Η διαχείριση του άγχους στα παιδιά και τους εφήβους

24/02/2014

Τα παιδιά αντιδρούν στο άγχος διαφορετικά από ότι οι ενήλικες

Από τη Νίκη Γκατζέλια, Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας

Τα περισσότερα παιδιά βιώνουν άγχος κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους. Το άγχος αυτό μπορεί να είναι λειτουργικό ή παθολογικό. Το άγχος είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα που διευκολύνει και προειδοποιεί το άτομο στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, όταν όμως είναι επίμονο, βιώνεται σε υπερβολική ένταση και είναι δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί, τότε μπορεί να αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής. Συγκεκριμένα το παιδί ή ο έφηβος βιώνει ένα δυσάρεστο συναίσθημα απέναντι σε μία απροσδιόριστη ή συγκεκριμένη απειλή. Ειδικά στη εφηβεία τα παιδιά βρίσκονται πολύ συχνά σε κατάσταση έντονου άγχους.

Τα παιδιά αντιδρούν στο άγχος διαφορετικά από ότι οι ενήλικες. Μπορεί παραδείγματος χάρη, να παρατηρηθούν εκρήξεις οργής, ευερεθιστότητα, καταστροφικότητα, ή ακόμη να μην εξωτερικεύεται καν το αίσθημα του άγχους, περίπτωση που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Επίσης τα συμπτώματα του άγχους στα ανήλικα άτομα δεν προκαλούν πάντα επιβλαβείς συνέπειες στο περιβάλλον τους.

Τα αίτια του άγχους εντοπίζονται σε γενετικούς, βιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι οι κλιματολογικές συνθήκες, οι κοινωνικές συνθήκες και η αίσθηση του εφήβου ότι «χάνει την παιδική του ηλικία». Πολλοί από τους αιτιολογικούς παράγοντες σχετίζονται με το σχολικό περιβάλλον, όπως η πίεση για υψηλή απόδοση στο σχολείο. Κάποιες από τις επιπτώσεις της μη έγκαιρης αντιμετώπισης του άγχους στα παιδιά είναι η σχολική αποτυχία, η μη ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων και η κατάθλιψη.

Στην αντιμετώπιση και διαχείριση του άγχους στα παιδιά και τους εφήβους μπορούν να βοηθήσουν οι εμπλεκόμενοι με το σχολικό περιβάλλον, οι εκπαιδευτικοί, οι σχολικοί σύμβουλοι-ψυχολόγοι και πρώτοι από όλους οι ίδιοι οι γονείς. Το σχολείο αποτελεί ιδανικό χώρο για την εφαρμογή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, καθώς μπορεί να προωθήσει προληπτικά προγράμματα που στοχεύουν στην αποτροπή της ανάπτυξης των διαταραχών άγχους μέσω θετικών στρατηγικών αντιμετώπισης του στρες. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι κρίσιμος και μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί που βιώνει έντονο άγχος ενθαρρύνοντας το να ζητήσει στήριξη σχετικά με τις ανησυχίες του, ωθώντας το να χρησιμοποιήσει τεχνικές αποβολής άγχους και στρατηγικές ηρεμίας και φροντίζοντας για την σταθερότητα και ασφάλεια του περιβάλλοντος. Ακόμη ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρέχει στο μαθητή τη δυνατότητα εναλλακτικών τρόπων εξέτασης, να του επιτρέπει να αναχωρεί από την τάξη όταν αισθάνεται την ανάγκη, να τον εκθέτει σταδιακά σε καταστάσεις που του πυροδοτούν άγχος στο σχολικό πλαίσιο, να τον ενθαρρύνει να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες και να αναπτύσσει γύρω του ένα όσο το δυνατόν περισσότερο υποστηρικτικό περιβάλλον.

Οι σχολικοί σύμβουλοι οφείλουν να μιλάνε ανοιχτά με τους εφήβους για τις ανησυχίες τους, να τους ενθαρρύνουν να ακολουθούν τα ταλέντα τους και να διασκεδάζουν, να τους εντάσσουν σε προγράμματα που περιλαμβάνουν συγκεκριμένες τεχνικές χαλάρωσης, όπως βαθιές αναπνοές και σωματική άσκηση. Επίσης τα παιδιά πρέπει να προτρέπονται από τους συμβούλους να εκφράζουν τις ανησυχίες τους ρεαλιστικά, να διορθώνουν τις διαστρεβλωμένες σκέψεις τους και να εξετάζουν προσεκτικά τις πιθανές αιτίες του άγχους τους (προβλήματα υγείας ή πίεση από το περιβάλλον). Τέλος, οι σχολικοί σύμβουλοι οφείλουν, εάν κριθεί απαραίτητο, να παραπέμψουν το παιδί στις κατάλληλες υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

Οι γονείς είναι η πιο σημαντική πηγή κοινωνικής και διαπροσωπικής ενίσχυσης που επηρεάζει τη μάθηση και διαμορφώνει τις στάσεις και τις αξίες των ατόμων κατά τα χρόνια της ανάπτυξής τους. Οι γονείς μπορούν αρχικά να επιδιώξουν μία συζήτηση με το παιδί, η οποία θα αφορά τα συμπτώματα άγχους. Ακόμη πρέπει να εξετάσουν εάν υπάρχει ιστορικό αγχώδους διαταραχής, κατάθλιψης ή χρήσης ουσιών στην οικογένεια και εάν χρειαστεί να παραπέμψουν το παιδί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.

