομικό» του Ξενοφώντος), ανέλυσε θέματα οικιακής οικονομίας και διαχείρισης της αγροτικής περιουσίας. Πιο συγκεκριμένα, ο Σωκράτης τονίζει τη σημασία της χρησιμότητaς των αγαθών: για να είναι χρήσιμο ένα αγαθό για τον άνθρωπο, πρέπει αυτός να γνωρίζει πώς να το χρησιμοποιεί. Ακόμα, ένα αγαθό το οποίο δεν είναι χρήσιμο για έναν άνθρωπο, μπορεί να αποκτήσει χρησιμότητα εφ’ όσον μπορεί να πουληθεί και με το προϊόν της πωλήσεως να αγορασθεί κάποιο άλλο χρήσιμο αγαθό. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο Σωκράτης καταδικάζει την υπερβολική συσσώρευση πλούτου που δεν μπορεί να καταναλωθεί και συνεπώς δεν αποδίδει χρησιμότητα στον κάτοχό του.

Ο Ξενοφών (435-354 π.Χ.) ασχολείται με οικονομικά θέματα σε δύο κυρίως έργα του, στους «Πόρους» (ή «Περί Προσόδων») και ευκαιριακά στην «Κύρου Παιδεία». Οι «Πόροι» αναφέρονται σε δημοσιονομικά θέματα των Αθηναίων και υποδεικνύουν διάφορα μέτρα με τα οποία οι τελευταίοι θα μπορούσαν να αναπληρώσουν την απώλεια δημόσιων εσόδων, από την άρνηση των συμμάχων τους να τους καταβάλλουν φόρους, μέσω της αξιοποίησης ίδιων πόρων. Τέτοια μέτρα είναι η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Αττικής, η ανάπτυξη του λιμανιού του Πειραιά και η ισοτέλεια (δηλαδή η φορολογική ισότητα μεταξύ Αθηναίων και μετοίκων). Ακόμα ο Ξενοφών, στο ίδιο έργο, αναλύει την έννοια του χρήματος βλέποντας ότι η αύξηση της ποσότητας του κυκλοφορούντος αργύρου θα οδηγήσει σε αύξηση της προσφοράς των αγαθών και επομένως σε μείωση της αξίας τους. Δεν πιστεύει όμως ότι θα μειωθεί και η αξία του αργύρου, διότι θεωρεί ότι δεν μπορεί να υπάρξει κορεσμός στη ζήτησή του. Τέλος στην «Κύρου Παιδεία» ο Ξενοφών δίνει περιγραφή του καταμερισμού των έργων, της κατανομής δηλαδή των διαφόρων εργασιών μεταξύ των ανθρώπων, τονίζοντας ότι αναπτύσσεται ανάλογα με το μέγεθος της πόλεως. Δηλαδή, στις μεγάλες πόλεις είναι πλήρως αναπτυγμένος ενώ στις μικρές μόλις που υπάρχει.

Ο Πλάτων (428-347 π.Χ.) αναπτύσσει τις ιδέες του περί οικονομίας κυρίως στα έργα του «Πολιτεία» και «Νόμοι». Οι ιδέες αυτές αναφέρονται κυρίως σε δύο θέματα, τον καταμερισμό των έργων και το ρόλο του χρήματος. Σχετικά με τον πρώτο, ο Πλάτων πιστεύει ότι πηγάζει από το γεγονός ότι διάφοροι άνθρωποι έχουν διαφορετικές ικανότητες, τις οποίες μπορούν σημαντικά να βελτιώσουν με την εξειδίκευσή τους. Ο δε καταμερισμός των έργων οδηγεί στην ανάγκη ανταλλαγής αγαθών, τα οποία παράγονται από τους εξειδικευμένους παραγωγούς. Συνεπώς κατά τον Πλάτωνα, η ανταλλαγή των αγαθών είναι απόρροια του καταμερισμού των έργων εν αντιθέσει με την άποψη του πατέρα των σύγχρονων οικονομικών, Adam Smith (1723-1790), που υποστήριζε ότι είναι η ανάγκη της ανταλλαγής αυτή που οδηγεί στον καταμερισμό των έργων. Σχετικά με το ρόλο του χρήματος, ο Πλάτων υποστηρίζει ότι για τη διευκόλυνση των ανταλλαγών πρέπει να κυκλοφορεί στην πόλη χρήμα με τη μορφή νομίσματος, ως συμβόλου της αξίας των ανταλλασσόμενων πραγμάτων, εισάγοντας έτσι στα οικονομικά την έννοια του παραστατικού χρήματος (Money Fiat), που χρησιμοποιούμε σήμερα.

