Αντιμετωπίζοντας τον θυμό στην εφηβεία

Γράφει στο efiveia.gr η Ψυχολόγος Κωνσταντίνα Καστελιώτη, συνεργάτης του Δικτύου Psy-Counsellors

Η εφηβεία είναι μια περίοδος σημαντικών ψυχοσωματικών αλλαγών. Καθετί που συμβαίνει βιώνεται έντονα από τον έφηβο, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής και σεξουαλικής του ανάπτυξης, τη σχέση του με τους άλλους και ιδιαίτερα με το άλλο φύλο, τον τρόπο που σκέφτεται και αντιδρά. Το τέλος της παιδικής ηλικίας σηματοδοτεί την έναρξη διαμόρφωσης μιας καινούργιας, διαφορετικής ταυτότητας. Ο έφηβος, που δεν είναι πια παιδί ούτε όμως και ενήλικος, προσπαθεί να διαχειριστεί όλες τις αλλαγές που του συμβαίνουν χτίζοντας παράλληλα μια ταυτότητα που θα μεταφράζεται -μεταξύ άλλων- και στην εικόνα που θέλει να προβάλλει. Η ανασφάλεια για την εικόνα του, οι έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, οι προσδοκίες των άλλων και η αγωνία για την αναγνώριση και την αποδοχή του ειδικά από το αντίθετο φύλο, του δημιουργούν στρες και πολλές φορές εκρήξεις θυμού.

Ο θυμός είναι ένα ισχυρό συναίσθημα που συνδέεται συχνά με την επιθετικότητα. Εκδηλώνεται συνήθως με φωνές και μπορεί να οδηγήσει σε πράξεις βίας, αν δεν υπάρξει η κατάλληλη διαχείρισή του. Η έκφραση θυμού είναι μια απολύτως φυσιολογική διαδικασία, εξαιρετικά χρήσιμη και ανακουφιστική για τον έφηβο, όταν υπάρχει ένα πλαίσιο που εκτονώνει και δεν κλιμακώνει το αίσθημα αυτό. Η ενοχή που συνδέεται κοινωνικά με το αίσθημα θυμού μπορεί να οδηγήσει τον έφηβο στο να το καταπιέσει, να το κατευθύνει «προς τα μέσα», προς τον εαυτό του δηλαδή, εκδηλώνοντας έτσι είτε ψυχοσωματικές διαταραχές είτε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (π.χ. χρήση ουσιών).

Πολλές φορές, ο θυμός του εφήβου κατευθύνεται προς τους γονείς οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν τη νέα αυτή κατάσταση. Οι γονείς είναι τα πρότυπα που τίθενται τώρα υπό αμφισβήτηση και είναι επίσης εκείνοι που θέτουν όρια και κανόνες στους οποίους ο έφηβος αντιδρά. Αποτελούν όμως και τα αγαπημένα του πρόσωπα για τα οποία γνωρίζει ότι θα είναι κοντά του σε κάθε περίπτωση, επομένως δεν είναι σπάνιο να δοκιμάζει τα όρια του (όπως και τα δικά τους).

Πώς μπορούν όμως οι γονείς να προσεγγίσουν έναν θυμωμένο έφηβο; 

Καταρχήν, τηρώντας μια ψύχραιμη στάση. Μια ενδεχόμενη θυμωμένη απάντηση του γονιού σε ένα ξέσπασμα του εφήβου πιθανότατα να οδηγήσει σε περαιτέρω ένταση. Αντίθετα, αν ο γονιός ακούσει τον λόγο του εφήβου (ακόμα κι όταν εκείνος διατυπώνεται έντονα) μπορεί να του δείξει ότι είναι παρών (κι ότι αντέχει τον θυμό του), ότι τον ενδιαφέρει να μάθει τι του συμβαίνει και να τον υποστηρίξει. Η ψύχραιμη στάση του γονιού μπορεί να καθησυχάσει τον έφηβο και να του δείξει ότι ακόμα και όταν όλα αλλάζουν στη ζωή του, ο γονιός έχει μια συνεπή παρουσία, τον ακούει και είναι δίπλα του όπως και πριν. Από τη στιγμή που ο έφηβος μπει σε μια διαδικασία πιο ήρεμης επικοινωνίας, μπορεί να αρχίσει η διαπραγμάτευση με τους γονείς σχετικά με τα ζητήματα που τον απασχολούν και που θέλει εκείνος να διεκδικήσει. Κατά τη διαδικασία αυτή, είναι σημαντικό οι κανόνες που διατυπώνονται από τους γονείς να είναι ξεκάθαροι και συνεπώς τα πλαίσια που ορίζουν να γίνονται αντιληπτά από τον έφηβο. Ακόμα, επειδή οι ανάγκες του εφήβου είναι πλέον διαφορετικές από εκείνες της παιδικής ηλικίας, είναι χρήσιμο οι κανόνες να διαφοροποιηθούν δίνοντας του τον απαραίτητο και πολύτιμο προσωπικό χώρο και χρόνο.

Η δημιουργία ενός πλαισίου αποτελεσματικής επικοινωνίας δεν πρόκειται βεβαίως να εξαλείψει τον θυμό του εφήβου. Άλλωστε, δεν είναι αυτό το ζητούμενο, όπως εξηγήσαμε παραπάνω. Μπορεί, ωστόσο, το πλαίσιο αυτό να επιτρέψει στον έφηβο και στους γονείς να συνειδητοποιήσουν τι τους θυμώνει, να το διατυπώσουν ώστε να έχουν τη δυνατότητα να το διαχειριστούν από κοινού.

Επιμέλεια: Ευγενία Σαρηγιαννίδη, Ψυχολόγος, MSc, Υποψήφια Διδάκτωρ Ψυχολογίας