Επιπλέον μπορούν να ακολουθήσουν τις παρακάτω χρήσιμες συμβουλές, έτσι ώστε να βοηθήσουν το παιδί και να διευκολύνουν την επικοινωνία τους μαζί του:

- ακούτε ενεργητικά το παιδί όταν είναι αγχωμένο, χωρίς να ασκείτε κριτική και προσπαθήστε να αντιληφθείτε αυτό που δεν μπορεί να πει

- σεβαστείτε τα συναισθήματά του ακόμη και εάν δεν τα κατανοείτε. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί ανακουφίζεται

- ενημερωθείτε για τη διαφορά ανάμεσα στο φυσιολογικό και το παθολογικό άγχος

- ενισχύστε την κοινωνικοποίηση του παιδιού, ενθαρρύνετε τη συμμετοχή του σε κοινωνικές, αθλητικές και άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες αλλά χωρίς να το πιέζετε. Θα το βοηθήσει στην αύξηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής του

- πληροφορείστε το παιδί για το τι ακριβώς είναι αυτό που του συμβαίνει και τονίστε του ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για αυτό και ότι είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που έχουν παρόμοια συναισθήματα

- εξετάστε τις επιλογές θεραπείας και συζητήστε τες με το παιδί. Η απόφαση για την έναρξη της θεραπείας είναι του παιδιού (ειδικά όταν βρίσκεται στη εφηβεία)

- διερευνήστε το δικό σας άγχος και αν υπάρχει μετριάστε το. Μην ξεχνάτε ότι αποτελείτε πρότυπο προς μίμηση για το παιδί

- αφήνετε το παιδί να παίρνει πρωτοβουλίες και αποφεύγετε να είστε υπερπροστατευτικοί μαζί του, δείξτε του εμπιστοσύνη

- βοηθήστε το να προγραμματίζει τις δραστηριότητές του και να χωρίζει τα καθήκοντα που του φαίνονται «βουνό» σε πιο μικρά τμήματα

- προτείνετε του να κάνει διαλείμματα όταν διαβάζει, έτσι ώστε να μπορεί ξεκουράζεται

- βεβαιωθείτε ότι τρέφεται σωστά

- βεβαιωθείτε ότι υπάρχει χρόνος για να μπορεί να απολαμβάνει την ηλικία του και ότι δεν έχει επιφορτιστεί με υποχρεώσεις, τις οποίες δεν μπορεί να αντέξει

- όταν το παιδί προκαλεί καυγά, αυτό που επιδιώκει είναι να σας βγάλει από τα όριά σας.  Μην ανταποκρίνεστε σε αυτό με νεύρα και θυμό, αλλά προσπαθήστε να το επαναφέρετε στην τάξη με ήρεμες και κοφτές φράσεις. Εάν αυτό είναι αδύνατο, αφήστε το για λίγα λεπτά μόνο του να αποφορτιστεί και έπειτα συζητείστε ήρεμα και σοβαρά μαζί του το περιστατικό.

Η ψυχική υγεία του παιδιού είναι πολύ σημαντική και δεν είναι λίγα τα παιδιά και οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Σε κάθε περίπτωση η διαχείριση του άγχους παιδιών και εφήβων συνίσταται στην αναγνώριση του προβλήματος και την έγκαιρη αντιμετώπισή του.

Βιβλιογραφία:

Κάκουρος, Ε. & Μανιαδάκη, Κ. (2005), Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων, Αθήνα, Τυπωθήτω

Herbert, M. (1996), Ψυχολογικά προβλήματα παιδικής ηλικίας, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα

http://psychografimata.com/

Πένθος στα παιδιά. Συμβουλές πως στηρίζουμε το παιδί που θρηνεί απώλεια – θάνατο

Μαρία Θεοφίλου, Σχολική Ψυχολόγος

Πως αντιλαμβάνονται το θάνατο τα παιδιά σε κάθε ηλικία

• Βρεφική και πρώτη νηπιακή ηλικία (μέχρι 3 ετών): Στην ηλικία αυτή το παιδί δεν αντιλαμβάνεται την έννοια του θανάτου, είναι όμως ικανό να διαπιστώσει την απουσία και τη θλίψη των ενηλίκων, η οποία αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά τους απέναντί του. Συνήθως τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες καθώς δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά αυτό που νιώθουν, αντιδρούν με πιθανές διαταραχές στον ύπνο, εμφανίζουν προβλήματα στην διατροφή τους και επίμονες συμπεριφορές ευερεθιστότητας.

• Προσχολική ηλικία (3 έως 6 ετών): Σε αυτή την ηλικία η ικανότητα αντίληψης της έννοιας του θανάτου και των συνεπειών του είναι πολύ περιορισμένη. Μπορούν να αντιληφθούν το θάνατο σαν αποχωρισμό αλλά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν την μονιμότητα του γεγονότος. Πιστεύουν δηλαδή ότι αυτός που πέθανε μπορεί να επιστρέψει. Στην ηλικία αυτή εμφανίζεται η “μαγική σκέψη” καθώς τα παιδιά πιστεύουν πως με τις λέξεις, ενέργειες και σκέψεις τους μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο. Είναι συχνό το φαινόμενο παιδιά αυτών των ηλικιών να παρουσιάζουν συμπεριφορές παλινδρόμησης όπως νυχτερινή ενούρηση, να πιπιλίζουν το δάχτυλο κτλ

• Σχολική ηλικία (έως 10-12 ετών): Παιδιά αυτής της ηλικίας αρχίζουν να κατανοούν την μονιμότητα του θανάτου ότι δηλαδή είναι ένα μη αναστρέψιμο γεγονός αλλά πολλές φορές θεωρούν ότι συμβαίνει μόνο στους άλλους. Είναι συνήθης η εμφάνιση φοβιών, δυσκολιών στη μάθηση, διαταραχών της διάθεσης όπως και έντονα επιθετική συμπεριφορά.

