Ομώνυμες/ομόηχες και Παρώνυμες  λέξεις

Ομώνυμες ή ομόηχες ονομάζονται οι λέξεις που προφέρονται το ίδιο, έχουν όμως διαφορετική σημασία. Σχεδόν πάντα οι ομόηχες λέξεις διαφέρουν στην ορθογραφία. Μερικά παραδείγματα αυτών είναι οι ακόλουθες λέξεις:

ψηλός / ψιλός	λιμός / λοιμός
άρματα / άρματα	λύρα / λίρα
γάλος / Γάλλος	λυτός / λιτός
δανεικός / δανικός	όρος (ο) / όρος (το)
διάλειμμα / διάλυμα	ότι / ό,τι
Έγγειος / έγκυος	παραλήφτηκε / παραλείφτηκε
έκκληση / έκλυση	πύρα / πείρα
εξάρτηση / εξάρτυση	στοίχος / στίχος
ετερόκλιτος / ετερόκλητος	σωρός (ο) / σορός (η)
εφορεία / ευφορία	τοίχος (ο) / τείχος (το)
κήτος / κύτος	ύλη / ίλη
κλήμα / κλίμα	φύλλο /φύλο
κλήση / κλίση	Χήρος /χοίρος
κλίνω / κλείνω	κόμμα / κώμα
κρητικός / κριτικός

Παρώνυμες ονομάζονται οι λέξεις που μοιάζουν κάπως στην προφορά, όμως έχουν διαφορετική σημασία και ορθογραφία. Ενδεικτικές παρώνυμες λέξεις είναι οι εξής:

Αλήτης / αλιτήριος	Εγκληματώ / εγκλιματίζω, -ομαι
Αμαρτωλός / αρματολός	Έμπειρος / ανάπηρος / διάπυρος
Αμείλικτος / αμίλητος	έκλειψη / έκθλιψη
Αμνηστία / αμνησία	Επήρεια / επιρροή
Αμυγδαλιά / αμυγδαλή	Επιβολή / επιβουλή
Άπληστος / άπλυτος	Έτοιμος, ετοιμόλογος, ετοιμολογία / έτυμο (το) Ετυμόλογος, ετυμολογία
Βίωμα (το), βίωση (η) / βιοτικός	Ήμερος / ήρεμος
Γένεση / γέννηση	Καλόβολος / καλόβουλος
Γέρνω / γερνώ	Μέτωπο (το) / μετόπη (η)
Γέρος / γερός	Μήνυμα (το) / μήνυση (η)
Γυαλί (το) / γιαλός (ο)	Μήλο / μιλώ
Νόμος / νομός	Συνδυασμός / ενδοιασμός
Όαση / επώαση	Σφάγιο (το) / σφαγείο (το)
Οδύνη (η) / ωδίνες (οι)	Σφήκα / σφίγγα
Παίρνω / περνώ	Σφύζω, σφυγμός, ασφυξία, ασφυκτικός / Σφίγγω, σφίξιμο, σφιχτός
Πίνω / πεινώ	Σχολείο / σχόλιο
Πολιτικός / πολίτικος	Τεχνικός / τεχνητός
Πρότυπο / πρωτότυπο	Τύραννος, τυραννία / Τίρανα
Ρήξη / ρίψη	Φλιά (η) / φλοιός (ο)
Ριπή / ροπή	Φορά / φόρα
Σήραγγα / σύριγγα	Ξέρω / ξερό
Στερώ / υστερώ	Ψυχή (η) / ψίχα (η), ψιχία (τα)
Στήλη (η) / στύλος (ο)	Ωφελώ, ωφέλεια, ωφέλιμος, ωφελήματα / Οφείλω, οφειλή, όφελος,
Στίβος (ο) / στοίβα (η)

«Γλώσσα - νέοι - ξενομανία»

Το επίπεδο της γλωσσικής έκφρασης των νέων, συναρτάται, αφενός μεν προς τα γενικότερα ενδιαφέροντα τους, αφετέρου δε προς την ίδια την αντίληψη και γνώση που έχουν της γλώσσας μας. Χωρίς να γενικεύουμε, όπως λαθε­μένα νομίζω συμβαίνει συχνά, η έλλειψη ευαισθησίας, γνώσης, αγάπης, άρα και ενδιαφέροντος για τη γλώσσα, που παρατηρείται σε πολλούς νέους μας -όχι σε όλους, το επαναλαμβάνω-, είναι φυσικό να παράγει και χαμηλής ποιότητας γλώσσα. Θέλω να τονίσω ωστόσο δύο πλευρές αυτού του θέματος: 