Ο σημαντικότερος, όμως, μεταξύ των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που ασχολήθηκαν με την ανάπτυξη της οικονομικής σκέψης είναι ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.). Ήταν ο πρώτος που συστηματικά (επιστημονικά θα λέγαμε σήμερα) προχώρησε στην ανάλυση οικονομικών φαινομένων σε πληθώρα πραγματειών του, όπως τα «Ηθικά Νικομάχεια», «Ηθικά», «Πολιτικά», κ.α.. Ο Αριστοτέλης διακρίνει την οικονομική δραστηριότητα στην «Οἰκονομική» που αφορά τη διαχείριση του οίκου και στη «Χρηματιστική» που καλύπτει όλες τις άλλες οικονομικές ασχολίες που έχουν σκοπό την απόκτηση χρηματικού πλούτου. Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε, πρόχειρα, το οικονομικά θέματα με τα οποία ασχολήθηκε ο Αριστοτέλης σε τρεις θεματικές ενότητες: α)αξία και ανταλλαγή των αγαθών, β)απόκτηση αγαθών και ατομική ιδιοκτησία και γ)χρήμα και τόκος.

Σχετικά με την αξία των αγαθών, ο Αριστοτέλης την διακρίνει σε αξία χρήσεως που υποδηλώνει την άμεση χρησιμοποίησή του αγαθού προς ικανοποίηση μιας ανάγκης, και σε ανταλλακτική, όταν το αγαθό ανταλλάσσεται. Ωστόσο, όταν συζητά τις προϋποθέσεις με τις οποίες μία ανταλλαγή αγαθών μπορεί να θεωρηθεί ως «δικαία», υποκαθιστά τη χρησιμότητα με την ποσότητα και ποιότητα της εργασίας που δαπανήθηκε για την παραγωγή καθενός από τα ανταλλασσόμενα αγαθά, ως καθοριστικό παράγοντα της αξίας. Έτσι ο Αριστοτέλης γίνεται πρόδρομος της θεωρίας της αξίας των κλασσικών οικονομολόγων σύμφωνα με την οποία πηγή της αξίας είναι η εργασία. Σχετικά με τον τρόπο απόκτησης των αγαθών, ο Αριστοτέλης τον διακρίνει σε «φυσικό» (και άρα ηθικώς αποδεκτό) δηλαδή διά μέσου της οικονομίας του οίκου προς ικανοποίηση των αναγκών του και μάλιστα δια μέσου της πρωτογενούς παραγωγής ή δια μέσου της ανταλλαγής αγαθών που παράγονται από τον οίκο, και σε «μη φυσικό» (και ηθικώς καταδικαστέο) δια μέσου των λεγομένων «χρηματιστικών» ασχολιών, δηλαδή της κερδοσκοπίας, του εμπορίου, του έντοκου δανείου και του μονοπωλίου που έχουν σκοπό τη συσσώρευση χρήματος και τον πλουτισμό.

