Λιμάνι Πάτρας - 1907

Το κοσμοείδωλο του Αριστοτέλη

Ο Αριστοτέλης υπήρξε ίσως ο μεγαλύτερος συστηματικός νους του κόσμου. Φιλοσόφησε επί παντός του επιστητού. Από τη Φυσική μέχρι τη Λογική, την Ηθική και την Πολιτική. Διασώθηκαν μόνο 169 από τις πραγματείες του Αριστοτέλη. Τις αντιλήψεις του για τη Φυσική τις βρίσκουμε στα έργα του: 

α) Φυσική ακρόασις (Τα Φυσικά), 

β) Μετά τα Φυσικά, 

γ) Περί ουρανού, 

δ) Μετεωρολογικά, 

ε) Προβλήματα μηχανικής, 

στ) Περί γεννήσεως και φθοράς και 

ζ) Μηχανικά.

Οι κεντρικές ιδέες της Φιλοσοφίας της φύσεως του Αριστοτέλη μπορούν να συνοψισθούν στα παρακάτω:

1. Το Σύμπαν είναι γεωκεντρικό, πεπερασμένο χωρικά και άπειρο χρονικά (δηλαδή αδημιούργητο). Το κέντρο του Σύμπαντος είναι η ακίνητη Γη. H Σελήνη, οι πλανήτες, ο Ήλιος και οι απλανείς αστέρες βρίσκονται σε ομόκεντρες σφαίρες, οι οποίες περιστρέφονται γύρω από τη Γη. H εξώτατη σφαίρα με τους απλανείς αποτελεί το όριο του Σύμπαντος. Ό,τι υπάρχει μέσα σε αυτή τη σφαίρα αποτελεί το Σύμπαν. Έξω από αυτή τη σφαίρα δεν υπάρχει τίποτε, ούτε κενό ούτε τόπος.

Το κενό είναι ανύπαρκτο. H αντίληψη αυτή του Αριστοτέλη ίσως δικαιώνεται από τη Σύγχρονη Φυσική, η οποία θεωρεί ότι τα πεδία έχουν οντολογική υπόσταση. Δεν είναι δηλαδή αφηρημένες μαθηματικές συλλήψεις.

O Αριστοτέλης εγκαταλείπει τις απόψεις του δασκάλου του, Πλάτωνα, για την ύπαρξη του κόσμου των ιδεών που ως γνωστόν έχει οντολογική υπόσταση.

Τα λογικά, επιστημονικά και φιλοσοφικά έργα του Αριστοτέλη σχημάτιζαν τον πυρήνα του προγράμματος σπουδών των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων του Μεσαίωνα.

Δεν είναι δηλαδή οι ιδέες που έχουμε στο νου μας. Δέχεται, όμως, ο Αριστοτέλης ότι υπάρχει στον άνθρωπο η άυλη ψυχή και ο Θεός, ο οποίος όμως δεν είναι ο δημιουργός της αρχικής ύλης του Σύμπαντος. Με δεδομένη και προϋπάρχουσα την αρχική ύλη, ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο (κόσμος = κόσμημα).

2. O Αριστοτέλης βλέπει το Σύμπαν σαν έναν οργανισμό, στον οποίο υπάρχει σκοπιμότητα, όπως και στους έμβιους οργανισμούς. Δεν υπάρχει αιτιοκρατία στον κόσμο του Αριστοτέλη, ούτε τύχη.

Στον αντίποδα βρίσκεται το Σύμπαν του Δημόκριτου, το οποίο είναι μία μηχανή που υπακούει αυστηρά στους νόμους της αιτιότητας. Στο Σύμπαν του Δημόκριτου δεν υπάρχει περιθώριο για τύχη ή σκοπιμότητα, είναι άπειρο και χωρικά και χρονικά και κατά συνέπεια αδημιούργητο. Με το Γαλιλαίο και το Νεύτωνα θα επιβληθεί στην επιστήμη το μηχανιστικό αυτό μοντέλο του Δημόκριτου.

3. Κατά τον Αριστοτέλη η ύλη είναι συνεχής, σε αντίθεση με την ατομική θεωρία του Δημόκριτου.

Τα υλικά από τα οποία αποτελούνται όλα τα σώματα είναι η γη, ο αέρας, το νερό και το πυρ. O Αριστοτέλης διατηρεί εδώ τις απόψεις του δασκάλου του Πλάτωνα.

4. H κίνηση είναι θεμελιώδης ιδιότητα της ύλης. O Αριστοτέλης υποστήριζε ότι «για να κινηθεί ένα σώμα, πρέπει να δρα σε αυτό δύναμη» και συνδέει τη δύναμη με την ταχύτητα. Κάτι που αρνείται ο Γαλιλαίος και ο Νεύτωνας. O τελευταίος θα συνδέσει τη δύναμη με την επιτάχυνση.