Πρώτον, δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση ανάμεσα στη γενικότερη χρήση της γλώσσας από τους νέους και στον κώδικα που χρησιμοποιούν πολλοί από τους νέους σε ορισμένες μορφές της επικοινωνίας τους. Η «φοιτητική αργκό» λ.χ. ή η «αργκό των μηχανόβιων» είναι ειδικοί κώδικες επικοινωνίας που δεν μπορούμε να τις εκλαμβάνουμε ως μέτρο κρίσεως της γλωσσικής ικανότητας των νέων, αφού οι ίδιοι σε άλλες μορφές επικοινωνίας τους εμφανίζουν άλλη μορφή γλώσσας, πο­λύ διαφορετική και πολύ καλύτερη. Το πρόβλημα με τη γλώσσα των νέων είναι άλλο: 

Πόσο καλά, σε έκταση και σε βάθος, διδάσκονται την ελληνική γλώσσα στο σχολείο; 

Πόσο έχουν ασκηθεί στη χρήση της (στη σύνταξη διαφόρων τύπων κειμένων); 

Και συγχρόνως ποια είναι τα ακούσματα και τα διαβάσματα τους στη γλώσσα; 

Γιατί, βεβαίως, η γνώση και η χρήση της γλώσσας είναι απόρροια της γλωσσικής εμπειρίας μας (διαβάσματα - ακούσματα) και του βαθμού συ­νειδητοποίησης των μηχανισμών λειτουργίας της (διδασκαλία της γλώσσας στο σχολείο).

Η βαθύτερη και δημιουργική χρήση της γλώσσας κατευθύνεται και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό πάνω σ' αυτά που ονομάζουμε πρότυπα γλώσσας, και φυσικά τα γλωσσικά πρότυπα κάθε εθνικής γλώσσας είναι τα κείμενα των με­γάλων λογοτεχνών της και, για γλώσσες όπως η δικιά μας με διάρκεια και συ­νέχεια, πρότυπα γλώσσας είναι επίσης και τα μεγάλα παλιότερα κείμενα μας. 

Η γλωσσική συγκρότηση του Έλληνα, το πιστεύω ακράδαντα, θα είναι λειψή και ρηχή αν παράλληλα προς τα μεγάλα νεότερα κείμενα, το Σολωμό και τον Παλαμά, τον Κάλβο και τον Καβάφη, τον Καζαντζάκη και τον Μυριβήλη, το Σεφέρη και τον Ελύτη, και τόσους άλλους, δεν διαβάσει Ροΐδη και Παπαδιαμά­ντη, αλλά και Ερωτόκριτο και δημοτική ποίηση και Ρωμανό το Μελωδό και Καινή Διαθήκη και Λουκιανό και Ξενοφώντα και Πλάτωνα και Σοφοκλή και Θουκυδίδη και Όμηρο - για να μείνω σε μερικά μόνο από τα μεγάλα μας κείμενα. Κι αυτό γιατί κανένας σοβαρός μελετητής της γλώσσας μας λαμβάνο­ντας υπόψη τις περιπέτειες της ελληνικής γλώσσας και τα αλλεπάλληλα επιστροφικά της κινήματα (αττικισμό, αρχαϊσμό, καθαρεύουσα), δεν μπορεί πει­στικά και ρεαλιστικά να ισχυριστεί ότι η δημιουργική χρήση και κατανόηση της ελληνικής γλώσσας μπορεί να στηριχθεί μόνο σε μια επιφανειακή πρόσ­κτηση της σύγχρονης εξελικτικής φάσης της γλώσσας μας. 

Ο σοφός του νεότε­ρου Ελληνισμού, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο θερμότερος υποστηρικτής της «κοι­νής» μας γλώσσας, προειδοποίησε από νωρίς ότι: «χωρίς την ακριβεστάτην είδησιν της αρχαίας ελληνικής, όστις καταγίνεται εις το να διόρθωση την κοινήν ή να δώση εις αυτήν κανόνας ή να κρίνη καθ΄ οιονδήποτε άλλον τρόπον, περι­πατεί εις την σκοτίαν και δεν ηξεύρει μήτε που υπάγει μήτε τι κάμνει».