• Εφηβική ηλικία: Οι περισσότεροι έφηβοι είναι σε θέση να κατανοήσουν πλήρως τη μονιμότητα και το νόημα του θανάτου. Μπορεί να προτρέξουν σε φίλους ή μέλη της οικογένειας τους για συμπαράσταση ή μπορεί να απομονωθούν και να προσπαθήσουν από μόνοι τους να διαχειριστούν τα συναισθήματα απώλειας και πένθους που βιώνουν. Ο έφηβος επίσης μπορεί να αντιδράσει με κυνικό τρόπο απέναντί στο θάνατο αγαπημένου προσώπου ή υπό τον φόβο και την άρνηση να μην δείξει τα πραγματικά του συναισθήματα , να θεωρηθεί αναίσθητος/η από τους υπόλοιπους πενθούντες. Συνήθεις αντιδράσεις κατά την εφηβική ηλικία είναι οι αγχώδεις εκδηλώσεις, παρατεταμένος και φαινομενικά αδικαιολόγητος θυμός, σχολική αποτυχία, απαισιοδοξία για το μέλλον, διατροφικές διαταραχές, απομόνωση, προκλητική- παραπτωματική συμπεριφορά, έντονη θλίψη.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της έννοιας του θανάτου, εκτός από την ηλικία ρόλο παίζει και η νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, η προσωπικότητα του και προσωπικές του εμπειρίες σε σχέση με το θάνατο.

Συμβουλές πώς στηρίζουμε το παιδί που θρηνεί; 

• Ενημερώνοντάς το έγκαιρα, αξιόπιστα και με απλά λόγια.

• Το πένθος χρειάζεται να εκφραστεί και ενθαρρύνεται τα παιδιά να μιλήσουν για την απώλεια. Απόφυγε να στέλνεις το μήνυμα ότι η διαδικασία του πένθους πρέπει να τελειώσει. Ο σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι άλλωστε να βοηθήσει το άτομο να μάθει να αποδεχτεί την πραγματικότητα της απώλειας και να διδαχτεί από την εμπειρία. Η πρώιμη διακοπή της διαδικασίας εμποδίζει το παιδί από το να φτάσει στο στάδιο της αποδοχής και έτσι να ολοκληρώσει τη διαδικασία του πένθους. Φροντίζουμε να ακούμε με προσοχή τα παιδιά και να απαντούμε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις τους.

• Επιτρέψτε στο παιδί να συμμετέχει σε οικογενειακές εκδηλώσεις πένθους, εφόσον το επιθυμεί. Η απώλεια ενός μέλους αφορά όλη την οικογένεια και δεν υπάρχει λόγος να αποκλείεται κανείς από τον οικογενειακό θρήνο. Η συμμετοχή του παιδιού στις εκδηλώσεις πένθους, όπως η κηδεία, το μνημόσυνο, η επίσκεψη στον τάφο, απαιτεί καλή προετοιμασία. Εξηγήστε με απλό τρόπο, τι είναι η κηδεία ή το μνημόσυνο, και τι ακριβώς θα συμβεί στη διάρκεια της τελετής. Ρωτήστε το, αν θα ήθελε να παρευρεθεί στην τελετή και σε περίπτωση που το επιθυμεί, φροντίστε να βρίσκεται μαζί με κάποιον, που θα είναι σε θέση να το στηρίξει και να ανταποκριθεί σε όποιες ανάγκες προκύψουν. Σχετικά με το αν ένα παιδί επιτρέπεται να δει τον θανόντα ή να παρακολουθήσει την τελετή της κηδείας εξαρτάται απόλυτα από την ηλικία του παιδιού και την ικανότητά του να κατανοήσει την κατάσταση, την ψυχοσυναισθηματική του ιδιοσυγκρασία, τη σχέση του με τον θανόντα και πολύ περισσότερο αν το ίδιο το παιδί θέλει να εμπλακεί στη διαδικασία.

• Εξασφαλίζουμε τη συνέχεια και τη σταθερότητα στις συνθήκες ζωής του. Υπάρχουν αρκετές αλλαγές στη ζωή του παιδιού μετά από μια απώλεια. Βοηθήστε τα παιδιά να ξυπνάνε το πρωί κανονικά, να πηγαίνουν το βράδυ για ύπνο στην κανονική τους ώρα, να γευματίζουν τις ίδιες ώρες όπως και πριν. Ενημερώστε το σχολείο για την απώλεια που βιώνει το παιδί, έτσι ώστε και οι εκπαιδευτικοί που είναι κοντά του να είναι έτοιμοι να το στηρίξουν και να ανταποκριθούν στις ανάγκες του.

• Βοηθήστε το παιδί να βρει τρόπους για να διατηρήσει ζωντανή την ανάμνηση του αγαπημένου του προσώπου, μέσα από κάποιο αντικείμενο που του θυμίζει, ή τη δημιουργία ενός άλμπουμ με φωτογραφίες του.