Επίσης, ο Αριστοτέλης τάσσεται υπέρ της ατομικής ιδιοκτησίας και εναντίον των ιδεών του Πλάτωνος περί κοινοκτημοσύνης, διότι τα άτομα προσέχουν καλύτερα την ατομική τους περιουσία παρά την κοινοτική και διότι οι διενέξεις των ατόμων σε καθεστώς κοινοκτημοσύνης θα ήταν συχνότερες. Τέλος, ο Αριστοτέλης διακρίνει και πάλι τη χρησιμοποίηση του χρήματος σε «φυσική», δηλαδή ως μέτρου της ανταλλακτικής αξίας και ως γενικού ανταλλακτικού μέσου και σε «μη φυσική», δηλαδή τη χρησιμοποίησή του για συσσώρευση, αποθησαυρισμό ή έντοκο δανεισμό.

Όπως βλέπουμε, η συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων στην ανάπτυξη της οικονομικής σκέψης είναι αδιαμφισβήτητη. Ακόμη και σήμερα μας εκπλήσσει η πρωτοπορία και η διορατικότητα της σκέψης των προγόνων μας. Δεν χωρά αμφιβολία στο γεγονός ότι η ενασχόληση των αρχαίων Ελλήνων με τα οικονομικά θέματα αποτέλεσε πρόδρομο της μικροοικονομικής, της μακροοικονομικής και της νομισματικής πολιτικής, αλλά και της οικονομικής επιστήμης γενικότερα.

Πηγή: huffingtonpost

Αυτισμός: Η κοινωνική τύφλωση

Δεν είναι ψυχιατρική πάθηση όπως πίστευαν παλιά και μιλούσαν για τους γονείς - "ψυγείο"

“...Το παιδί δεν κοίταζε πουθενά, δεν έβγαζε κανέναν ήχο. Έμοιαζε σαν κομμένο από τη ζωή, σαν κλεισμένο στον κόσμο του. Οι μύες του κρεμόντουσαν, το κάνανε γελοίο. Μαύροι  μεγάλοι κύκλοι κάτω απο τα μάτια του σκοτεινιάζανε το βλέμμα. Η απουσία οποιασδήποτε έκφρασης απο το πρόσωπό του ήταν τρομαχτική. Θα έλεγες πως τίποτα δεν υπήρχε γύρω του, κανείς, ούτε ο ίδιος του ο εαυτός...”

(Mira Rothenberg, Παιδιά με πέτρινα μάτια)

Οι διαταραχές που περιλαμβάνονται στο φάσμα του Αυτισμού ("Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές")  είναι νευροαναπτυξιακές διαταραχές που εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία έκφρασης.

Στο φάσμα αυτό περιλαμβάνονται απο τις ποιό ήπιες και λειτουργικότερες μορφές (πχ σύνδρομο Asperger) μέχρι τις πολύ βαριές μορφές (πχ σύνδρομο Kanner).

Κοινά τους γνωρίσματα είναι α)ποιοτικές δυσκολίες στην κοινωνική κατανόηση, συναλλαγή και συναισθηματικά αμοιβαιότητα  β) δυσκολίες στον τρόπο επικοινωνίας και στην γλώσσα γ) περιορισμένο, στερεότυπο και επαναλαμβανόμενο ρεπερτόριο δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων  καθώς και εμμονή στην ομοιότητα

Αν και είναι δύσκολο να διαχωριστεί το αυτιστικό σύνδρομο, ο “κλασσικός” δηλαδή αυτισμός   απο τις άλλες  διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, εν τούτοις έχει κάποια χαρακτηριστικά που βοηθούν στην αναγνώρισή του.

Ο αυτισμός αποτελεί μία σοβαρή νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Στο πλαίσιο αυτής της διαταραχής, εμποδίζεται ή δυσκολεύεται η ανάπτυξη ορισμένων ψυχολογικών δεξιοτήτων που  σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή και αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση πρόσφορης και σκόπιμης δραστηριότητας.

Η γλώσσα εξελίσσεται πολύ αργά και κάποιες φορές δεν αναπτύσσεται καθόλου. Εάν τελικά αναπτυχθεί, η γλωσσική έκφραση παίρνει συνήθως παράδοξες μορφές ή γίνεται ασυνήθιστη χρήση λέξεων χωρίς καμία σύνδεση με την κανονική τους σημασία. Ακόμα και αυτοί που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα για να επικοινωνήσουν, μπορεί να χρησιμοποιούν ασυνήθιστες παρομοιώσεις ή να μιλούν με μία τυπική και μονότονη φωνή.