Αλλά και για το μεγάλο θέμα της εισβολής των ξένων λέξεων στη γλώσσα μας θα πω μόνο το εξής: οι ξένες λέξεις μπορούν μόνο να βλάψουν τη γλώσσα μας όσο χρησιμοποιούνται άκριτα, αχρείαστα και σε υπερβολικές δόσεις. Γλώσ­σες μικρές (σε χρήση), όπως η ελληνική, πρέπει να φυλάγονται από την αθρόα και αλόγιστη χρήση ξένων λέξεων, στην οποία συνήθως οδηγούν το κοινωνικό και πολιτιστικό γόητρο και η εμπορική εκμετάλλευση μιας δεσπόζουσας ξένης γλώσσας. Δεν είναι η ίδια η χρήση της ξένης λέξης που πρέπει να μας ανησυχεί, όσο η αντίληψη, το πνεύμα και οι λόγοι που οδηγούν στη χρήση της. 

Ο μιμητι­σμός, η ξενομανία και η εύκολη λύση οδηγούν βαθμιαία στην αχρήστευση πολλών λέξεων της ελληνικής, εις βάρος της αξιοποίησης λέξεων και παραγωγικών μηχανισμών της γλώσσας μας που θα βοηθούσαν αποτελεσματικά να δηλώνου­με έννοιες εκφραζόμενες μέσα από τις ξένες λέξεις. Βεβαίως, από του σημείου αυτού μέχρι του να θεωρούμε «έγκλημα καθοσιώσεως» τη χρήση μιας ξένης λέ­ξης ή να καταλαμβανόμαστε από οίστρο γλωσσικής ξενηλασίας, υπάρχει μεγά­λη απόσταση.

Γ. Μπαμπινιώτης

Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης του Δημητρίου (Αθήνα 6 Ιανουαρίου 1939) είναι Έλληνας γλωσσολόγος, φιλόλογος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διατελέσει Υπουργός Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (7 Μαρτίου 2012 – 17 Μαΐου 2012), καθώς και Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αναγορεύτηκε επίσης σε " Άρχοντα Διδάσκαλο του Γένους " από την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κύριο Βαρθολομαίο. Στο ευρύ κοινό είναι ιδιαίτερα γνωστός λόγω του λεξικού της νέας ελληνικής γλώσσας που κυκλοφόρησε το 1998.

https://el.wikipedia.org/wiki

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις διακρίνονται σε ονοματικές και σε επιρρηματικές.

Αναφορικές Ονοματικές Προτάσεις

Οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις διακρίνονται σε επιθετικές και σε ελεύθερες.

· Οι Επιθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες (ο οποίος-α-ο, που) και λειτουργούν ως ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί. Διακρίνονται με τη σειρά τους σε δύο επιμέρους κατηγορίες: τις Προσδιοριστικές και τις Προσθετικές-Παραθετικές.

1. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ: αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζουν,  λειτουργούν συντακτικά ως επιθετικοί προσδιορισμοί και δε χωρίζονται με κόμμα.

Π.χ. Τα παιδιά μου είναι τα πρόσωπα που/τα οποία αγαπώ πιο πολύ απ’ όλους.

2. ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ-ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΕΣ: δεν αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζουν, λειτουργούν συντακτικά ως παραθέσεις και χωρίζονται με κόμμα.

Π.χ. Μας μίλησε για τη μητέρα της, η οποία/που είχε πεθάνει πρόσφατα.

· Οι Ελεύθερες εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες (όποιος, οποιοσδήποτε, όσος, οσοσδήποτε, ό,τι, οτιδήποτε), προσδιορίζουν μια ονοματική φράση που παραλείπεται από την κύρια πρόταση, αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα άλλων προτάσεων και δε χωρίζονται με κόμμα.

Λειτουργούν συντακτικά ως:

Ø Υποκείμενο (Όποιος πει την αλήθεια είναι έντιμος.)

Ø Αντικείμενο (Αγόρασε ό,τι είχε ανάγκη.)

Ø Κατηγορούμενο (Είσαι ό,τι καλύτερο μου έχει συμβεί.)

Ø Ετερόπτωτος προσδιορισμός (Συμφωνώ με τη γνώμη όποιου σκέφτεται λογικά.)

Ø Εμπρόθετος προσδιορισμός (Κανένας απ’ όσους διαγωνίστηκαν δεν πέρασε στον τελικό.)  

Αναφορικές Επιρρηματικές Προτάσεις

Οι Αναφορικές Επιρρηματικές Ελεύθερες προτάσεις εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα (όπου, όπως, όποτε, όσο, καθώς, οπουδήποτε, οποτεδήποτε, οσοδήποτε). Αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα άλλων προτάσεων και δε χωρίζονται με κόμμα.

Εκφράζουν:

v Χρόνο (Μπορείς να έλθεις σπίτι μου όποτε θέλεις.)

v Τρόπο (Θα πάμε στο χωριό της μητέρας μου όπως και πέρυσι.)

v Ποσό (Πρέπει να κοπιάσεις όσο δεν μπορείς να φανταστείς για να περάσεις στο Πανεπιστήμιο.)

v Τόπο (Το καλοκαίρι ας πάμε διακοπές όπου θέλεις εσύ.)