• Υποστηρίξτε το παιδί σε συνεχή βάση. Επειδή ο θρήνος είναι μια μακρόχρονη διεργασία, είναι σημαντικό να υπάρχει η δυνατότητα για συνεχή υποστήριξη, τόσο από τα μέλη της οικογένειας, όσο και από άλλα άτομα, που είναι σημαντικά στη ζωή του παιδιού

Πότε πρέπει να ζητήσουμε την βοήθεια από ειδικό Ψυχικής Υγείας - ψυχίατρο, ψυχολόγο;

Οι εκδηλώσεις θρήνου στα παιδιά είναι απόλυτα φυσιολογικές όπως είναι τα ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος, οι διάφοροι φόβοι, αλλαγές στη συμπεριφορά, παλινδρόμηση σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια, σωματικά συμπτώματα κτλ. Παρόλα αυτά όταν οι αντιδράσεις των παιδιών παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα και προκαλούν σοβαρή έκπτωση στη λειτουργικότητα τους πρέπει τότε να αναζητήσουμε βοήθεια από ειδικό. Για παράδειγμα όταν το παιδί παρουσιάζει επίμονες σκέψεις αυτοκτονίας, όταν υπάρχουν παρατεταμένες διαταραχές στην διατροφή και στον ύπνο, όταν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στο σχολικό πλαίσιο γενικότερα.

http://www.paidiatros.com

Γιατί οι έφηβοι ανησυχούν πολύ για το σώμα τους;

Πώς σχηματίζει ένας έφηβος την εικόνα που έχει για το σώμα του; Γιατί οι έφηβοι ασχολούνται τόσο πολύ με την εικόνα αυτή και αναρωτιούνται συνέχεια για το αν είναι φυσιολογικοί; Πότε και με ποιους τρόπους προσπαθούν να ξεχωρίσουν και να διαφοροποιηθούν χρησιμοποιώντας το σώμα τους; Τι σημαίνουν οι ενδυματολογικές τους υπερβολές; Οι διατροφικές διαταραχές και η άρνηση της απόλαυσης μέσα από την τροφή; Γιατί οι έφηβοι πολλές φορές γίνονται νάρκισσοι; Και τι δηλώνει αυτός ο ναρκισσισμός;

Γράφει η  Eπίκουρη Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κυρία Ελένη Λαζαράτου. 

Η εικόνα σώματος αναφέρεται στο συμβολικό επίπεδο. Εξαρτάται από τις συναισθηματικές αλλά και επιθετικές επενδύσεις και έχει την αρχή της στη πρώιμη σχέση με την μητέρα.

Η κατασκευή της εικόνας σώματος είναι προοδευτική και προϋποθέτει την αναγνώριση ενός ορίου που έχει τη λειτουργία σταθεροποιητή και προστατευτικού περιτυλίγματος. Η έννοια του Εγώ – Δέρμα αναφέρεται σ’ αυτό το όριο που διαχωρίζει το μέσα από το έξω και αποτελεί το σύνορο του εαυτού με τον έξω κόσμο. Προστατεύει επίσης το σώμα που με κάθε θυσία πρέπει να διατηρηθεί άθικτο. Στην εφηβεία τα όρια αποκτούν ιδιαίτερη επικαιρότητα και το σώμα βρίσκεται στο επίκεντρο των προβληματισμών του εφήβου. Οι συχνές αμφιβολίες που αφορούν την εικόνα σώματος εκφράζεται με δυσμορφοφοβίες και υποχονδριακό παραλήρημα. Η οριστική δόμηση της εικόνας του σώματος γίνεται στην εφηβεία.

Πώς σχηματίζει ο έφηβος την εικόνα για το σώμα του; 

Η μορφολογική αλλαγή λόγω της ήβης και η ξαφνική εισβολή της σεξουαλικής ωριμότητας βάζουν σε επερώτηση την εικόνα σώματος που το παιδί είχε κτίσει για τον εαυτό του. Η νέα εικόνα δομείται κατά μεγάλο μέρος μέσα από το «βλέμμα του άλλου» που αποδεικνύεται καθοριστικό κατά  την διάρκεια της εφηβείας.

Ο έφηβος ανακαλύπτει το σώμα του μέσα από τα βιώματα, τις συγκινήσεις, τα αισθητηριακά ερεθίσματα και κυρίως τις λιβιδινικές επενδύσεις των άλλων. Η εικόνα σώματος δεν είναι καθηλωμένη ούτε απομονωμένη. Το σώμα βρίσκεται στο επίκεντρο των συναισθηματικών ανταλλαγών με τους άλλους και  η σημασία των κοινωνικών επιταγών παίρνει δραματικές διαστάσεις σ’ αυτή την περίοδο της ζωής.

Είμαι φυσιολογικός; 

Στην εφηβεία οι φυσιολογικές αποκλίσεις των σωματικών χαρακτηριστικών (ύψος, εμφάνιση δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, εμφάνιση περιόδου) είναι μεγάλες. Ταυτόχρονα οι οικογενειακές και κοινωνικές νόρμες είναι ιδιαίτερα πιεστικές. Αυτό κάνει τον έφηβο να αναρωτιέται συνέχεια αν είναι φυσιολογικός. Χρησιμοποιεί το σώμα του για να διαφοροποιηθεί από τους άλλους κυρίως στην πυραμίδα των γενεών και των ηλικιών και ταυτόχρονα για να αναζητήσει μια καθησυχαστική ομοιότητα με τους συνομηλίκους του (μόδα, τατουάζ, κόμμωση).

Ο έφηβος χρησιμοποιεί το σώμα του ως μέσο πίεσης; 

Χαρακτηριστικά της εφηβεία είναι η χρησιμοποίηση του σώματος σαν μέσου έκφρασης των δυσκολιών αλλά επίσης σαν αναζήτηση ενός τρόπου έμμεσης πίεσης στο περιβάλλον.