Υπάρχει ποικιλία όσον αφορά τη μορφή των συμπτωμάτων, το συνδυασμό δυσκολιών και το βαθμό βαρύτητας.

Επομένως τα αυτιστικά άτομα, από τη μια διαφέρουν σημαντικά από το φυσιολογικό ενώ από την άλλη, διαφέρουν και μεταξύ τους.

Ο αυτισμός δεν είναι ψυχιατρική πάθηση όπως πίστευαν παλιά και μιλούσαν για τους γονείς - "ψυγείο". Δεν είναι παιδική σχιζοφρένεια, όπως πίστευαν παλιά.

Επίσης, ο αυτισμός δεν είναι το ίδιο με την νοητική καθυστέρηση. Βέβαια,  στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υπάρχει και κάποιος βαθμός νοητικής καθυστέρησης ενώ σε ένα μικρότερο ποσοστό η νοημοσύνη είναι κοντά στην φυσιολογική ή φυσιολογική και σε κάποιες περιπτώσεις ανώτερη από την φυσιολογική. Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν  ανομοιογενή εξέλιξη ικανοτήτων. Στον αυτισμό δεν προσβάλλονται όλες οι νοητικές λειτουργίες  όπως στα άλλα καθυστερημένα άτομα, αλλά ωρισμένες νοητικές ικανότητες όπως η εγχαρακτική μνήμη, κάποιες εξειδικευμένες αισθητηριακές και κινητικές ικανότητες, η οπτικοχωρητική αντίληψη κ.α., αυτές στον αυτισμό διατηρούνται, ενώ υστερούν στην συμβολική πληροφορία και τις λεκτικές δεξιότητες (αφηρημένη σκέψη, ταξινόμηση και επεξεργασία της πληροφορίας).

Το αυτιστικό άτομο μπορεί να έχει ιδιαίτερες ικανότητες σε κάποιους συγκεκριμένους τομείς. Μπορεί να διαθέτει μέγιστη ικανότητα σε μερικές συγκεκριμένες λειτουργίες, σε σχέση με το γενικό επίπεδο λειτουργίας του (π.χ. ζωγραφική, μουσική, μαθηματικοί υπολογισμοί, απομνημόνευση γεγονότων).

Η εικόνα που παρουσιάζει ένα αυτιστικό άτομο σε γενικές γραμμές είναι σαν αυτή που περιγράφεται παρακάτω:

To αυτιστικό παιδί παρουσιάζεται φυσιολογικό κατα τη γέννηση μέχρι τον 18ο - 24ο μήνα της ζωής του. Τότε παρατηρείται μια ανησυχητική παλινδρόμηση. Το παιδί κλαίει λιγότερο και παρουσιάζει αδιαφορία για το τι γίνεται γύρω του. Αγνοεί τα παιχνίδια ή τα κρατά πεισματικά. Αντιδρά στο αγκάλιασμα της μητέρας.

Το αυτιστικό παιδί, καθώς μεγαλώνει, εκδηλώνει μια έντονη αδιαφορία για τα άλλα άτομα. Δεν στρέφει το βλέμμα του προς τους άλλους, ενδιαφέρεται δε περισσότερο για ένα έπιπλο παρά για την παρουσία ενός άλλου ατόμου.

Η επιμονή του στη σταθερότητα του περιβάλλοντός του μπορεί να φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε να ταράζεται υπερβολικά ακόμα και όταν ένα απο τα πράγματά του μετακινηθεί απο την αρχική του θέση και παραμένει στην ίδια θέση έως ότου γίνει επανατοποθέτηση.

Αν αναπτυχθεί η ομιλία του, είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοματική και δεν χρησιμοποιείται ενεργά σαν μέσο επικοινωνίας.