O Αριστοτέλης δέχεται την αρχή της αδράνειας για να την αρνηθεί μετά, γιατί δεν πιστεύει ότι υπάρχει κενός χώρος. Γράφει: «Ένα σώμα στο κενό θα ηρεμεί ή θα κινείται ευθύγραμμα και ομαλά, γιατί το κενό δεν συνεπάγεται καμία διαφορά η οποία θα καθόριζε κάποια κατεύθυνση για την κίνηση» (Τα Φυσικά 213b, 215a). Επειδή όμως, κατά τον Αριστοτέλη πάντα, δεν υπάρχει κενό, δεν ισχύει η αρχή της αδράνειας. O Γαλιλαίος δε δέχεται την ύπαρξη του κενού άρα και την αρχή της αδράνειας.

5. Τα φαινόμενα κατά τον Αριστοτέλη δεν μπορούν να περιγραφούν ποσοτικά. Δεν μπορούν να περιγραφούν με μαθηματικές σχέσεις. Αυτό βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τη Φιλοσοφία του Πλάτωνα. Κατά τον Πλάτωνα, για να εξηγήσουμε τα φαινόμενα δεν πρέπει να τα περιγράφουμε απλώς, αλλά να τα ανάγουμε σε αριθμητικές σχέσεις. Το «σώζειν τα φαινόμενα», δηλαδή η ερμηνεία των φαινομένων, πρέπει να αναχθεί σε ποσοτικές σχέσεις. Αυτό που κάνει δηλαδή η Φυσική από την εποχή του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα. Αυτό αποτελεί και το θρίαμβο του Πλάτωνα.

6. O χρόνος στον Αριστοτέλη συνδέεται με την κίνηση. O χρόνος είναι μέτρο της κίνησης και δεν νοείται χωρίς αυτόν. Ενώ όμως οι κινήσεις είναι διαφορετικές, ο χρόνος είναι πάντα ο ίδιος. Έτσι, τελικώς, ο χρόνος κυλά ανεξάρτητα από τις κινήσεις των σωμάτων.

O Αριστοτέλης είχε καθιερωθεί τόσο πολύ στη συνείδηση των επιστημόνων και διανοούμενων των μεσαιωνικών χρόνων, ώστε από ένα σημείο και πέρα αποτελούσε ανασχετικό παράγοντα για την πρόοδο της επιστήμης. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Γαλιλαίος ντρεπόταν (!) να πει ότι η Γη γυρίζει, παρ’ ότι είχε αδιάσειστα επιστημονικά επιχειρήματα γι’ αυτό. Δεν υπήρχε λόγος για έρευνα και μελέτη της φύσης. Όλα τα είχε πει ο Αριστοτέλης! Αυτός είναι μάλλον ο δεύτερος βασικός λόγος της μη προόδου των φυσικών επιστημών κατά το Μεσαίωνα.

O κύριος βέβαια λόγος παραμένει ότι στο μεγαλύτερο μέρος της η Δύση ήταν υπό την κατοχή των βαρβάρων και υπό την επήρεια των σκοτεινών θρησκευτικών κύκλων.

H Φιλοσοφία του Αριστοτέλη έγινε τόσο αποδεκτή για δύο κύριους λόγους.

Πρώτο, γιατί στηρίζεται και συμφωνεί με την άμεση εμπειρία μας, δηλαδή την εποπτεία.

Δεύτερο, γιατί είναι συμβατή με τη χριστιανική Αποκάλυψη, η οποία είχε κυριαρχήσει στο γνωστό τότε κόσμο.

Οι απόψεις του Αριστοτέλη πόρρω απέχουν από τις λαϊκές δοξασίες της εποχής του περί δωδεκαθέου. Κατηγορήθηκε μάλιστα για αθεΐα και κατέφυγε στη Χαλκίδα, τη γενέτειρα της μητέρας του, όπου πέθανε το 322 π,Χ.

Σήμερα ο άνθρωπος, ασφαλώς πιο πλούσιος σε γνώσεις για το Σύμπαν, επιχειρεί μια διαφορετική ανθρωποκεντρική προσέγγιση από τον Αριστοτέλη – ότι ο άνθρωπος δηλαδή είναι στο κέντρο του Σύμπαντος – με την διατύπωση της Ανθρωπικής Αρχής. Η Ανθρωπική Αρχή, επιχειρεί να προσδώσει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην παρουσία του Ανθρώπου μέσα στο Σύμπαν.

http://theancientweb.wordpress.com/

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ «ΘΟΥΡΙΟΣ»

 

1. Να αποδώσετε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά από τις τέσσερις ενότητες του αποσπάσματος:

2. Ποιος είναι ο χαρακτήρας του Θούριου και ποιος ο σκοπός συγγραφής του;

3. Ποια συναισθήματα θέλει να εκφράσει ο Ρήγας με τη φράση «Ως πότε» και γιατί αποκαλεί τους συμπατριώτες του «παλικάρια»; 

4. Σε ποιους στίχους του ποιήματος συμπυκνώνεται ολόκληρο το νόημα του ύμνου;

5. Στη δεύτερη ενότητα να εντοπίσετε και να παρουσιάσετε  την ιεραρχική κλιμάκωση των δεινών των υπόδουλων Ελλήνων: 

6. Να  χαρακτηρίσετε τη γλώσσα και το ύφος του Θούριου: Ποιες οι συμβουλές του Ρήγα στους υπόδουλους στην τρίτη ενότητα;

7. Να εντοπίσετε στονΎμνο μια μεταφορά, μια σύγκριση-αντίθεση, μια μετωνυμία, μια υπερβολή και μια προσωποποίηση.

8. Να συγκρίνετε το περιεχόμενο του Όρκου που ενσωματώνει στο Θούριο ο Ρήγας, με τον όρκο της Φιλικής Εταιρείας. Να βρείτε τα βασικά κοινά σημεία και να επισημάνετε τις διαφορές τους:

   «Τέλος πάντων ορκίζομαι εις σε, ω ιερά πλην τρισάθλια πατρίς, ορκίζομαι εις τοὺς πολυχρονίους βασάνους Σου, ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα, τα ὁποῖα τόσους αιώνας ἔχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εἰς τὰ ἴδιά μου δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν, καὶ εἰς τὴν μέλλουσα ἐλευθερίαν τῶν ομογενών μου, ὅτι αφιερώνομαι ὅλως εἰς Σέ. Εἰς τὸ εξής Σὺ θέλεις εἶσαι ἡ αἰτία καὶ ὁ σκοπὸς τῶν διαλογισμών μου. Τὸ όνομα Σου ὁ ὁδηγὸς τῶν πράξεών μου και ἡ ευτυχία Σου ἡ ανταμοιβή τῶν κόπων μου….»

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα - Ενότητα 5     





Nα αναγνωρίσετε συντακτικά όλους τους όρους των παρακάτω προτάσεων:

     1) Ὁ κατήγορος φησί οὐ δικαίως λαμβάνειν το ἀργύριον.

     2) Ὁμολογεῖται τήν πόλιν ἀρχαιοτάτην εἶναι.

     3) Ἂλκηστις ἐβούλετο ὑπέρ Ἀδμήτου ἀποθανεῖν.

     4) Οἱ ἂνθρωποι εἰς τόν ἣλιον οὐ δύνανται ἀντιβλέπειν.

     5) Ὁ πατήρ καί ἡ μήτηρ εὐδαίμονά σε ἐπιθυμοῦσι γενέσθαι.

     6) Οὐ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν τούς νόμους.

     7) Σόλων ἐβούλετο πολίτας φυλάττειν τούς νόμους.

     8) Προσήκει ἡμῖν ἐπαινέσαι τήν ἀρετήν τῶν προγόνων.

     9) Πολλοί νέοι φιλοσοφεῖν νομίζουσι.

     10) Χαλεπόν ἐστί ἑαυτόν γνῶναι.

     11) Οὐκ ἐπίσταμαι κιθαρίζειν.

     12) Ἀγησίλαος ἐβούλετο τάς πόλεις αὐτονόμους εἶναι.

     13) Οἱ Πέρσαι ἠνάγκαζον τούς νέους μανθάνειν τούς νόμους.

     14) Ἄξιον ἦν τοῖς ζῶσιν πενθεῖν τούς τεθνεῶτας.

     15) Οἱ Θηβαῖοι ἤθελον σῶσαι τήν πόλιν.

     16) Χρή πάντας ἡμᾶς τούς θεούς σέβειν.

     17) Λέγεται Ξέρξην ἄνουν καί εὐήθη εἶναι.

Απρόσωπα Ρήματα – Απρόσωπες Εκφράσεις

Απρόσωπα ρήματα: χρή, δεῖ (=πρέπει), δοκεῖ (=φαίνεται καλό), προσήκει (=ταιριάζει), λέγεται, ὁμολογεῖται, ἀρκεῖ, ἐγχωρεῖ (=είναι επιτρεπτό), πρέπει…

Απρόσωπες εκφράσεις: δέον ἐστί (=πρέπει να), καιρός ἐστί, ὣρα ἐστί, ῥάδιον ἐστί (=είναι εύκολο να…), εἰκός ἐστί (=είναι φυσικό να…), ἄξιόν ἐστί, καλόν ἐστί, ἀνάγκη εστί, χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο να…), δῆλόν ἐστι (=είναι φανερό), φόβος ἐστί, ἀναγκαῖον ἐστί, καλόν ἐστί, ἒξεστι, ἀδύνατον ἐστί, καλῶς ἒχει, πρέπον ἐστί, οἷον τέ ἐστιν (=είναι δυνατό), ἀναγκαίως ἒχει …

Άσκηση Εμπέδωσης

Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις και να βρείτε τη δοτική προσωπική (όπου υπάρχει):

   1) Προσήκει τοῖς πολίταις προθύμως πείσεσθαι τῷ ἄρχοντι.