Οι διαταραχές με σωματική έκφραση στην εφηβεία ορίζονται σαν συμπεριφορές όπου οι φυσιολογικές ανάγκες του σώματος (ύπνος – τροφή, υγιεινή, ντύσιμο)  χρησιμοποιούνται σαν μέσω αλληλεπίδρασης με τα εξωτερικά αντικείμενα είτε αυτά είναι πραγματικά (πρόσωπα του περιβάλλοντος)  είτε φαντασιωσικά (γονεϊκές εικόνες).

Σχεδόν όλες οι παθολογίες συμπεριφορές του εφήβου εμπλέκουν το σώμα: το πέρασμα στην πράξη, οι απόπειρες αυτοκτονίας, οι διαταραχές σεξουαλικότητας. Τα σωματικά συμπτώματα είναι ποικίλα: κοιλιακοί πόνοι, πονοκέφαλοι, πόνοι στην πλάτη, στα γόνατα, υποχονδριακές ανησυχίες και κυρίως οι δυσμορφοφοβίες χαρακτηριστικές αυτής της περιόδου της ζωής.

Η ανάγκη κυριαρχίας πάνω στο σώμα και στις ανάγκες του οδηγεί στον «ασκητισμό» των εφήβων. Αισθήματα παντοδυναμίας, πίστη ότι μπορούν να ξεπεραστούν οι βιολογικές  ανάγκες, μάχη ενάντια στις ενορμήσεις μαρτυρούν την φαντασιωσική παντοδυναμία αυτών των εφήβων και αποτελούν το ψυχολογικό υπόβαθρο της κλινικής εικόνας της ψυχογενούς ανορεξίας.

Το ισχνό σώμα ως πρότυπο μίμησης. Το πάχος ως ντροπή. Τι συμβαίνει όταν οι έφηβοι γίνονται νάρκισσοι; 

Η σωματική εμφάνιση μέσα από τους αιώνες εμφανίζεται σαν ένα κοινωνικό ιδεώδες της γυναικείας ομορφιάς. Σήμερα προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης η εικόνα του ισχνού σώματος, σαν πρότυπο μίμησης για τις νέες κοπέλες. Η λεπτή σιλουέτα έχει μία απόλυτη αξία που πλησιάζει σε μια ηθική τελειότητα και αποτελεί απόδειξη παντοδυναμίας. Το πάχος είναι μια ανυπόφορη ντροπή. Σύμφωνα με την E. Kensteberg (1972) το Ιδεατό Εγώ προβάλλεται στο επίπεδο του σώματος. Παράλληλα παρατηρείται απέχθεια για τη σεξουαλικότητα και άρνηση των αλλαγών του σώματος, που φυσιολογικά επέρχονται στην εφηβεία.

Ο Brusset (1977) και η Kestenberg (1972) μιλούν για την μεγάλη ναρκισσιστική επένδυση του σώματος. Αυτοί οι έφηβοι δεν μπορούν να έχουν μια ψυχική ταυτότητα διαφορετική από την σωματική ταυτότητα. Το σώμα γίνεται μέρος μιας αμυντικής μεγαλομανιακής ιδανικοποίησης και είναι ιδεατό, άφθαρτο και αγνό. Πρόκειται για μια αφαίρεση που εκφράζει την ανάγκη ελέγχου και κυριαρχίας, την ανάγκη ταυτοποίησης με την παντοδύναμη μητρική εικόνα.

Ο οργασμός του φαγητού. Η ευχαρίστηση του να μην καλύπτεις τις ανάγκες σου.

Οι ανορεξικές βρίσκονται όμως σε μια παράδοξη θέση, το ιδεατό σώμα είναι αντικείμενο επιθυμίας, ενώ το πραγματικό σώμα είναι αντικείμενο μίσους. Σύμφωνα με την Kenstemberg (1975) για την ανορεξική η κατάσταση τής ένδειας είναι σημαντικότερη από την ικανοποίηση. Ο “οργασμός τής πείνας” περιγράφει την ευχαρίστηση που δεν αναζητείται στην άμεση ικανοποίηση αλλά συνδέεται με τον θρίαμβο που δίνει η μη ικανοποίηση των αναγκών.

Ο Ph. Jeammet (1980) συνοψίζει με τρόπο παραστατικό την προβληματική του σώματος στην εφηβεία «η προσφυγή στο σώμα είναι ο κατά προτίμηση τρόπος έκφρασης της εφηβείας». Το σώμα αποτελεί ένα σταθερό σημείο για μια προσωπικότητα που ψάχνεται και που έχει μια εικόνα εαυτού ακόμη ασταθή.

Είναι ένα σημείο συνάντησης του μέσα και του έξω  σημειώνοντας τα όρια. Το σώμα είναι μια παρουσία την ίδια στιγμή οικεία και ξένη: είναι κάτι που σου ανήκει και ταυτόχρονα αναπαριστά κάποιον άλλον, κυρίως τους γονείς. Εν τέλει το σώμα είναι ένα μήνυμα που απευθύνεται στους άλλους. Μέσα από την μόδα, επιβεβαιώνει το να ανήκεις κάπου. 

http://www.boro.gr

Μύηση

Βυθίζεσαι στον κυκεώνα των αναμνήσεων,

γίνεσαι έρμαιο ενός αόρατου χάλκινου χεριού,

νιώθεις ανδρείκελο του ονείρου και της νοσταλγίας.

Αγγίζεις τα βοστρυχώδη μαλλιά σου

και ατενίζεις τη μορφή σου.

Ένα γκρίζο δάκρυ κατρακυλά και δροσίζει την παλάμη της καρδιάς…

Λυτρώνεσαι!