Συχνά εμφανίζονται περίπλοκες στερεότυπες κινήσεις, όπως στροβίλισμα του σώματος, βάδιση στα δάκτυλα των ποδιών και ιδιαίτερα πτερυγισμός των χεριών.

Ορισμένα πράγματα όπως περιστρεφόμενα παιχνίδια ή τρεχούμενο νερό  μπορεί να ασκήσουν μια παράξενη γοητεία σ αυτά τα παιδιά.

Ο αυτισμός εμφανίζεται πολύ πιο συχνά στα αγόρια, σε μια αναλογία 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι. Δεν κάνει διάκριση από πλευράς φυλής, κουλτούρας ή κοινωνικής τάξης.  

Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 4.000 έως 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με κλασικό αυτισμό και 20.000 έως 30.000 με αυτιστικού τύπου διαταραχές ανάπτυξης. Η υπεροχή των αγοριών στον αυτισμό, αλλά και στις περιπτώσεις με  συγγενούς αιτιολογίας χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, οφείλεται κατά μία άποψη στο γεγονός  ότι ο ανδρικός εγκέφαλος είναι πιο ευάλωτος και ότι έχει ισχυρότερες τοπικές συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων  και πιο αδύναμες συνδέσεις μεγάλης απόστασης.

Επίσης, μια άλλη μη εξηγήσιμη παρατήρηση είναι ότι τα αυτιστικά παιδιά  στην πλειοψηφία τους είναι όμορφα έως εξαιρετικά όμορφα.

Ο αυτισμός, όπως αναφέρθηκα, είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Στοιχεία που συνηγορούν σε αυτή την άποψη εκτίθενται παρακάτω:

Το 20-30% των ατόμων με αυτισμό παρουσιάζουν μακροκεφαλία, η οποία μάλλιστα δεν υπάρχει από την γέννηση, αλλά εμφανίζεται από τα 2 ή 3 πρώτα χρόνια και “προβλέπει” την καθυστέρηση στην πρόσκτηση των πρώτων λέξεων και συμπίπτει χρονικά με την έναρξη του αυτισμού. Μπορεί όμως να εμφανιστεί το αντίθετο, δηλαδή μικροκεφαλία που δημιουργείται απο την μείωση του ρυθμού αύξησηςτης περιμέτρου της κεφαλής στον 2ο χρόνο  σε ποσοστό 5-15% ατόμων με αυτισμό, είναι προγνωστικός παράγοντας κακής έκβασης και συμπίπτει με την επιδείνωση των συμπτωμάτων.

Όσον αφορά τα νευρωνικά κυκλώματα που παρουσιάζουν βλάβες, στον αυτισμό υπάρχει κάποιο “φως” από την έρευνα που εξηγεί την ποικιλία των συμπτωμάτων ανάλογα με το κύκλωμα που πάσχει. Ένα από τα βασικά κέντρα του εγκεφάλου είναι ένας σχηματισμός που λέγεται “αμυγδαλή” και είναι υπεύθυνη για την κοινωνικότητα, την συναισθηματική ζωή και την μνήμη. Στον αυτισμό παρατηρήθηκαν λιγότεροι νευρώνες σε αυτό το κέντρο.

Η φαιά ουσία του εγκεφάλου όταν έχει βλάβες δημιουργεί γνωστική δυσλειτουργία. Τα βασικά γάγγλια, μια άλλη περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται στους ενήλικες για την νόσο του Parkinson, στον αυτισμό προκαλεί περιορισμένο εύρος ενδιαφερόντων εφ’ όσον έχει κάποιο πρόβλημα το κύκλωμα. Το στέλεχος του εγκεφάλου σε δυσλειτουργία του προκαλεί δυσκολία μετάβασης απο την μια δραστηριότητα στην άλλη και τέλος σε δυσλειτουργία κυκλωμάτων μιας άλλης περιοχής που λέγεται παρεγκεφαλίδα προκαλούνται δυσκολίες στη ρύθμιση της επικοινωνίας και της συναισθηματικής ανταπόκρισης.