Πώς να βελτιώσουμε την επικοινωνία με τους εφήβους

Γράφει η Ψυχολόγος Βασιλική Τσούτσου

Η εφηβεία είναι η περίοδος κατά την οποία το παιδί απομακρύνεται από την οικογένεια και προσπαθεί να αυτονομηθεί. Για πολλούς γονείς η εφηβεία είναι μια περίοδος με ιδιαίτερο άγχος... 

καθώς το παιδί που ήταν υπάκουο και συνεργάσιμο, έχει γίνει τώρα ένας νέος άνθρωπος που διεκδικεί ιδιωτικότητα και αυτονομία. Ο ρόλος του γονέα σε αυτή την περίοδο , είναι πολύπλοκος. Από τη μια επαναπροσδιορίζονται οι ελευθερίες του εφήβου, από την άλλη όμως ο ρόλος παραμένει σημαντικός και ουσιαστικός προσφέροντας στον έφηβο συνεχή υποστήριξη στα νέα του τολμήματα.

Οι παρακάτω 10 προτάσεις αποσκοπούν στην καλύτερη διαχείριση των συγκρούσεων με τους εφήβους

Γεφύρωση των διαφορών με ενδιαφέρον

Οι διαφορές στα ενδιαφέροντα ανάμεσα στον έφηβο και στον γονιό είναι αρκετές. Ένας τρόπος για να έρθει ο γονιός πιο κοντά στον έφηβο είναι να ενδιαφερθεί πραγματικά για όλα αυτά που αρέσουν στο παιδί του. Ζητήστε από τον έφηβο να σας εξηγήσει το παιχνίδι που παίζει στον υπολογιστή, γιατί του αρέσει η μουσική που ακούει. Αφήστε τον να σας διδάξει κάτι νέο. Είναι κάτι που αρέσει πολύ στους εφήβους και τους δείχνει ότι πραγματικά ενδιαφέρεστε για αυτούς.

Διορθώστε τις πράξεις, όχι τον έφηβο

Στην εφηβεία τα παιδιά θέλουν να δοκιμάσουν πολλά πράγματα, σε λίγο χρονικό διάστημα και συνήθως χωρίς πλήρη επίγνωση των δυνατοτήτων τους. Έτσι γίνονται λάθη. Όταν ο γονιός κρίνει με αυστηρότητα το ίδιο το παιδί η κατάσταση οδηγείται σε ένταση και απομάκρυνση. Αντίθετα όταν κρίνει την πράξη βοηθά το παιδί να διαφοροποιηθεί και να γίνει υπεύθυνο. Αντί λοιπόν να λέμε: « Είσαι ανώριμος και αν συνεχίσεις έτσι θα καταστρέψεις τη ζωή σου», μπορούμε να πούμε: «Διαφωνούμε με αυτήν την επιλογή που κάνεις, αλλά έτσι έμαθες μόνος σου από το λάθος σου.»

Ο καυγάς ως μέσο επικοινωνίας

Οι εντάσεις, οι φωνές και οι καυγάδες είναι κάτι συνηθισμένο σε ένα σπίτι με εφήβους. Ο έφηβος χρησιμοποιεί τον καυγά ως μέσο επικοινωνίας. Κατά τη διάρκεια της έντονης διαφωνίας ο έφηβος αποκαλύπτει πράγματα για τον εαυτό του τα οποία θέλει να τα μάθουν οι γονείς του. Βλέποντας τη θετική πλευρά του καυγά, ο γονιός μπορεί να τον χρησιμοποιήσει για να μάθει τις ανάγκες του εφήβου και να έρθουν έτσι πιο κοντά. Μια καλή ερώτηση που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι: «θέλω έναν έφηβο που δεν μιλάει καθόλου ή έναν έφηβο που μιλάει και λέει την άποψή του;»

Συγκεκριμένα θέματα

Η αποφυγή γενικών χαρακτηρισμών δεν βοηθά στην επαφή με τον έφηβο. «Είσαι τεμπέλης, ακατάστατος, θρασύς κλπ» απομακρύνει τον έφηβο από τη σχέση με τον γονέα. Είναι προτιμότερο να συζητάμε συγκεκριμένα θέματα που προκύπτουν, με μια πιο αντικειμενική ματιά. Ποιος είναι ο σκοπός που συζητάμε; Τι θέλουμε να βελτιώσουμε; Τη συγκεκριμένη συμπεριφορά που προκαλεί πρόβλημα ή το χαρακτήρα του παιδιού;