Δεν εγκαταλείπεις…

Γλαυκές εικόνες ανεγείρονται εμπρός σου.

Το ηχηρό φως σε ιαίνει.

Οσμίζεσαι το οξυγόνο της προσμονής…

Αναδύεσαι στην επιφάνεια,

μυημένη στην τέχνη του αγωνίζεσθαι!

Αθλητισμός, Παιδί και Εφηβεία

Ο ρόλος του αθλητισμού στην παιδική και εφηβική ηλικία.

 Η άθληση συμβάλλει στην καλύτερη ποιότητα ζωής, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, προλαμβάνει την παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, καταπολεμά το άγχος και την κατάθλιψη στην ενήλικη ζωή. Επίσης επιδρά θετικά στην προσωπικότητα του παιδιού, αφού του διδάσκει την αυτοπειθαρχία, την ομαδικότητα, τον θεμιτό ανταγωνισμό και αλτρουισμό, του ενισχύει το αίσθημα της άμιλλας και της συνεργασίας.

 Βοηθά το παιδί να αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο την ήττα και τη νίκη, να αναγνωρίσει το προσωπικό του λάθος, να δημιουργήσει θετική εικόνα εαυτού. Ένα άλλο σημαντικό όφελος που προσφέρει η άθληση στη ζωή του παιδιού είναι ότι του δίνεται η ευκαιρία να εκτονώσει την ενεργητικότητά του από το επιβαρημένο σχολικό πρόγραμμα. Αυτές οι ελάχιστες ώρες εβδομαδιαίως αποτελούν στιγμές χαλάρωσης, χαράς και διασκέδασης για το παιδί. 

Ταυτόχρονα, ο αθλητισμός εμπνέει στα παιδιά και στους εφήβους υγιή πρότυπα συμπεριφοράς. Πρότυπα που αγαπούν και σέβονται την προσωπικότητά τους και το σώμα τους χωρίς υπερβολές. Αυτού του είδους τα πρότυπα απομακρύνουν τα παιδιά από τις διάφορες καταχρήσεις που μαστίζουν την κοινωνία μας, όπως η κατανάλωση αλκοόλ και καπνού καθώς και άλλων ουσιών, καθώς και από την υπερβολική και άσκοπη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του Internet.

Ο αθλητισμός όταν χάσει την πρωταρχική του αξία της χαράς και της ευεξίας και μετατραπεί σε κυνήγι δόξας, πρωταθλητισμού, κοινωνικής καταξίωσης και οικονομικού κέρδους, οδηγεί σε σωματική και ψυχική καταπόνηση του οργανισμού. Όταν συμβεί αυτό, το παιδί ή ο έφηβος αποκτά ένα μόνιμο άγχος επίδοσης και απόδοσης, το οποίο συνοδεύεται και από φόβο αποτυχίας. Αυτό το χρόνιο άγχος έχει επιπτώσεις στη σωματική και στην ψυχική υγεία του παιδιού. 

Οι έφηβοι συχνά, για να μπορέσουν να αυξήσουν τις σωματικές του επιδόσεις και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των προπονητών ή των γονιών, μπορεί να χρησιμοποιήσουν κάποιες απαγορευμένες ουσίες προκειμένου να επιτύχουν τον προσδοκώμενο στόχο. 

Οι υψηλές προσδοκίες που έχουν οι γονείς ή οι προπονητές από το παιδί έχουν αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του. Το παιδί ενηλικιώνεται γρήγορα, αφού δεν χαίρεται μικρές και σημαντικές στιγμές της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας, συχνά μειώνει τις κοινωνικές του συναναστροφές, αφού ο ελεύθερος χρόνος του καταναλώνεται στις προπονήσεις, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σ' ένα μοναχικό παιδί, και αποκτά ένα μόνιμο άγχος επίδοσης, το οποίο θα επηρεάσει και την ενήλικη ζωή του.

 Εν κατακλείδι, ο ρόλος του αθλητισμού στη ζωή του παιδιού και του εφήβου είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Προκείμενου να μη χάσει την αξία του, οι γονείς και οι προπονητές θα χρειαστεί να περιορίσουν τις προσωπικές φιλοδοξίες τους και να επιτρέψουν στο παιδί να ξεδιπλώσει τα δικά του μοναδικά χαρίσματα. Συμβουλές για τους γονείς:

 Να επιτρέψουν στο παιδί τους να επιλέξει το ίδιο το άθλημα που επιθυμεί, ανάλογα με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του. 

Να μην πιέζουν το παιδί να αποδώσει περισσότερο απ' ό,τι το ίδιο μπορεί.

Να στηρίξουν το παιδί τους σε πιθανές αποτυχίες και να το επιβραβεύουν στις επιτυχίες του, χωρίς υπερβολές.