Οι βλάβες σε αυτά τα κυκλώματα προκαλούνται με διάφορους τρόπους όπως με καθυστερημένη ωρίμανση ή αναστολή της ωρίμανσης, παραμονή εμβρυϊκών ή νηπιακών κυκλωμάτων, πρόωρη εκφύλιση και βλάβη των νευρώνων, ανωμαλίες στην εγκεφαλική αιματική ροή  κ.α.

Όσον αφορά την γενετική επιβάρυνση οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι ξεπερνάει το 90%. Τα περισσότερα γονίδια δίνουν πρωτεϊνικά προϊόντα που συμμετέχουν στην μορφογένεση του εγκεφάλου με διάφορους μηχανισμούς.

Τα νευροδιαβιβαστικά συστήματα όπως της σεροτονίνης όταν δυσλειτουργούν δημιουργούν προβλήματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση και τη ρύθμιση του συναισθηματικού τόνου. Το ντοπαμινεργικό σύστημα, που επηρεάζει την επιλεκτική προσοχή και την κινητική συμπεριφορά, σε δυσλειτουργία του δημιουργεί ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα και στερεοτυπίες. Τέλος αυξημένα επίπεδα οπιοειδών (από αυτά που παράγει ο οργανισμός) στον εγκέφαλο προκαλούν φτωχή κοινωνικοποίηση, μειωμένη ευαισθησία στον πόνο και τις αυτοτραυματικές συμπεριφορές των ατόμων με αυτισμό.

Στο ερώτημα αν υπάρχει βοήθεια για τα άτομα αυτά, οι μελέτες δείχνουν πως εκτός των πολύ βαριών περιπτώσεων  με αυτισμό μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την κατάλληλη θεραπευτική-εκπαιδευτική αντιμετώπιση.

Μέσω ειδικά εκπαιδευμένων δασκάλων, σε προγράμματα αυστηρά δομημένης διάρθρωσης που δίνουν έμφαση στην ατομική καθοδήγηση, τα άτομα με αυτισμό μπορούν να μάθουν να λειτουργούν στο σπίτι και στην κοινότητα ακόμα και να ζουν μια σχεδόν φυσιολογική ζωή.

Τα άτομα με αυτισμό απολαμβάνουν συχνά τις ίδιες ψυχαγωγικές δραστηριότητες με τα άτομα που δεν πάσχουν από κάποια αναπηρία. Συχνά, τους αρέσει η μουσική, το κολύμπι, η πεζοπορία, το τραγούδι, η ιππασία και άλλες δραστηριότητες.

Τέλος, όσον αφορά το ερώτημα αν μπορούν να εργαστούν τα άτομα με αυτισμό μπορούμε να πούμε ότι τα άτομα με αυτισμό αποδίδουν καλύτερα σε επαγγέλματα αυστηρά δομημένα που συμπεριλαμβάνουν ένα βαθμό επανάληψης. Συνήθως, αποδίδουν καλύτερα στις μοναχικές δουλειές παρά στις δουλειές που απαιτούν μεγάλη συνεργασία με άλλα άτομα.

Κάποια άτομα με αυτισμό εργάζονται σαν  καλλιτέχνες, κουρδιστές πιάνων, ζωγράφοι, αγρότες, υπάλληλοι γραφείων, χειριστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, εργάτες σε κουζίνες εστιατορίων, εργάτες συναρμολόγησης σε εργοστάσιο, βοηθοί βιβλιοθήκης, εργάτες σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης κ.α.

Σαν επίλογο, αναφέρω αυτό που πολύ εύστοχα έχει ειπωθεί: «Κάθε αναπηρία είναι τόσο μεγάλη, όσο της το επιτρέπουμε να είναι».

