II. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ

1. Η εξάπλωση των Αράβων

 

          Το Ισλάμ (= αφοσίωση και πίστη στο θέλημα του Θεού) είναι μια μονοθεϊστική θρησκεία που ίδρυσε ο Μωάμεθ, επηρεασμένος από το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό. Ιερό βιβλίο είναι το Κοράνι. Κάθε μουσουλμάνος είναι υποχρεωμένος να διαδίδει το Ισλάμ με ιερό πόλεμο (Τζιχάντ). Αφετηρία του αραβικού χρονολογικού συστήματος είναι το έτος 622 μ.χ. (Εγίρα: αποδημία, δηλ. ο Μωάμεθ διώχτηκε από τη Μέκκα, την πατρίδα του και κατέφυγε στη Μεδίνα)

          Μέσα σε έναν αιώνα οι Άραβες εξόρμησαν από την Αραβική χερσόνησο και κατέκτησαν πολλές βυζαντινές περιοχές, μεταξύ των οποίων τη Συρία. Πέρασαν στην Αίγυπτο, κατέκτησαν τη Βόρεια Αφρική και ένα μεγάλο τμήμα της Ιβηρικής χερσονήσου. Τους σταμάτησε στο Πουατιέ της Γαλλίας, το 732 μ.Χ.  ο Κάρολος Μαρτέλ, μαγιοδρόμος (αυλάρχης) των Φράγκων. Κατέλαβαν επίσης την Κύπρο, τη Ρόδο, την Κω, τη Χίο και πολιόρκησαν δυο φορές την Κωνσταντινούπολη, όπου απέτυχαν κυρίως λόγω των ισχυρών τειχών και του υγρού πυρός (επινόηση του σύρου Καλλίνικου ). Τέλος κατέκτησαν την Κρήτη και τη Σικελία.

          Η προέλαση των Αράβων δυσχέρανε τη θέση του Βυζαντίου, το οποίο συρρικνώθηκε εδαφικά. Έχασε σημαντικές πόλεις, μειώθηκε η αγροτική παραγωγή και περιορίστηκε το εμπόριό της.

à «Το υγρό πυρ ήταν εφεύρεση του Σύρου μηχανικού Καλλίνικου. Η παρασκευή του ήταν κρατικό μυστικό κι ακόμη δεν ξέρουμε ακριβώς από τι και πώς φτιαχνόταν. Φαίνεται πως ήταν ένα εύφλεκτο μίγμα από θειάφι, πίσσα, νίτρο, φώσφορο κ.ά. Όταν αναφλεγόταν δεν έσβηνε ούτε στο νερό. Το εξακόντιζαν με μακριούς σωλήνες, τα σιφώνια, ή το πετούσαν, μέσα σε πήλινα δοχεία, με βαλλίστρες και καταπέλτες από τα πολεμικά πλοία, τους δρόμωνες.

     Για πολλούς αιώνες το «ελληνικό πυρ», όπως αλλιώς το έλεγαν, ήταν ακαταμάχητο όπλο στα χέρια των Βυζαντινών. Η παντοδυναμία του κράτησε ως τον 12ο αιώνα, που ανακαλύφτηκε η πυρίτιδα και τα πυροβόλα όπλα».

Η «άλλη πλευρά» των Αράβων

à  Οι Άραβες στις βυζαντινές περιοχές που κατέλαβαν, ήρθαν σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό, που ανθούσε εκεί από τα χρόνια του Μεγαλέξανδρου. Στην Αντιόχεια, τη Δαμασκό και την Αλεξάνδρεια υπήρχαν σχολές, μουσεία, έργα τέχνης και πνευματική παράδοση, που έγιναν δικά τους. Οι Άραβες δέχτηκαν την επίδρασή τους, τα σεβάστηκαν και πήραν πολλά στοιχεία τους για το δικό τους πολιτισμό.

Το γειτόνεμά τους με το Βυζάντιο δεν ήταν διαρκής πόλεμος. Ανάμεσά τους υπήρξαν περίοδοι μακράς ειρήνης και συνεργασίας. Βυζαντινοί τεχνίτες διακόσμησαν αραβικούς ναούς και παλάτια. Βυζαντινοί έμποροι πήγαιναν σε αραβικές χώρες και Άραβες επισκέπτονται συχνά τις αγορές της Πόλης και της Τραπεζούντας.

Χριστιανοί μοναχοί στα μοναστήρια της Συρίας μετέφρασαν στα αραβικά έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ιδιαίτερα του Αριστοτέλη και του Ιπποκράτη. Πολλά από αυτά τα έργα τα γνωρίζουμε σήμερα μόνο από τις αραβικές μεταφράσεις τους. Βυζαντινοί δάσκαλοι, ακόμη, διδάξαν ελληνικά σε αραβικά σχολεία. Τα δύο κράτη τέλος αντάλλασσαν συχνά διπλωματικές αντιπροσωπείες, οι οποίες γίνονταν δεκτές με εντυπωσιακές τελετές στις αυλές της Κωνσταντινούπολης και της Βαγδάτης.