http://www.pame.gr

Νίκου Καζαντζάκη, «Ήτον» (αποσπάσματα) Ωραία καλοκαιριάτικη μέρα, γυρίζω στα χαριτωμένα στενά δρομάκια του Ήτον, μπαίνω στην κοσμοξάκουστη σχολή, όπου σπουδάζει, από το Δημοτικό ως το Γυμνάσιο, η αριστοκρατία της Αγγλίας. [...] Τέτοια συμπύκνωση πεθυμιάς και νοσταλγίας νιώθεις αναπνέοντας τον αγέρα τούτο του Ήτον. Όλοι σχεδόν οι αρχηγοί του εγγλέζικου έθνους τους τελευταίους αιώνες πέρασαν εδώ μέσα, στους τοίχους τούτους και τις πρασινάδες, την παιδική κι εφηβική τους ηλικία, και τούτες οι κλειστές αυλές κι οι τριζοκοπούσες παμπάλαιες σκάλες και το γιασεμί τούτο που ανθίζει στις δοξαρωτές πόρτες θα ’μειναν σε όλη τους τη ζωή η μεγάλη τους αγιάτρευτη νοσταλγία. […] Νιώθεις πως εδώ, στη μικρή τούτη φημισμένη πολιτεία όπου αναθρέφεται η εγγλέζικη αριστοκρατία, το ελληνικό πνέμα, φωτεινό, τολμηρό κι ισορροπημένο, συνεχίζει εξόριστο στην υπερβόρεια ομίχλη το εξαίσιο έργο του. Περνώ ένα μικρό γιοφυράκι ποταμού, φτάνω στον ανοιχτό χώρο, όπου οι μεγάλοι μαθητές με τα ουρανιά και τ’ άσπρα κασκέτα, παίζουν γκολφ. Ωραία λιγνά κορμιά, χάρη και δύναμη, πειθαρχημένη ορμή, χαρά στο μάτι να βλέπει και στο νου να συλλογιέται πως με την άσκηση τα κορμιά τούτα γίνουνται καλοί αγωγοί για να περνάει το πνέμα. Κάποτε ένας Ανατολίτης σοφός είδε μερικούς σκοινοβάτες να πραγματοποιούν με τα κορμιά τους τις πιο επικίντυνες τόλμες· και ξέσπασε στα κλάματα. «Γιατί κλαις;» τον ρώτησαν. «Γιατί συλλογιέμαι», αποκρίθηκε ο σοφός, «πως αν, όπως γυμνάζουμε έτσι τα σώματά μας, γυμνάζαμε και την ψυχή μας, τι θάματα θα μπορούσαμε να κάμουμε!» Εδώ όμως, στο Ήτον, ο θεατής δεν μπορεί να ξεσπάσει σε κλάματα. Γιατί μήτε καταπληχτικούς σκοινοβατικούς άθλους θα δει, μήτε κι η ψυχή μένει, μέσα σε τέτοια ευλύγιστα κορμιά, ακαλλιέργητη. Υπάρχει μέτρο, ισορροπία, παράλληλη καλλιέργεια σάρκας και νου σε ανθρώπινη κλίμακα. Ελληνική αρμονία. Τα σπορτ κι οι κλασικές σπουδές είναι στο Ήτον οι δυο παράλληλοι αδερφωμένοι δρόμοι της αγωγής. Όχι όμως σπορτ ατομικά –ακόντιο, πήδημα, δίσκος– παρά σπορτ ομαδικά: λεμβοδρομίες, κρίκετ, τένις, φουτμπόλ. Τα ομαδικά παιχνίδια υπηρετούν μεγάλο ηθικό σκοπό: σε συνηθίζουν να υποτάξεις την ατομικότητά σου σε μια γενική ενέργεια. Να μη νιώθεις πως είσαι άτομο ανεξάρτητο, παρά μέλος μιας ομάδας. Να υπερασπίζεσαι όχι μονάχα την ατομική σου τιμή παρά ολόκληρη την τιμή της ομάδας όπου ανήκεις: σχολή, Πανεπιστήμιο, πόλη, έθνος. Έτσι, από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι, το παιχνίδι μπορεί να σε ανεβάσει στις πιο αψηλές κι αφιλόκερδες κορυφές της ενέργειας. […] Στα σπορτ δε γυμνάζεις το σώμα σου μονάχα· γυμνάζεις, πάνω απ’ όλα, την ψυχή σου. «Στα τερραίν του Ήτον», είπε πολύ σωστά ο Ουέλλιγκτων, «κερδήθηκε η μάχη του Βατερλώ.» Στα ομαδικά αυτά σπορτ μαθαίνεις να' σαι έτοιμος, να συγκρατιέσαι, να περιμένεις την κατάλληλη στιγμή, να θυσιάζεις τις ατομικές χαρές ή προτίμησες για τα συφέροντα της ομάδας. Μαθαίνεις να προσαρμόζεις τις ιδιότητές σου στις ανάγκες του συνόλου, να εκμεταλλεύεσαι, όσο μπορείς, για τη νίκη τα ελαττώματα και τα προτερήματά σου. Με τη μέθοδο αυτή μονάχα μπορείς ν' ασκηθείς για το μεγάλο παιχνίδι, αργότερα, της δημόσιας ζωής. Για να φτάσεις στο υψηλό αυτό κορύφωμα της άσκησης, πρέπει καλά να ξέρεις τον εαυτό σου, να ξέρεις το διπλανό σου, να ξέρεις κι αλάκερη την ομάδα, όπου ανήκεις. Κι όχι μονάχα αυτό· να ξέρεις και την αντίπαλή σου ομάδα. Να μην την περιφρονάς, να τη σπουδάζεις με αμεροληψία και σέβας, να ξέρεις καλά τις αρετές και τις δυνάμες της, για να οργανώσεις ανάλογα και συ τις αρετές και τις δυνάμες και να μη χάσεις το παιχνίδι. Κι ακόμα τούτο το σημαντικότατο, που αποτελεί το πιο κρυφό, το πιο πανανθρώπινο τέρμα του παιχνιδιού: να ξέρεις πως κι η αντίθετη ομάδα στο βάθος δεν είναι αντίμαχη, συνεργάζεται μαζί σου, γιατί χωρίς αυτή δε θα υπήρχε παιχνίδι. Ό,τι αγνότατα ηθικό μπορεί να μας μάθει το παιχνίδι είναι τούτο: Ο ανώτατος σκοπός του παιχνιδιού δεν είναι η νίκη παρά πώς, από ποιους δρόμους, με ποιαν προπόνηση, με τι πειθαρχία, ακολουθώντας αυστηρά τους νόμους του παιχνιδιού, να μάχεσαι για τη νίκη. [...] Το παιχνίδι έχει νόμους· όποιος θέλει να παίζει, οφείλει να ξέρει τους νόμους αυτούς και να τους σέβεται. Αν δεν ξέρει τους νόμους ή αν δε θέλει να τους σέβεται, δεν είναι άξιος να λάβει μέρος στο παιχνίδι. Μέσα στον κύκλο που χαράζουν οι νόμοι είναι απόλυτα λεύτερος· κανένας, μήτε ο βασιλιάς, δεν έχει δικαίωμα να επέμβει. Μπορεί οι νόμοι αυτοί να' ναι παλιωμένοι ή στραβοί ή αυθαίρετοι· δεν έχει σημασία· το σπουδαίο είναι, κι αυτό γυμνάζει την ψυχή του ανθρώπου, να τους υπακούς. Δεν πρέπει να ντρέπεσαι πως νικήθηκες· πρέπει να ντρέπεσαι μονάχα όταν έπαιξες κακά και γι' αυτό νικήθηκες· ή —κι αυτό είναι το χειρότερο— πρέπει να ντρέπεσαι όταν νίκησες παίζοντας κακά ή άτιμα. Το fair-play, νά το ανώτατο χρέος. Να παίζεις καλά το παιχνίδι, είτε φουτμπόλ είναι είτε πόλεμος είτε ολόκληρη ζωή, αυτή είναι η πρώτη αυστηρότατη εντολή στον εγγλέζικο δεκάλογο. «Να 'σαι δυνατός και να παίζεις τον άντρα!» Κάνε το χρέος σου αυτό και μη σε μέλει για τίποτα άλλο. Αν πετύχεις, αν αποτύχεις, αυτό έχει μονάχα πραχτική, όχι ψυχική αξία· έκαμες το χρέος σου, τι άλλη αμοιβή θες; [...] Μια Εγγλέζα μητέρα, που ο γιος της σκοτώθηκε καλά πολεμώντας στον περασμένο πόλεμο, έγραψε στον τάφο του γιου της τούτον τον απλούστατο εγγλέζικο επιτάφιο ύμνο: «Έπαιξε καλά το παιχνίδι.» [...] [πηγή: Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας. Αγγλία, Εκδόσεις Καζαντζάκη, Αθήνα 52000, σ. 136-141]