Ο αρθρογράφος, ο Τάκης Παπακωνσταντινόπουλος, είναι νευρολόγος

http://www.alfavita.gr/special-edition/aytismos-i-koinoniki-tyflosi

II. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ

1. Η εξάπλωση των Αράβων

 

          Το Ισλάμ (= αφοσίωση και πίστη στο θέλημα του Θεού) είναι μια μονοθεϊστική θρησκεία που ίδρυσε ο Μωάμεθ, επηρεασμένος από το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό. Ιερό βιβλίο είναι το Κοράνι. Κάθε μουσουλμάνος είναι υποχρεωμένος να διαδίδει το Ισλάμ με ιερό πόλεμο (Τζιχάντ). Αφετηρία του αραβικού χρονολογικού συστήματος είναι το έτος 622 μ.χ. (Εγίρα: αποδημία, δηλ. ο Μωάμεθ διώχτηκε από τη Μέκκα, την πατρίδα του και κατέφυγε στη Μεδίνα)

          Μέσα σε έναν αιώνα οι Άραβες εξόρμησαν από την Αραβική χερσόνησο και κατέκτησαν πολλές βυζαντινές περιοχές, μεταξύ των οποίων τη Συρία. Πέρασαν στην Αίγυπτο, κατέκτησαν τη Βόρεια Αφρική και ένα μεγάλο τμήμα της Ιβηρικής χερσονήσου. Τους σταμάτησε στο Πουατιέ της Γαλλίας, το 732 μ.Χ.  ο Κάρολος Μαρτέλ, μαγιοδρόμος (αυλάρχης) των Φράγκων. Κατέλαβαν επίσης την Κύπρο, τη Ρόδο, την Κω, τη Χίο και πολιόρκησαν δυο φορές την Κωνσταντινούπολη, όπου απέτυχαν κυρίως λόγω των ισχυρών τειχών και του υγρού πυρός (επινόηση του σύρου Καλλίνικου ). Τέλος κατέκτησαν την Κρήτη και τη Σικελία.

          Η προέλαση των Αράβων δυσχέρανε τη θέση του Βυζαντίου, το οποίο συρρικνώθηκε εδαφικά. Έχασε σημαντικές πόλεις, μειώθηκε η αγροτική παραγωγή και περιορίστηκε το εμπόριό της.

à «Το υγρό πυρ ήταν εφεύρεση του Σύρου μηχανικού Καλλίνικου. Η παρασκευή του ήταν κρατικό μυστικό κι ακόμη δεν ξέρουμε ακριβώς από τι και πώς φτιαχνόταν. Φαίνεται πως ήταν ένα εύφλεκτο μίγμα από θειάφι, πίσσα, νίτρο, φώσφορο κ.ά. Όταν αναφλεγόταν δεν έσβηνε ούτε στο νερό. Το εξακόντιζαν με μακριούς σωλήνες, τα σιφώνια, ή το πετούσαν, μέσα σε πήλινα δοχεία, με βαλλίστρες και καταπέλτες από τα πολεμικά πλοία, τους δρόμωνες.

     Για πολλούς αιώνες το «ελληνικό πυρ», όπως αλλιώς το έλεγαν, ήταν ακαταμάχητο όπλο στα χέρια των Βυζαντινών. Η παντοδυναμία του κράτησε ως τον 12ο αιώνα, που ανακαλύφτηκε η πυρίτιδα και τα πυροβόλα όπλα».

Η «άλλη πλευρά» των Αράβων

à  Οι Άραβες στις βυζαντινές περιοχές που κατέλαβαν, ήρθαν σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό, που ανθούσε εκεί από τα χρόνια του Μεγαλέξανδρου. Στην Αντιόχεια, τη Δαμασκό και την Αλεξάνδρεια υπήρχαν σχολές, μουσεία, έργα τέχνης και πνευματική παράδοση, που έγιναν δικά τους. Οι Άραβες δέχτηκαν την επίδρασή τους, τα σεβάστηκαν και πήραν πολλά στοιχεία τους για το δικό τους πολιτισμό.