Αποδοχή στους φίλους του

Οι φίλοι των εφήβων είναι ένα συχνό θέμα για εντάσεις. Οι γονείς κρίνουν ανάρμοστους τους φίλους του παιδιού τους και νιώθουν ότι είναι ο εχθρός που μεταμορφώνει το παιδί τους. Οι φίλοι είναι μέρος της διαδικασίας ωρίμανσης και διαμόρφωσης ταυτότητας. Όταν οι γονείς απορρίπτουν τους φίλους του παιδιού ταυτόχρονα απορρίπτουν τα ίδια τους τα παιδιά και τις επιλογές τους. Επίσης, καλλιεργούν φόβους στα παιδιά για τους άλλους ανθρώπους. Αν αποδεχθεί ο γονιός τους φίλους του εφήβου οι αποστάσεις μειώνονται.

Σταθερές οικογενειακές αξίες

Όσο και αν δείχνουν οι έφηβοι ότι θέλουν να καταρρίψουν τις αξίες της οικογένειας, η αλήθεια είναι ότι έχουν ανάγκη από αυτές. Όταν η οικογένεια έχει σταθερή δομή ο έφηβος νιώθει ασφάλεια. Τα όρια που έχει κάθε οικογενειακό σύστημα είναι αυτά με τα οποία ο έφηβος θα διαπραγματευτεί ώστε να δημιουργήσει την δική του ταυτότητα.

Ενεργητική ακρόαση

Η συζήτηση φέρνει την επικοινωνία ανάμεσα στο γονιό και στον έφηβο. Συνήθως όταν ο γονιός θέλει να συζητήσει με τον έφηβο εκείνος δεν θέλει και το αντίστροφο. Καλό είναι να αποφεύγει ο γονιός να πιέζει τον έφηβο για συζήτηση και να είναι διαθέσιμος να ακούσει και να μιλήσει όταν ο έφηβος το ζητήσει.

Έκφραση εκτίμησης

Συνήθως οι γονείς αναφέρονται σε όσα ο έφηβος δεν κάνει καλά ή δεν κάνει καθόλου. Αυτό απομακρύνει τον έφηβο , ο οποίος σκέφτεται ότι δεν αναγνωρίζουν οι γονείς όσα καλά κάνει. Μια καλή συνήθεια από τη μεριά των γονέων είναι να ενισχύουν τις θετικές πράξεις και επιλογές του παιδιού. «Εκτιμώ ότι διαβάζεις τα μαθήματά σου χωρίς να στο ζητήσω.» «Εκτιμώ που δεν ακολούθησες την παρέα σου σε κάτι που δεν σου άρεσε». Οι έφηβοι δεν κάνουν μόνο άσχημα πράγματα που δυσαρεστούν τους γονείς. Τονίζοντας την εκτίμηση στα θετικά, μειώνουμε την απόσταση.

Επαφή με ενήλικους

Η αγωνία των εφήβων είναι να μεγαλώσουν γρήγορα και να ενταχθούν στον κόσμο των ενηλίκων. Σαφώς οι πιο σημαντικοί ενήλικες είναι οι γονείς, αλλά αυτό ταυτόχρονα προκαλεί και την κόντρα. Ένας ενήλικας που θα είναι κοντά στο παιδί μπορεί να βοηθήσει αρκετά στην πορεία προς την ενηλικίωση. Ένας δάσκαλος στο σχολείο, ή σε κάποια δραστηριότητα, ένας συγγενής, ένας φίλος των γονέων μπορεί να είναι πρότυπο για τον έφηβο και η γνώμη του να τύχει καλύτερης αποδοχής.

Οι έφηβοι παραπονιούνται συχνά ότι με τους γονείς δεν περνούν καλά. Όντως, πολλοί γονείς επηρεάζονται από τις εντάσεις της εφηβείας και τις αλλαγές στη ζωή του παιδιού τους που απομακρύνονται και αυτοί με η σειρά τους από τη σχέση με τον έφηβο. Η προσφορά ευχάριστων στιγμών είναι κάτι που φέρει πιο κοντά τον έφηβο με τους γονείς. Είναι καλό ο γονιός να επιμένει σε προτάσεις για κοινή διασκέδαση ακόμα και αν αυτές συχνά απορρίπτονται από τον έφηβο.

Η επαφή με τον έφηβο είναι κάτι που θέλει αρκετή υπομονή και επιμονή από τη μεριά των γονέων, ωστόσο τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο.

 iPaideia.gr