   2) Τοῖς φαύλοις ἐνδέχεται τά τυχόντα ποιεῖν.

   3) Ἂξιόν ἐστιν ἡμῖν ἐπαινέσαι τήν ἀρετήν τῶν προγόνων.

   4) Καλόν ἐστι τοῖς εὐδαίμοσι τούς τάλανας οἰκτίρειν.

   5) Οὐ χρή τῶν διδασκαλικῶν λόγων ἀμελεῖν.

   6) Ἀνάγκη ἐστίν ἡμῖν τάς πύλας φυλάττειν.

   7) Χαλεπόν ἐστι ἑαυτόν γνῶναι.

   8) Χρή τοῖς εὐγενέσι γενναίως φέρειν τάς συμφοράς.

   9) Φόβος ἐστί τοῖς γονεῦσι μή στερηθῶσι τῶν οἰκειοτάτων γηροτρόφων.

   10) Δῆλόν ἐστιν ὡς ἑκάτεροι διετέθησαν.

   11) Ἀναγκαῖόν ἐστι πείθεσθαι τοῖς νόμοις,

   12) Χρή ἡμᾶς τούς θεούς σέβειν.

   13) Δοκεῖ αὐτοῖς τήν εἰρήνην δέχεσθαι.

   14) Ἂξιόν ἐστι σε ὑμνεῖν.

   15) Δεῖ ἡμῖν ἐξ ἀρχῆς τῶν πραγμάτων ἀκοῦσαι.

   16) Προσήκει τοῖς πολίταις πείθεσθαι τῷ νόμῳ.

   17) Καιρός ἐστίν ἡμῖν πράττειν τά δέοντα.

   18) Ἒξεστιν παντί ἀνθρώπῳ ἀγορεύειν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ.

   19) Ἀνάγκη ἐστί φυλάττειν τάς πύλας.

   20) Χρή ἡμῖν ἐπαινεῖν τούς δικαίους ἄνδρας.

   21) Ἀδύνατόν ἐστι φεύγειν πεπρωμένον.

   22) Καλῶς ἒχει μένειν ἐν τούτῳ τῷ τόπῳ.

   23) Οὐ προσήκει τοῖς νεανίαις μή ἀκούειν τοῖς αὑτῶν διδασκάλοις.

   24) Δοκεῖ ἡμῖν συμμαχίαν λῦσαι.

   25) Νῦν ἒξεστιν ὑμῖν εὐεργέτας φανῆναι.

   26) Οὐ δοκεῖ μοι ὠφέλιμον τόν πόλεμον εἶναι.

   27) Ἒξεστι ὑμῖν πορεύεσθαι οἲκαδε.

   28) Οὐ πρέπον σοί ἐστι μή οὐ λέγειν τά δίκαια.

   29) Βέλτιόν ἐστι τοῖς Ἓλλησιν θνῂσκειν ἤ ἀεί τῷ τυράννῳ δουλεύειν.

   30) Ἒδοξεν αὐτῷ ἐπιστολήν πέμπειν τοῖς Ἀθηναίοις.

   31) Προσήκει ἡμῖν ἃπασι κολάζειν τούς προδότας.

   32) Ἒδοξεν Ἀθηναίοις τόν λιμένα τειχίσαι.

   33) Ἀναγκαῖόν ἐστι ἡμῖν πράττειν ταῦτα.

   34) Δοκεῖ ἡμῖν κήρυκα τῷ βασιλεῖ πέμπειν.

   35) Ἒξεστιν ὑμῖν τήν πόλιν τήν ἡμετέραν σῶσαι.

   36) Τῷ ρήτορι ἐγχωρεῖ ψευδῆ λέγειν;

   37) Δυνατόν ἐστιν ὑμῖν λαβόντας ὃπλα εἰς κίνδυνον ἐμβαίνειν.

   38) Ῥάδιόν ἐστι ἡμῖν διαβαίνειν τόν ποταμόν.

   39) Ὁμολογεῖται τήν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι.

   40) Πρέπει τοῖς ἀνδράσιν εἶναι θαρραλέοις.