Το γειτόνεμά τους με το Βυζάντιο δεν ήταν διαρκής πόλεμος. Ανάμεσά τους υπήρξαν περίοδοι μακράς ειρήνης και συνεργασίας. Βυζαντινοί τεχνίτες διακόσμησαν αραβικούς ναούς και παλάτια. Βυζαντινοί έμποροι πήγαιναν σε αραβικές χώρες και Άραβες επισκέπτονται συχνά τις αγορές της Πόλης και της Τραπεζούντας.

Χριστιανοί μοναχοί στα μοναστήρια της Συρίας μετέφρασαν στα αραβικά έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ιδιαίτερα του Αριστοτέλη και του Ιπποκράτη. Πολλά από αυτά τα έργα τα γνωρίζουμε σήμερα μόνο από τις αραβικές μεταφράσεις τους. Βυζαντινοί δάσκαλοι, ακόμη, διδάξαν ελληνικά σε αραβικά σχολεία. Τα δύο κράτη τέλος αντάλλασσαν συχνά διπλωματικές αντιπροσωπείες, οι οποίες γίνονταν δεκτές με εντυπωσιακές τελετές στις αυλές της Κωνσταντινούπολης και της Βαγδάτης.

ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

 

Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ 

1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

· Ήταν νομάδες με ιδιότυπη πολιτική οργάνωση

· Στις αρχές του 6^ου αι. εγκαθίστανται βόρεια του Δούναβη και κάνουν επιδρομές κατά του Βυζαντίου

· Τέλη 6^ου με αρχές 7^ου αι. περνούν στην επιρροή των Αβάρων (Κεντρική Ευρώπη). Πολιορκούν χωρίς αποτέλεσμα τη Θεσσαλονίκη

· Ομάδες Σλάβων ιδρύουν σκλαβηνίες (=αυτόνομες πολιτικά νησίδες σλαβικού πληθυσμού, διάσπαρτες ανάμεσα σε Έλληνες) στη σημερινή ηπειρωτική Ελλάδα

· Εντάσσονται ομαλά στη βυζαντινή κοινωνία τον 9^ο – 10^ο αιώνα

· Εξελληνισμός σε τρία στάδια:

α) στρατιωτική υποταγή στο Βυζάντιο

β) εκχριστιανισμός

        γ) εθνολογική και κοινωνική αφομοίωση

 

2. Οι  Άβαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

· Ήταν λαός ουννικής καταγωγής

· Είχαν ιδρύσει μια πολύ ισχυρή αυτοκρατορία (τέλη 6^ου αι.) στην Κεντρική Ευρώπη

· Επιχειρούσαν συχνές επιθέσεις στο Βυζάντιο μαζί με τους Σλάβους

· Πολλαπλές πολιορκίες από κοινού της Θεσσαλονίκης χωρίς επιτυχία

 

3. Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

· Ήταν λαός με προέλευση Ασιατική και διέθετε πολιτική και στρατιωτική οργάνωση

· Νίκησαν (680 μ.Χ.) τα βυζαντινά στρατεύματα και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μεταξύ Δούναβη και Αίμου

· Υποχρεώσαν τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δ΄ να τους πληρώνει ετήσιο φόρο, αναγνωρίζοντας έτσι έμμεσα το κράτος τους

· Στο νέο κράτος που δημιούργησαν οι Βούλγαροι (εθνογένεση Βουλγάρων)  έδωσαν το όνομα και την οργάνωση, ενώ οι Σλάβοι, που υποτάχτηκαν σε αυτούς, έδωσαν τη γλώσσα και συγκρότησαν τη λαϊκή του βάση αφού ήταν περισσότεροι αριθμητικά

· Μακρόχρονοι πόλεμοι με τους Βυζαντινούς

· Εμπορικές σχέσεις στα διαλείμματα ειρήνης

· Επίσημη γλώσσα  των ηγεμόνων τους (χάνων ή χαγάνων)  η ελληνική (επιγραφές)

· (864 π.Χ.) εκχριστιανίστηκαν και δέχτηκαν την επίδραση του Βυζαντινού πολιτισμού.