Χάσμα Γενεών: Το πρόβλημα που απασχολεί μικρούς και μεγάλους!

Αρθρογράφος: Άγγελος Παντελάκης

Ένα από τα προβλήματα που απασχολεί σήμερα την κοινωνία μας είναι η απόσταση που φαίνεται να υπάρχει ανάμεσα στους μεγαλύτερους και τους μικρότερους.

Αυτό το λεγόμενο  χάσμα γενεών οφείλεται κυρίως στο αδιέξοδο που οδηγούνται οι σχέσεις μεταξύ νέων και μεγάλων, αυτό το κενό  οδηγεί στον πλήρη αφανισμό της επικοινωνίας και της ανταλλαγής απόψεων όπως και στην αντιπαλότητα και πολλές φορές την λεκτική βία.

Αν ψάξουμε να βρούμε τις αίτιες που υπάρχει αυτό το φαινόμενο θα δούμε ότι είναι αρκετές: από πλευράς των νέων η κακή χρήση της γλώσσας, η έλλειψη σεβασμού, η έλλειψη αξιών και ηθών, ο χλευασμός σε έθιμα, η απώλεια του διαλόγου, αλλά  και η ύπαρξη ατόμων χωρίς πρότυπα, στόχους και όρεξη για να προσφέρουν, άτομα που το μόνο που έχουν στο κεφάλι τους είναι πως θα φαίνονται ωραίοι και τι είναι στην μόδα σήμερα. Φυσικά από εδώ δεν θα μπορούσε να λείπει η απειρία που οδηγεί πολλές φορές στην αλαζονεία και σε μια τάση για παντογνωστισμό (πολλές φορές το παραδέχομαι πέφτω και εγώ σε αυτήν την παγίδα).

Από την άλλη πλευρά για τους μεγαλύτερους ο συντηρητισμός, η ψεύτικη (ξύλινη όπως την έλεγε ένας καθηγητής μου στο σχολειό) γλώσσα, ο συμβιβασμός, η έλλειψη διαλόγου, η υποκρισία και η καχυποψία είναι μερικές αιτίες που έχουν επιφέρει το χάσμα των γενεών.

Εγώ πιστεύω ότι για τα πάντα που  συμβαίνουν στην ζωή πότε δεν ευθύνεται μόνο η μια πλευρά, ίσως στο συγκεκριμένο θέμα να φταίνε λίγο περισσότερο οι μεγάλοι καθώς υποτίθεται ότι εκείνοι είναι αυτοί που έχουν περάσει  από αυτήν την ηλικία και έπρεπε να καταλαβαίνουν πως νιώθουν οι νέοι και να φροντίζουν για αυτό. Στο συγκεκριμένο θέμα όμως δεν μπορούμε να αποκλείσουμε και την γοργή ανάπτυξη της τεχνολογίας που σίγουρα έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στις σχέσεις τον νέων με τους μεγαλύτερους καθώς είτε θετικά είτε αρνητικά η τεχνολογία επηρεάζει πολύ τις ζωές των ανθρώπων και κυρίως των νέων.